tsirkas

Του Κώστα Κατσουλάρη

«Ένα βιβλίο, ένα καλό βιβλίο, ποτέ δεν γράφεται από έναν μόνο άνθρωπο. Χρειάζεται πάντα ένα ζωντανό αντηχείο για να κανονίζεις, σύμφωνα με τις αντιδράσεις του, την πορεία σου». Τα λόγια αυτά του Στρατή Τσίρκα αντηχούν ακόμη σαν παράξενος χρησμός.

Μα δεν είναι το γράψιμο μοναχική υπόθεση; Δεν είμαστε, οι συγγραφείς, απομονωμένοι απέναντι στη λευκή σελίδα, με τα φαντάσματά μας, τις φαντασιώσεις μας, τις εμμονές μας; Η φωνή, η περίφημη προσωπική φωνή τού καθενός από εμάς, μπορεί ποτέ να είναι συγκερασμός, συμψηφισμός, σύνθεση πολλών άλλων φωνών;

Τέτοια κι άλλα ερωτήματα έρχονται κι επανέρχονται μέσα μου, κι όσο περνούν τα χρόνια, όσο περισσότερο συνειδητοποιώ τι πραγματικά σημαίνει να μετέχεις σε μια παράδοση, σε ένα συνεχές που υπήρξε πριν από εσένα και που, πιθανότατα, θα υπάρχει και μετά από εσένα, κάποιες απαντήσεις αρχίζουν να σκιαγραφούνται.

Τι εννοώ ωστόσο όταν ισχυρίζομαι ότι μετέχω σε μια παράδοση; Τι προσδιορίζει τη σχέση μου με αυτή, και όχι με άλλες παραδόσεις; Είναι άραγε η γλώσσα ο παράγοντας-κλειδί, ή μήπως η Ιστορία και ο πολιτισμικός περίγυρος παίζουν καθοριστικότερο ρόλο; Είναι το σύνολο των λογοτεχνικών και των λοιπών έργων τέχνης που γεννήθηκαν στον τόπο μου μια παρακαταθήκη με την οποία οφείλω να «συνομιλήσω»; Και τι γίνεται με τα έργα του ευρύτερου πολιτισμικού πλαισίου, του ευρωπαϊκού για παράδειγμα, στον απόηχο των οποίων δημιουργήθηκαν πολλά από τα έργα αναφοράς της «δικής μου» παράδοσης; Και οι άλλες αφηγηματικές τέχνες; Ο κινηματογράφος, τα κόμικς; Οφείλουν και αυτά να ομιλούν ελληνικά;

Αν κάτι χαρακτήρισε τον εικοστό αιώνα στο λογοτεχνικό πεδίο, περισσότερο κι από τις τεράστιες τομές στο εσωτερικό του, ήταν η μαζική εξάπλωση της μετάφρασης ως ζωντανής συνομιλίας ανάμεσα σε επιμέρους παραδόσεις. Η μετάφραση των μεγάλων έργων της ευρωπαϊκής –κυρίως– λογοτεχνικής παράδοσης, που αποτέλεσε μέρος του ευρύτερου «προγράμματος» της γενιάς του ΄30, και που συνεχίστηκε με όλο και εντεινόμενους ρυθμούς στις δεκαετίες που ακολούθησαν –φτάνοντας στη σημερινή πλημμυρίδα–, μετέβαλε οριστικά και αμετάκλητα το σώμα των κειμένων που θεωρούνταν έως τότε «παράδοση», καθώς και την ίδια την έννοια καθεαυτήν.

Σήμερα, στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα, το λογοτεχνικό σώμα και το ευρύτερο πολιτισμικό αντηχείο με το οποίο συνδιαλέγεται ο συγγραφέας που γράφει στην ελληνική έχει ενσωματώσει και άλλες παραδόσεις, εκτός της ευρωπαϊκής ή της βορειοαμερικανικής. Η λογοτεχνία της Βόρειας Αφρικής, της Μέσης ή της Άπω Ανατολής, της Κίνας, και φυσικά η λογοτεχνία της Νοτίου Αμερικής, συμπλέκονται με τη λογοτεχνία που έχει γραφτεί στα ελληνικά, δημιουργώντας μια αδιανόητη μέχρι πρότινος δεξαμενή κειμένων. Ποιος μπορεί άραγε να ψέξει κάποιον που επιλέγει τον Μπόρχες ως δική του «παράδοση» και όχι τον Βιζυηνό; Επιλέγουμε άραγε τους λογοτεχνικούς προγόνους μας ή έρχονται και μας βρίσκουν μέσα από τους πιο παράξενους και ανοίκειους δρόμους;

Με ποιους συνομιλώ; Με τι συνομιλώ; Τι σημαίνει στις μέρες μας «συνομιλώ»; Ειδικότερα από τη δεκαετία του ΄90 και μετά, με την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών και του Διαδικτύου, ο κόσμος στον οποίο ζούμε και από τον οποίο δεχόμαστε μηνύματα και ερεθίσματα έχει επεκταθεί τόσο ώστε ακόμη και η έννοια της εντοπιότητας τείνει να γίνει προβληματική. Έχουμε μπει σε μια καινούργια εποχή, στην οποία το name dropping συγγραφέων και ποιητών δεν επαρκεί για να ορίσει το περίπλοκο πεδίο μέσα στο οποίο εμπνέεται, εργάζεται και δημιουργεί ο σύγχρονος πολυδιάστατος συγγραφέας. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, «τα καλά βιβλία δεν γράφονται από έναν μονάχα άνθρωπο». Και βέβαια, το αντηχείο δεν μπορεί να είναι το ασφυκτικό πλαίσιο κάποιας περίκλειστης κοινότητας.

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

 «Κουίρ, γουίρντ και γκόθικ» – Σκέψεις για την Κάρσον ΜακΚάλερς με αφορμή το «Ανταύγειες σε χρυσά μάτια»

«Κουίρ, γουίρντ και γκόθικ» – Σκέψεις για την Κάρσον ΜακΚάλερς με αφορμή το «Ανταύγειες σε χρυσά μάτια»

Μια επισκόπηση του έργου της Κάρσον ΜακΚάλερς και της μεγάλης σημασίας του για μας σήμερα, με αφορμή το μυθιστόρημα «Ανταύγειες σε χρυσά μάτια» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη). Πλέον, από τις εκδόσεις Διόπτρα, έχουμε το σύνολο του μικρού πλην σημαντικότατου έργου της ΜακΚάλερς, σε θαυμάσιες μεταφράσεις που πλαισιώνονται από καλ...

«Εξ όνυχος τον λέοντα» – μια ιστορία με τον Μήτσο

«Εξ όνυχος τον λέοντα» – μια ιστορία με τον Μήτσο

Όταν κάποιος φεύγει από κοντά μας και μάλιστα τόσο ξαφνικά όσο ο Δημήτρης Φύσσας, συχνά προσπαθούμε να ανακαλέσουμε ένα περιστατικό που, με κάποιον μαγικό τρόπο, θα αποκάλυπτε τον άνθρωπο. Όμως αυτά που μας χαρακτηρίζουν, που φανερώνουν το ήθος μας ή την απουσία του, δεν είναι μονάχα τα όσα έχουμε κάνει αλλά και κάπ...

Γκουίντο Τονέλι: «Το σύμπαν είναι ένα… δωρεάν γεύμα»

Γκουίντο Τονέλι: «Το σύμπαν είναι ένα… δωρεάν γεύμα»

Χθες το απόγευμα γίναμε αποδέκτες ενός σπάνιου δώρου από τις εκδόσεις Διόπτρα. Λίγοι δημοσιογράφοι, μαζί με κάμποσους φοιτητές και ακαδημαϊκούς, σκαρφαλώσαμε στο Αστεροσκοπείο Αθηνών, όπου βρεθήκαμε τετ-α-τετ για μιάμιση ώρα με τον κορυφαίο Ιταλό πειραματικό φυσικό Guido Tonelli. Μαύρες τρύπες, μποζόνια, τα μυστήρια...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ