alt

Της Κικής Δημουλά

Δεν είμαι ομιλήτρια, είμαι παρουσιάστρια του δικού μου εγκάρδιου χαιρετισμού, προς την αποψινή εκδήλωση που τιμά τον Θανάση Βαλτινό, αλλά για να μη λέμε μισές αλήθειες, και ο Βαλτινός τιμά με το παραπάνω αυτό που του αφιερώνεται απόψε, και το δικαιώνει. Ας θεωρηθεί, λοιπόν, η παρουσία μου, κάτι σαν το κούρντισμα των μουσικών οργάνων πριν τη συναυλία ή ακόμα σεμνότερα, σαν τους ξηρούς καρπούς που συνοδεύουν το προσφερόμενο ποτό πριν το εκλεκτό δείπνο. 

Άφησα τελευταία, ως βαρύ πυροβολικό τη στενή σχέση μου με τον τιμώμενο. Ο Βαλτινός κι εγώ είμαστε ετεροθαλή αδέλφια. Από τον ίδιο πατέρα, που είναι ο Λόγος, αλλά από διαφορετική μάνα. Μάνα του Θανάση είναι η πολύτεκνη πεζογραφία, και δική μου, η επίσης πολύτεκνη ποίηση. Διαφέρουν αυτές οι συμβολικές μανάδες μας, αλλιώς η σχέση μας θα ήταν ίσως προβληματική. Η αντιπαλότητα, ως γνωστόν, σπανίως αναγνωρίζει συγγένειες, κι αυτό το ξέρει καλά ο Βαλτινός ως βιογράφος και των εμφύλιων ιδεολογικών ξεσπασμάτων που έζησε.

Η αντιπαλότητα σπανίως αναγνωρίζει συγγένειες, κι αυτό το ξέρει καλά ο Βαλτινός ως βιογράφος και των εμφύλιων ιδεολογικών ξεσπασμάτων που έζησε

Αλλά εδώ, ο Θανάσης κι εγώ, βίους παράλληλους, μονής κατευθύνσεων ακολουθούμε, κίνδυνος επομένως μετωπικής συγκρούσεως δεν υπάρχει. Και δεν ανησυχώ που δύο έργα του έχουν ως τίτλους Φτερά Μπεκάτσας και Θα βρείτε τα οστά μου υπό βροχήν. Τίτλοι που ισοδυναμούν με στίχους, φυγάδες από την ποίηση. Δε με ξαφνιάζει διόλου η διακριτική ανάμειξη του ποιητικού στοιχείου στον πεζό λόγο και το ανάποδο. Λέξεις και αισθήματα, κυρίως, είναι το υλικό στο οποίο βασίζονται οι δύο αυτές εκφάνσεις του λόγου και είναι κοινός τόπος ότι συγκοινωνούν υπογείως οι σχέσεις μεταξύ όλων σχεδόν των μορφών τέχνης. Και ο Βαλτινός είναι σεσημασμένος σκοπευτής για τους πολλούς και δύσκολους στόχους τους οποίους πετυχαίνει χάρη στη στοχαστική εκτροπή της βολής.

Ας μπω στα πολύ γνωστά. Ανεπιφύλακτος ο έπαινος πανταχόθεν για το έργο του Θανάση Βαλτινού. Ευρύτατα γνωστό στην Ελλάδα και διεθνώς. Εξέχων πεζογράφος, περιζήτητος και από τους μεταφραστές. Καλεσμένος και στην ημεδαπή και στην αλλοδαπή. Πιο συχνά τον συναντάς στο αεροπλάνο παρά στο ελληνικό έδαφος.

alt

Κυρίως πεζογράφος. Γιατί, όπως είπα και παραπάνω με άλλα λόγια, ως πολύπτυχη που είναι η προσωπικότητά του, πίνει και από άλλες πηγές τέχνης, επίσης ξεδιψαστικές: θέατρο, κινηματογράφο, μεταφράσεις αρχαίας τραγωδίας και ποιος ξέρει τι ακόμα παραλείπω. Επιπλέον, είναι μανιώδης γνωσιομαθής. Η λέξη αυτή είναι πλασμένη από μένα προς τιμήν του. Ξέρει τα πάντα και είμαι βέβαιη ότι θα ξέρει ακόμα και σε τι περιβόλια έπιασαν δουλειά ο Αδάμ και η Εύα όταν εκδιώχθηκαν από τον πρωτόπλαστο τιμωρό Παράδεισο. Ανεπαρκές μέρος θα πάρω στα αποκαλυπτήρια των ικανοτήτων του Βαλτινού. Έχουν μια τόσο πολυσχιδή και πολύσημη σύνθεση, έως και αυτοβιογραφική, αλλά τόσο έντεχνα κρυμμένη μέσα στην πρωτοστατούσα πολυπροσωπία των έργων του, που μου είναι αδύνατον να τη διασπάσω.

Η ζωγραφική επαναλαμβάνει τα θέματα, όμως κάθε φορά, αλλιώς σκάνε τα ίδια κύματα πάνω στα ίδια βράχια, κι αλλιώς ηττώνται

Δεν κομίζω γλαύκας. Ακόμα και γι' αυτά τα ελάχιστα που θίγω, ακούω τη γνωστή αποκαρδιωτική απάντηση που παίρνουν τα παιδιά στα κάλλαντα: Τα είπαν άλλοι. Και πράγματι τα είπαν άλλοι και πολλοί και μάλιστα με αναγνωρισμένη διαγνωστική αρμοδιότητα. Ωστόσο, επαναλαμβάνονται τα ειπωμένα, αλλά όπως τα έχει λαμπικάρει η διαφορετική στιγμή, η διαφορετική εποχή, η ιδιάζουσα φωνή της τέχνης.

Ως έμμεσο, μεγάλο θαυμασμό για τον εκλεκτό ετούτο χώρο που μας προσφέρει απόψε τη φιλοξενία του, φέρνω για παράδειγμα τη ζωγραφική. Και η ζωγραφική επαναλαμβάνει τα θέματα, όμως κάθε φορά, αλλιώς σκάνε τα ίδια κύματα πάνω στα ίδια βράχια, κι αλλιώς ηττώνται. Ίδιος είναι ο ουρανός και ίδιο σύμπτωμα τα σύννεφα, όμως αλλιώς έρπουν κάθε φορά τα σύννεφα προς την καθαρότητα του ουρανού και με άλλη στρατηγική εισχωρούν και την κυριεύουν. Αρμοδιότητα της Ζωγραφικής και του Λόγου να τα εκφράσει.

Ακούγεται τώρα μέσα μου και με επαναφέρει στα μέτρα μου ο σοφά προειδοποιητικός στίχος του Σεφέρη: Βουλιάζει όποιος σηκώνει μεγάλες πέτρες. Και ο Βαλτινός είναι πράγματι μεγάλη πέτρα. Δεν διανοούμαι να τη σηκώσω. Υπάρχουν εδώ άλλοι χειροδύναμοι ομιλητές που θα το επιχειρήσουν. Πιστεύω βέβαια ότι απλώς θα την ανασηκώσουν λίγο, ίσα να φανούν τ' αχνάρια της δημιουργικότητάς του. Ποιος όμως ο δημιουργός της; Κατ' εμέ, το μυστήριο. Κι όπως το κάθε φλέγον μυστήριο θα μείνει κι αυτό εσαεί κρυμμένο.

Θα μου τεθεί ίσως και δικαίως το ερώτημα πώς αφού δεν μπορώ να σηκώσω τη μεγάλη αυτή πέτρα, που είναι ο Βαλτινός, πώς ξέρω να μετρώ το μέγεθός της; Το μετρώ, βάζοντας την έμπειρη αίσθησή μου για δόλωμα, ρίχνω την πετονιά μου στη θάλασσα του έργου, και περιμένω. Κάποια στιγμή, θα τσιμπήσει το μέγεθος, θα γίνει αισθητό από τα δυνατά τινάγματά του, και από την πλήρη αδυναμία μου να το φέρω στην επιφάνεια.

Αυθαιρετώντας, διστακτικά προσθέτω κι αυτό που μου προκύπτει μέσα απ' όσα επισημαίνει ο Ζήρας, ότι είναι ένα ύφος κλασικό, μέσω της οδού του μεταμοντέρνου

Είναι πολλές οι διακρίσεις, τα βραβεία, τα γραπτά αφιερώματα στο έργο του Βαλτινού και πολλές οι έγκυρες αναλύσεις γύρω απ' αυτό. Θα σταθώ στη διαφωτιστική μελέτη του Αλέξη Ζήρα για τα λιτά μέσα που χρησιμοποιεί ο Θανάσης προκειμένου ν' αναδειχθεί το ύφος του όπως το συνθέτουν η στεγνή γλώσσα, οι σύντομες φράσεις, οι απόηχοι λαϊκού λόγου μέσα στο έργο του. Αυθαιρετώντας, διστακτικά προσθέτω κι αυτό που μου προκύπτει μέσα απ' όσα επισημαίνει ο Ζήρας, ότι είναι ένα ύφος κλασικό, μέσω της οδού του μεταμοντέρνου.

altΔιάβασα τις προάλλες, πάλι κάποιες σελίδες από το βιβλίο του Θανάση, με τίτλο Ανάπλους, και είδα εκεί μια καθόλου στεγνή γλώσσα, αντίθετα, μια τρυφερή ευαίσθητη γλώσσα. Που σημαίνει ότι ο λόγος του, έχει τη χαρισματική ελαστικότητα να εφαρμόζει στη μορφή και την ατμόσφαιρα κάθε θέματος.

Εντόνως επαινείται ως κύρια πηγή των εμπνεύσεων του Βαλτινού η Ιστορία. Πιο συγκεκριμένα, τα ιστορικά ντοκουμέντα. Δεν τα παραθέτει βέβαια ως έχουν. Τα αναπλάθει, χωρίς να θίγει τις ρίζες τους, προσθέτοντας μόνο, το δυναμωτικό λίπασμα της γραφής του, καθιστώντας τα επιπλέον, τόσο οικεία σε μας, σα να μας περιέχουν όλους. Η ελλειπτική σαφήνεια με την οποία διατυπωνει ο Βαλτινός είναι τόσο εισχωρητική που εγώ, αν και ανιστόρητη, με από πάντα αδύναμη τη μνήμη μου στις χρονολογίες, τους τόπους, στα ονόματα, στα προ και μετά Χριστόν γεγονότα, καταφέρνω να συγκρατώ ως και την Κάθοδο των Εννέα, που, αν δεν κάνω λάθος, είναι το πρώτο μεγάλο μπαμ του Βαλτινού που ηκούσθη και τον καθιέρωσε ως απόκτημα των γραμμάτων.

[Σ' αυτό το σημείο η ποιήτρια διάβασε ένα μικρό απόσπασμα απο το κείμενο Ναι, αλλά με Kendwood, που παραθέτει ο συγγραφέας στο βιβλίο του Τρία ελληνικά μονόπρακτα (1978)]

Θα τελειώσω αναφέροντας το μέγιστο για μένα προσόν του Θανάση Βαλτινού: ότι, συνήθως, γράφει μικρής εκτάσεως βιβλία. Τα ολιγοσέλιδα βιβλία του Βαλτινού αποτελούν σεβασμό προς την οικονομία, την ουσία, προς τον λίγο, κατά κανόνα, χρόνο του αναγνώστη, προς την κουρασμένη όραση, και κυρίως προς την πολύ σύντομη, μονόπρακτη ζωή μας.

ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ

Το κείμενο αυτό διαβάστηκε από την Κική Δημουλά στην Πινακοθήκη Κουβουτσάκη, την Τετάρτη, 26 Φεβρουαρίου 2014 σε εκδήλωση προς τιμήν του Θανάση Βαλτινού.


 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΒΑΛΤΙΝΟΥ / ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΚΙΚΗΣ ΔΗΜΟΥΛΑ

 

politeia link more                                                 alt

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αυτός ήταν ο Κώστας...» – Λίγα λόγια για τον Κώστα Παπαϊωάννου από τον Άγγελο Στάγκο

«Αυτός ήταν ο Κώστας...» – Λίγα λόγια για τον Κώστα Παπαϊωάννου από τον Άγγελο Στάγκο

Το βράδυ της Δευτέρας 11 Μαρτίου, δύο χρόνια από τον θάνατο του δημοσιογράφου και εκδότη της εφημερίδας «Το Ποντίκι» (1979-2005), Κώστα Παπαϊωάννου (1938-2022), διοργανώθηκε στην Ένωση Συντακτών τιμητική εκδήλωση στη μνήμη του. Βασικοί ομιλητές ήταν οι (από αριστερά στη φωτογραφία) Μιχάλης Ιγνατίου, Αλέξης Παπαχελάς...

Η θεραπευτική και σωτηριακή διάσταση της Αισθητικής

Η θεραπευτική και σωτηριακή διάσταση της Αισθητικής

Η ικανότητα της Αισθητικής είναι να αποδιώχνει το κακό και μέσω της εμπειρίας του ωραίου να οδηγεί τους ανθρώπους σε αυτοαποκαλύψεις, σε γνωστικές περιπέτειες, αλλά και σε ιατρικές θεραπείες. Κεντρική εικόνα: O Δαβίδ του Μιχαήλ Άγγελου ©Wikipedia. 

Γράφει ο Δημο...

«Λογοτεχνικά περιοδικά»: Ποια είναι, ποιο το στίγμα τους, ποιοι τα βγάζουν – Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή

«Λογοτεχνικά περιοδικά»: Ποια είναι, ποιο το στίγμα τους, ποιοι τα βγάζουν – Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή

Σαράντα πέντε λογοτεχνικά περιοδικά: Τα μακροβιότερα, τα καινούργια, τα σπάνια. Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών και βιβλιολογικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή, παρουσιάζοντας το πρώτο και το τελευταίο τεύχος από το καθένα. Μια αναδρομή, επίσης, σε ορισμένα από τα σημαντικότερα, που...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ