Κόκαλα από ήλιο

Η ώρα είναι δώδεκα το μεσημέρι και σ’ ένα μικρό χωριό της Ιρλανδίας ακούγεται η καμπάνα που χτυπά. Καθισμένος στο τραπέζι της κουζίνας, ο Μάρκους Κόνγουεϊ, πολιτικός μηχανικός, ξεκινά εκείνη ακριβώς τη στιγμή έναν νοερό απολογισμό της ζωής του, σκέφτεται το γάμο του, τα παιδιά του, τη δουλειά του, την πολιτική, σε μια χώρα που βρίσκεται στη δίνη της οικονομικής κρίσης. Ο απολογισμός αυτός κάθε άλλο παρά συγκροτημένος είναι· ακολουθεί τις υπόγειες και τυχαίες συνδέσεις που κυβερνούν τη μνήμη των ανθρώπων. Για μία ώρα ακριβώς, μέχρι να ακουστεί το σήμα των ειδήσεων στο ραδιόφωνο, ο απόηχος της καμπάνας γεννά στο νου του πολιτικού μηχανικού ένα αδιάκοπο τραγούδι, χωρίς τελείες, ερωτηματικά και θαυμαστικά: μια ελεγεία για το χάος της ζωής και τις καταδικασμένες προσπάθειές μας να το βάλουμε σε τάξη.

     [...] μια ακτιβίστρια οικολόγο που άρχισε απεργία πείνας ενάντια σε μια ενεργειακή κοινοπραξία που σχεδίαζε να περάσει έναν αγωγό αερίου από τον τόπο που μεγάλωσε στο Βόρειο Μάγιο και είχαν ήδη αρχίσει τις εργασίες στον πυθμένα του κόλπου Μπροντχέιβεν, τα άρθρα και στις δύο εφημερίδες είχαν την ίδια φωτογραφία που έδειχνε μια καταβεβλημένη γυναίκα κοντά στα εξήντα τυλιγμένη με μια κουβέρτα να κοιτάζει με γουρλωμένα μάτια από το πίσω κάθισμα ενός αυτοκινήτου καθώς μπαίνει στη δεύτερη εβδομάδα απεργίας πείνας, και το ρεπορτάζ αναφέρει ότι μέχρι τώρα έχει χάσει πέντε κιλά από τα σαράντα πέντε που ζύγιζε όταν ξεκίνησε την απεργία, έτσι που μέρα με τη μέρα πλησιάζει αυτό το επικίνδυνο όριο βάρους, την κρίσιμη απώλεια σωματικής μάζας πέρα από την οποία η υγεία της θα υποστεί ανεπανόρθωτη βλάβη καθώς θα αρχίσει να χάνεται εντελώς από τον κόσμο, με την όραση να σβήνει πρώτη από τα μάτια της, ακολουθούμενη από τη μυϊκή μάζα και την οστική πυκνότητα, έτσι που τώρα –και τα δύο άρθρα ήταν σαφή– έχουν καταστεί απόλυτα επείγουσες όλες αυτές οι αιτήσεις και τα ψηφίσματα και οι αντιπροσωπείες που απευθύνθηκαν στα αρμόδια δημόσια και ιδιωτικά όργανα εκ μέρους της αλλά που μέχρι σήμερα –την όγδοη μέρα απεργίας πείνας– δεν έχουν καταφέρει να προκαλέσουν καμία επίσημη αντίδραση ούτε από την κυβέρνηση ούτε από την ενεργειακή κοινοπραξία και ενώ
      αυτή η γυναίκα εξασθενεί μέρα με τη μέρα
     είναι αποφασισμένη να συνεχίσει την απεργία της μέχρι το μεγαλύτερο πλοίο εγκατάστασης αγωγών στον κόσμο, με ελβετική σημαία, το Solitare –με τα τριακόσια μέτρα του, τους ενενήντα έξι χιλιάδες τόνους του και τους τετρακόσιους άντρες του πληρώματός του– να φύγει από τον κόλπο Μπροντχέιβεν και από τα χωρικά ύδατα της Ιρλανδίας έτσι που
     δύο εικόνες η μία πάνω στην άλλη
     αυτή η μικρόσωμη γυναίκα απέναντι σε αυτό το πλοίο
     ανακαλούν εκείνη τη φωτογραφία του μοναχικού διαδηλωτή μπροστά σε μια φάλαγγα τεθωρακισμένων στην πλατεία Τιενανμέν, τότε το 1989, που μοιάζουν γιατί είναι εξίσου απίθανο το Solitare να προσαράξει πάνω στο ισχνό σώμα αυτής της γυναίκας που τυλιγμένη σε μια κουβέρτα, κοιτάζει απ' το πίσω κάθισμα του αυτοκινήτου, ένα ακόμα δράμα που φέρει τη βαρύνουσα, αδιάψευστη αίσθηση του πραγματικού, αυτή την επικίνδυνη συμβολή ατομικού και πολιτικού που συγκλίνουν πάνω σ' αυτό το εύθραυστο γυναικείο σώμα καθιστώντας το πεδίο αντιπαράθεσης και, δεν είναι η πρώτη φορά, ιστορίες σαν αυτή πάντοτε μου φαίνονται σαν

μια καταβεβλημένη γυναίκα κοντά στα εξήντα τυλιγμένη με μια κουβέρτα να κοιτάζει με γουρλωμένα μάτια από το πίσω κάθισμα ενός αυτοκινήτου καθώς μπαίνει στη δεύτερη εβδομάδα απεργίας πείνας

     μια ιδιαιτερότητα του Μάγιο
     Μάγιο ο Θεός μαζί μας
     Μάγιο αμπού
   της μόνης κομητείας με τόσο μακρά παράδοση ανθρώπων που λιμοκτονούν και αφανίζουν το σώμα τους υπηρετώντας υψηλούς σκοπούς και αρχές, ένα πολιτικό αντανακλαστικό που δεν έπαψε να συσπάται αιώνες τώρα και μοιάζει ριζωμένο σε κάποια πολύ βαριά επίγνωση της αμαρτίας γιατί, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη κομητεία, η δική μας είναι σκαμμένη από βωμούς και σπήλαια και ξωκκλήσια και ερημητήρια και είναι επίσης χαραγμένη από τους δρόμους των προσκυνητών και τις πορείες των μετανοούντων, ολόκληρη η κομητεία ένα περίκλειστο βασίλειο μετάνοιας και εξιλέωσης και δεν θα 'πρεπε να εκπλήσσει κανέναν το γεγονός ότι η εκούσια λιμοκτονία γίνεται εδώ πολιτικό όπλο ενώ, απ' όσο ξέρω, καμία άλλη κομητεία της Ιρλανδικής Δημοκρατίας δεν κάλεσε τρεις απ' τους γιους της να πεθάνουν από την πείνα για τη σημαία και την πατρίδα τόσο πρόσφατα
     Μακνίλα, Γκόχαν, Σταγκ
     Άρμπορ Χιλ, Πάρκχερστ, Γουέικφιλντ
     γενναίες ψυχές που τους ενέπνεε η μαρτυρική μας γη και έβλεπαν έναν κόσμο πέρα απ' τον εαυτό τους όπως έκανε
     στη δική μου αγαπημένη ιστορία
    μια νεαρή ερημίτισσα που προς το τέλος της προηγούμενης χιλιετίας αποφάσισε να μείνει σ' ένα ερειπωμένο καλύβι στις πλαγιές ενός λόφου δεκαπέντε χιλιόμετρα από δω, μια κοπέλα που, με κάποιο αρχαίο τελετουργικό, είχε ανακηρυχθεί από το Βατικανό ερημίτισσα με άδεια να ζητιανεύει και να κηρύττει σ' αυτούς τους βροχερούς λόφους, κι έλεγε ότι ο Θεός την είχε καλέσει να πάει πιο βαθιά στην έρημο για να μπορεί να αισθανθεί καλύτερα την παρουσία του μέσα στη σιωπή και τη μοναξιά αλλά που, αφού έζησε μερικά χρόνια απόλυτα αφοσιωμένη στη μυστηριακή ζωή πάνω στα βουνά του Δυτικού Μάγιο όπου τίποτα δεν αποσπά το μάτι ή το χέρι εκτός από τα βρεγμένα πρόβατα και τους πέτρινους τοίχους, κατέβηκε φέρνοντας το άγγελμά της στον κόσμο, λέγοντάς μας ότι
     η κόλαση είναι αληθινή και δεν είναι άδεια
     τόσο απλά και τόσο ωμά
     η κόλαση είναι αληθινή και δεν είναι άδεια
    είπε, αυτό όλο κι όλο είχε αντλήσει από τόσα χρόνια προσευχής και μετάνοιας, η άγρια επιστολή της στην οποία πουθενά δεν αναφέρεται κανένας λυτρωτής να πέρασε από τούτα τα μέρη διδάσκοντας το έλεος και τη συγχώρηση και
     κάπως έτσι παρασύρεσαι
     ενώ κάθεσαι εδώ σ' αυτή την κουζίνα
    παρασύρεσαι από ένα παλιό μοτίβο, συνεπαρμένος από ένα χείμαρρο λέξεων και συνειρμών που είναι σκορπισμένοι στα μήκη και τα πλάτη αυτής της κομητείας, ένας καταιγισμός εικόνων που αναδύονται μέσα μου ενώ στο κάτω μέρος της σελίδας άλλη μια είδηση που λέει ότι
     [...] σε ολόκληρο το βόρειο Μάγιο
     την Κροσμολάινα, την Μπαλλινά, το Αττυμάς και
     δυτικά στους χερσότοπους του Μπάλλυκροϋ και του Μαλράννυ
     στην terra damnata του Σαναμάνρα
     τούτη τη γη που την έχει ξεχάσει ο χρόνος όμως
     εμείς την ξέρουμε καλά αφού είναι
    κοντά στο πατρικό της Μερέιντ κι έχουμε πάει εκεί πολλές φορές, κυρίως τα πρώτα χρόνια του γάμου μας όταν η Άγκνες και ο Ντάρρα ήταν μικροί και τους πηγαίναμε για καλοκαιρινές διακοπές στον παππού και τη γιαγιά, τους χώναμε στο αμάξι και πηγαίναμε βόρεια, εκατό χιλιόμετρα δρόμος που όμως περνούσε από ένα τοπίο τόσο παράταιρο σ' αυτή τη γωνιά του κόσμου, μερικά χιλιόμετρα μόνο βόρεια από το μικρό χωριό του Μαλράννυ ακριβώς στο σημείο όπου ο Ν59 περνάει κάτω από τη μοναδική αψίδα ενός πέτρινου γεφυριού ανάμεσα στα ανθισμένα ροδόδεντρα, το γεφύρι πάντοτε σηματοδοτούσε για μένα αυτή τη ριζική αλλαγή του τοπίου από τους λόφους και τα ντράμλιν του νότιου Μάγιο στις ανοιχτές και πιο ερημικές εκτάσεις του Βορρά, αυτό το γεφύρι πάντοτε ξυπνούσε κάτι βαθύ μέσα μου γιατί κάθε φορά που περνούσα από κάτω με τη Μερέιντ δίπλα μου και τα παιδιά στο πίσω κάθισμα, αισθανόμουν αυτή την ανεπαίσθητη μεταβολή μέσα μου που πάντοτε φανταζόμουν πως ήταν η ψυχή μου που δείλιαζε μπροστά στο τοπίο που ανοιγόταν πέρα από εκείνο το γεφύρι, εκεί όπου, μέσα σε λίγα χιλιόμετρα και με το φως να χάνεται ξαφνικά, τα βουνά κρύβονταν μέσα στα σύννεφα στο βάθος κι ο κόσμος περιοριζόταν σε αυτόν τον επίπεδο βαλτότοπο μέσα από τον οποίο σερνόταν ο δρόμος προς το Μπάλλυκροϋ και το Μπανγκόρ μέχρι πέρα στο Ντουχόμα Χεντ όπου ζούσαν οι γονείς της Μερέιντ σ' ένα μικρό αγρόκτημα που είχαν κληρονομήσει από το σόι της μητέρας της και όπου ο Ντάρρα και η Άγκνες ξαμολιούνταν στα οργωμένα χωράφια που απλώνονταν σε μια ολόισια λωρίδα από το πλάι του σπιτιού μέχρι την ακτή για κάνα δυο βδομάδες κάθε καλοκαίρι και
     έτσι παρασύρεσαι και πάλι
     καθώς θυμάσαι
     καθώς βυθίζεσαι σ' αυτή την ονειροπόληση που μόνο συμπτωματικά συνδέεται με όσα σκέφτεσαι, εν προκειμένω την κατάρρευση του τραπεζικού μας συστήματος και της οικονομίας, μια κατάρρευση τόσο αιφνίδια και καθολική που ένα χρόνο μετά απειλεί ακόμα να ρίξει σαν ντόμινο μια σειρά από άλλες χώρες που συνδέονται με τη δική μας, είναι ακόμα ικανή να υπονομεύσει τα τραπεζικά συστήματα της Γερμανίας και της Γαλλίας, και επιπλέον να μειώσει τις εξαγωγές της γείτονος προς εμάς, έτσι που η κατάρρευση μιας μικρής τράπεζας σε μια νησιωτική οικονομία έγινε το τεκτονικό ρήγμα μέσα στο οποίο καταβαραθρώνεται ολόκληρο το σύμπαν, μια εντελώς αδιανόητη ιστορία, με κλίμακα και συνέπειες τόσο απίθανες που μοιάζει λες και
     κάτι που δεν υπήρξε ποτέ τελικά κατέρρευσε
     ή αποκαλύφθηκε πως ήταν φτιαγμένο από αέρα κοπανιστό και στο τέλος
    διαλύθηκε ακριβώς με τρόπο που αποδείκνυε πως δεν υπήρξε ποτέ παρόλο που παντού γύρω μας κυριαρχεί αυτή η αίσθηση πως κάτι τεράστιο και σημαντικό έγινε    συντρίμμια, όπως όταν η πίεση υπερβαίνει ένα κρίσιμο όριο και εισχωρεί εκείνο το απειροελάχιστο ψήγμα χάους που οδηγεί το σύστημα στην εσωτερική κατάρρευση έτσι που ακόμα κι αν πιστεύουμε ότι η κατάρρευση αυτή συμβαίνει σε κάποιο γειτονικό σύμπαν είναι προφανής η βαρυτική έλξη που αισθανόμαστε τώρα παντού γύρω μας, η αστάθεια που έχει κυριεύσει τα πάντα σαν πυρετός, τόσο απτή που αναπόφευκτα αναρωτιέσαι
     πώς και δεν προσέξαμε ποτέ αυτή την ένταση προτού κλιμακωθεί
     ήμασταν άραγε τόσο τυφλοί που δεν βλέπαμε πως ο κόσμος παρέπαιε στο χείλος του γκρεμού ή ποτέ δεν σηκώσαμε τα μάτια από αυτό που κάναμε για να δούμε τα πράγματα πιο καθαρά ή
    μήπως έχουμε χάσει εντελώς εκείνο το πρωτόγονο ένστικτο της καταστροφής, εκείνη την ευαισθησία που τώρα πια είναι πολύ βαθιά θαμμένη κάτω από τη λογική και τους καλούς μας τρόπους για να την ακούσουμε αλλά που, μια φορά κι έναν καιρό, έπιανε αμέσως τις πρώτες θρηνητικές δονήσεις που εξέπεμπαν τα σημεία στήριξης που ήταν έτοιμα να υποχωρήσουν πρώτα, εκείνη την αρχέγονη ικανότητα που κρύβεται στο λιγότερο εξελιγμένο, στο ερπετοειδές τμήμα του εγκεφάλου μας και που αναγνωρίζουμε την ύπαρξή του
     στα σκυλιά και στα έντομα και στα πουλιά αφού
     το αντανακλαστικό τους να τρέχουν ή να πετούν όλα μαζί ακριβώς πριν το έδαφος ή το δέντρο ή το κτίσμα από κάτω τους αρχίσει να τρέμει, η αρχέγονη εναρμόνισή τους με τον κίνδυνο που τα κάνει να τρέχουν πανικόβλητα μακριά από κτίρια και οικοδομήματα ακριβώς πριν αυτά αρχίσουν να συντρίβονται γύρω τους, μια ευαισθησία που εμείς μάλλον έχουμε χάσει πια, μια ικανότητα που έχει ατροφήσει από τις συνθήκες της εξέλιξής μας που μας έχουν κάνει μαλθακούς γιατί
     η κατάρρευση δεν φεύγει ποτέ από το μυαλό ενός μηχανικού και
     όπως πάλι
     και πάντα
    κάθε εικόνα κατάρρευσης ή συντριβής των πραγμάτων πάντα μου φέρνει στο νου μνήμες από τον πατέρα μου – όχι το τσακισμένο ερείπιο που θα γινόταν προς το τέλος της ζωής του, αλλά τον σβέλτο άντρα με τα μεγάλα χέρια και το γελαστό πρόσωπο που θυμάμαι απ' όταν ήμουν παιδί, τον άντρα που είχε αυτή την απίστευτη ικανότητα να αποσυναρμολογεί τα πράγματα κι έπειτα να τα ξαναφτιάχνει –σβάρνες, αλέτρια και άροτρα– όχι απαραίτητα επειδή τα ίδια τα εργαλεία είχαν χαλάσει ή είχαν παλιώσει, αλλά επειδή ένιωθε μέσα του αυτή την ανάγκη να μάθει πώς ήταν φτιαγμένα αυτά τα πράγματα ώστε να είναι βέβαιος για την πίστη του σε αυτά και
     μια από τις πρώτες μου αναμνήσεις είναι μια μέρα όταν ήμουνα παιδί που πήγα και στάθηκα πλάι του μέσα στον αχυρώνα κι εκείνος είχε απλώσει τα εξαρτήματα ενός τέτοιου εργαλείου σε όλο το τσιμεντένιο δάπεδο
      της σβάρνας, του αλετριού ή του άροτρου
     ένα από αυτά τα στιβαρά αντικείμενα που κοιμούνταν πίσω πίσω στον αχυρώνα και ονειρεύονταν τα σιδερένια τους όνειρα τους μήνες του χειμώνα – εργαλεία που, αν και στην ουσία δεν είχαν εξελιχθεί από τον Μεσαίωνα, οπότε και είχαν τελειοποιηθεί, τα χρησιμοποιούσαμε ακόμα στο αγρόκτημά μας όπως και σε πολλά άλλα μέχρι και τη δεκαετία του '80
      σβάρνες, αλέτρια και άροτρα
     εργαλεία μιας πιο συμπαγούς εποχής όταν ο κόσμος μετριόταν με πιο χοντροκομμένες μονάδες, λίβρες και ουγκιές, σελίνια και πένες
    στέκονταν εκεί πίσω πίσω στον αχυρώνα τους μήνες του φθινοπώρου και του χειμώνα, τους μήνες που δεν φυτρώνει τίποτα, γεμάτα ατσαλένιες λάμες και μακριά σφυρηλατημένα καρφιά που συγκρατούνταν από ξύλο ενισχυμένο με σιδερένιες λωρίδες και περίμεναν τη σειρά τους σαν οι ονομασίες τους να αντιστοιχούσαν όντως σε εργαλεία βασανισμού
     σβάρνες, αλέτρια και άροτρα [...]