Δυτικό άκρο

Όταν ήμουν παιδί, φανταζόμουν ότι είναι λούνα παρκ. Μου θύμιζαν εκείνα τα στρογγυλά βαρέλια που γινόταν ο γύρος του θανάτου. Με είχε πάει μια φορά ο πατέρας μου να τα δω από κοντά κι αντί να διασκεδάσω, όπως μου ’χε υποσχεθεί, έβαλα τα κλάματα. Μετά φοβήθηκα τόσο που ούτε να ξανακούσω για λούνα παρκ δεν ήθελα. Μου ερχόταν στ’ αυτιά ο εκκωφαντικός ήχος που έβγαζαν τα μεγάφωνα και τα μηχανάκια και τρέμανε τα πόδια μου.

Ο γύρος του θανάτου που αρνήθηκα στα παιδικά μου χρόνια ήρθε εδώ κι έγινε μέρος του τόπου. Αντί να τραβήξει το βλέμμα σου η θάλασσα που απλώνεται μπροστά, δεν μπορείς να κάνεις τίποτα από το να κοιτάζεις τις στρογγυλές, λευκές δεξαμενές.

Οι λέξεις κλείνουν μέσα εποχές. Ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη, Κούλουρη, Πετρέλαια, Σχιστό.

Αντί να τραβήξει το βλέμμα σου η θάλασσα που απλώνεται μπροστά, δεν μπορείς να κάνεις τίποτα από το να κοιτάζεις τις στρογγυλές, λευκές δεξαμενές.

Το σχολείο ήταν χαμηλά, στη λεωφόρο. Τότε είχε κι ένα μεγάλο χαντάκι όπου τρέχανε τα νερά, όταν κάθε τρεις και λίγο πλημμυρίζαμε απ’ τις βροχές. Διασχίζαμε το δρόμο και χωριζόμασταν. Μερικοί απ’ τη μια μεριά και μερικοί απ’ την άλλη. Τα πρωινά κατεβαίναμε το βουνό σαν κατσίκια που κατεβαίνουν στον κάμπο.

Ο Αργύρης τότε δεν ήταν παχύς. Το αντίθετο μάλιστα, ήταν αδύνατος· ένα αδύνατο ξανθό αγόρι. Κουβαλούσε μια τεράστια σάκα που την κούναγε πάνω κάτω όταν περπατούσε. Ήταν πάντα λιγομίλητος. Μ’ άρεσε πολύ να περπατάω μαζί του γιατί δε μιλάγαμε καθόλου, μόνο τραγουδούσαμε. Τα άλλα παιδιά κουβέντιαζαν συνέχεια για τα διαγωνίσματα και τους βαθμούς.

Με τον Αργύρη κατεβαίναμε μαζί το βουνό και στο δρόμο τραγουδάγαμε. Σχολικά τραγούδια περισσότερο, δεν ξέραμε από σουξέ και τέτοια. Όταν δεν βρίσκαμε τραγούδι, λέγαμε τον εθνικό ύμνο ή το χάπι μπέρθντεϊ. Για διασκέδαση, αλλάζαμε τα λόγια, άλλοτε εσκεμμένα κι άλλοτε από καθαρή άγνοια. Το αγαπημένο τραγούδι και των δυο μας ήταν η «Φρεγάτα». Το τραγουδούσαμε κανονικό ντουέτο. Στίχο ο ένας, στίχο ο άλλος.

Μόλις φτάναμε στο «Γλάρο τη λέγανε» άλλαζε το ύφος, άλλες φορές γινόταν απαλό κι άλλες φορές γλυκό ή ακόμα και όπερα. Το φωνάζαμε δυνατά να μας ακούσουν μέχρι κάτω, τα βαπόρια. Μαζί με τον Αργύρη, πνίγαμε το πλήρωμα και σώζαμε τον έναν και μοναδικό ναύτη. Εγώ φανταζόμουν ότι αυτός που δεν κολύμπησε και γλίτωσε πηδώντας βράχο-βράχο είναι ο Αργύρης.

Δεν ήμασταν στη ίδια τάξη, οπότε η συντροφιά μας ήταν μόνο η πρωινή μας κατεβασιά. Μετά χανόμασταν ο καθένας με την παρέα του. Ο Αργύρης τότε ήταν αγαθός. Όχι, καθόλου χαζός, αγαθός και καλός. Ο Αργύρης, που ήταν πάντα λιγομίλητος.

Μια μέρα τον ρώτησα, «Ξέρεις τι λένε τα λόγια;» κι εκείνος χαμογέλασε και μου ’πε «Ξέρω, για επανάσταση»

Χωριστήκαμε σε αρρένων και θηλέων. Τρία πρωινά της βδομάδας, όμως, κατεβαίναμε πάλι μαζί. Το ρεπερτόριο δεν άλλαξε πολύ, είχαμε προσθέσει μόνο κάποια ξένα τραγούδια, των Ρόλινγκ Στόουνς. Δεν ήξερε αγγλικά, όπως εγώ που ήμουν ήδη στο Λόουερ, αλλά δεν τον διόρθωνα. Μόνο μια μέρα τον ρώτησα, «Ξέρεις τι λένε τα λόγια;» κι εκείνος χαμογέλασε και μου ’πε «Ξέρω, για επανάσταση». Δεν έλεγαν για επανάσταση, αλλά ήταν τόσο ωραία η απάντηση του, που τον άφησα να τα λέει όπως ήθελε και να το πιστεύει.

Μετά έφτασε εδώ η λέξη: αντιπαροχή. Και σηκώθηκαν τα κτήρια ψηλότερα. Τις δεξαμενές τις έβλεπες πλέον από τα μπαλκόνια. Κανείς δεν μπορούσε να τις αγνοήσει, ούτε και τώρα. Ακόμα και μέχρι τον ουρανό να χτίζανε, αυτές θα ήταν εκεί. Σαν εκ γενετής σημάδι στη μέση του προσώπου μας. Ο Αργύρης δεν πέρασε σε καμιά σχολή. Δούλευε κι αυτός κάτω, στις επισκευές.

Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που αντίκρισα εκείνη την ημέρα, τον Ιούλιο του δυο χιλιάδες οχτώ. Μέσα στις φωνές και στην αναταραχή, τον είδα να σηκώνει το κινητό του στο αυτί και μετά να λυγά, να πέφτει στη μέση του δρόμου, στα γόνατα. Κατέβασε το κεφάλι στο έδαφος και δεν είπε τίποτα. Κατάλαβα ότι για εκείνον δεν ήταν ένα ακόμα ατύχημα στη Ζώνη, ήταν η αναγγελία της ορφάνιας του.

Έχουμε μάθει να πενθούμε τους ανθρώπους που χάνονται, ακόμα κι αν δεν είναι δικοί μας. Τα ατυχήματα μοιάζουν όλα με ένα και μοναδικό ατύχημα, μόνο τα πρόσωπα αλλάζουν. Μια έκρηξη, ένα αέριο που διέφυγε, ένα ψεύτικο γκαζ φρι[1], ένα πόρισμα που άργησε, μια εταιρία που αθωώθηκε, μερικοί άνθρωποι που σκοτώθηκαν. Αυτά. Μια δούλευε και μια όχι. Αργότερα που ήρθε η κρίση, έκοψε κι άλλο η δουλειά.

Κατέβασε το κεφάλι στο έδαφος και δεν είπε τίποτα. Κατάλαβα ότι για εκείνον δεν ήταν ένα ακόμα ατύχημα στη Ζώνη

Τις πρώτες μέρες μετά το ατύχημα, πήγα με τη μάνα μου να συλλυπηθούμε την οικογένεια. Ο Αργύρης δεν βγήκε στο σαλόνι. Δεν άντεχα να μην τον δω. Ακούμπησα το μάγουλο στην κλειδωμένη πόρτα, είπα απαλά, «Αργύρη, να μπω;». Καμιά απάντηση.

Ο Αργύρης ήταν πάντα λιγομίλητος. Η μάνα του είπε ότι δεν έβγαζε λέξη. Ούτε έκλαιγε, μόνο περιφερόταν, δίχως να βγάζει άχνα. Όσες φορές τον συνάντησα στο δρόμο έλεγε ένα ξερό «γεια» και συνέχιζε. Πόσο ήθελα να βρεθώ κοντά του. Δεν μπορούσα να σκεφτώ τίποτα άλλο από τη «Φρεγάτα». Να κάνω την αρχή και να τον παρασύρω.

Υπολόγιζα το χρόνο που πέρασε από το ατύχημα, να μη θεωρηθεί ασέβεια το τραγούδι μας. Ποτέ δεν ξανάρχισε τραγούδι ούτε εκείνος, ούτε εγώ. Άλλωστε είχαμε μεγαλώσει. Χαιρετιόμαστε με το ξερό «γεια» σαν να μην ήμασταν εμείς που περάσαμε τα παιδικά μας χρόνια τραγουδώντας. Είχε παχύνει, φόραγε χειμώνα καλοκαίρι ένα κοντομάνικο μαύρο μπλουζάκι και ξύρισε το κεφάλι του. Για μένα, ήταν δύσκολο να τον συνδέσω με κάτι άλλο από αυτό που υπήρξε.

Αργότερα τα πράγματα δυσκόλεψαν κι άλλο. Τα σπίτια είχαν γεμίσει ανθρώπους χωρίς δουλειές. Οι εργολάβοι ο ένας μετά τον άλλον έφευγαν αφήνοντας χρέη. Στην πλατεία δεν σύχναζα ποτέ, μόνο τη διέσχιζα στο δρόμο για το σπίτι. Συχνά τον συναντούσα, κι εκείνος επαναλάμβανε το ξερό «γεια». Μετά έγινε ένα μακρινό νεύμα. Και μετά τίποτα.

Η κρίση έφερε φτώχεια, οι άνθρωποι θυμήθηκαν την εποχή που ζούσαν στις παράγκες και έπαιρναν κουράγιο ο ένας απ’ τον άλλον. Η δύναμη που είχαν τότε ανασύρθηκε από τις μνήμες σαν βάλσαμο. Όλοι πρόσφυγες, άνθρωποι τραυματισμένοι και δυνατοί. Μια παλινδρόμηση για καλό, σκεφτόμουν. Μαζί τους κι εγώ που θυμήθηκα το τραγούδι. Μέσα μου έψαχνα ακόμα τον Αργύρη, να πούμε μαζί τραγούδια για επανάσταση.

Τότε άρχισαν οι επιθέσεις από τους νεοναζί. Όχι μόνο στους μετανάστες. Σε όλους.

Το κοινωνικό ιατρείο των Γιατρών του Κόσμου αντικατέστησε τον απόντα κρατικό μηχανισμό. Ακόμα κι αν δεν ήταν πολύ μεγάλη η ανάγκη, το επισκέπτονταν πολλοί, από αίσθηση σύμπνοιας και αλληλεγγύης. Τότε άρχισαν οι επιθέσεις από τους νεοναζί. Όχι μόνο στους μετανάστες. Σε όλους. Μαζεύονταν ομάδες των δεκαπέντε, τριάντα, κι έριχναν πέτρες στο ιατρείο. Κρατούσαν λοστούς και καδρόνια και χτυπούσαν πόρτες, έσπαγαν τα τζάμια στα παράθυρα, κλωτσούσαν κολώνες. Κατέβαζαν τις ανακοινώσεις και τους έβαζαν φωτιά. Βρίζανε τους ασθενείς, βρίζανε τους γιατρούς, βρίζανε εμάς που κάναμε εκφράσεις αγανάκτησης.

Είχα να δω τον Αργύρη για καιρό. Δεν είχε αλλάξει η εντύπωση που είχα για εκείνον. Αρνιόμουν. Ακόμα και τώρα, που δεν μπορούσα να αγνοήσω τις εξωτερικές αλλαγές, εγώ δεν έβλεπα τη νέα του εικόνα.

Τα χείλη του κουνιόνταν χωρίς να βγάζει ήχους. Αίμα - τιμή. Ξανά. Αίμα- τιμή. Ξανά. Αίμα- τιμή. Ο Αργύρης ήταν λιγομίλητος.

Άρχισα να νιώθω μεγάλο φόβο. Είχα διαρκώς την αίσθηση ότι θα γίνει κάτι κακό. Τη νύχτα έγραφαν στους τοίχους ρατσιστικά συνθήματα, έδιωχναν τους μετανάστες με τα χειρότερα λόγια, και την άλλη νύχτα, οι αντιφασίστες τα σβήνανε και τους γυρίζανε πίσω. Ανάμεσα σε μας κι αυτούς, άνοιξε πάλι το χαντάκι που μας χώριζε παιδιά.

Η μάνα του Αργύρη αρρώστησε βαριά. Μου το ’πε η δική μου που την επισκεπτόταν πού και πού. Χρήματα δεν είχαν για νοσοκομεία. Αποφάσισαν να πάνε στο κοινωνικό ιατρείο. Ο Αργύρης, με ένα κοντομάνικο μαύρο μπλουζάκι, κράτησε τη μάνα του από το μπράτσο και την κατέβασε. Οι γιατροί, έκαναν ότι μπορούσαν για εκείνη. Πήρε τα φάρμακα που της έδωσαν και γύρισαν στο σπίτι. Δωρεάν.

Είναι χειμώνας, φυσά ένας τρελός Γαρμπής που δεν μπορείς να σταθείς όρθιος. Ο ίδιος αέρας που φυσά πάντα εδώ πάνω. Με τα γεγονότα του καιρού και με το φόβο, ανέσυρα όλα τα πράγματα που με βοήθησαν να μεγαλώσω. Πάντα βρίσκω τη «Φρεγάτα» μπροστά μου, τη σιγοτραγουδώ τις νύχτες που επιστρέφω σπίτι και ο φόβος μια νικιέται και μια όχι. Η πιο τρυφερή ανάμνηση έχει συνδεθεί με το φόβο. Με το φόβο του Αργύρη. Δεν μπορώ να τον φανταστώ δίπλα μου πια.

Στην αρχή λυπόμουν για κείνον και μετά λυπόμουν και γι' αυτούς που υπέφεραν εξαιτίας του. Μέχρι που έμαθα και για ένα άλλο και μετά και για ένα άλλο περιστατικό, κι έπαψα πια να λυπάμαι. Δεν απομένει ούτε οίκτος, ούτε συμπόνια για εκείνον. Αυτό είναι το χειρότερο. Να μην υπάρχει πλέον κανένα ανθρώπινο τραύμα που να δικαιολογεί τις πράξεις του. Κανένα.

[1] Πιστοποιητικό ελέγχου αερίων

ΓΙΩΤΑ ΩΡΟΛΟΓΑ

*Η Γιώτα Ωρολογά γεννήθηκε στην Κοζάνη αλλά ζει κι εργάζεται στην Αθήνα. Είναι ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια. Παρακολούθησε τα σεμινάρια πεζού λόγου του Χρήστου Χρυσόπουλου στο ΕΚΕΒΙ. Γράφει διηγήματα και πεζά σε μικρή φόρμα.

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΤΟ bookpress.gr.

* Διαβάστε τα υπόλοιπα δημοσιευμένα διηγήματα.