alt

Για την παράσταση «Πρακτική Εγκυκλοπαίδεια. Αποκλίσεις» σε σύλληψη και χορογραφία της Λενιώς Κακλέα, η οποία παρουσιάζεται σήμερα και αύριο στη Μικρή Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση.

Του Νίκου Ξένιου

Είδαμε την πρόσφατη χορογραφική δουλειά της Λενιώ Κακλέα Πρακτική Εγκυκλοπαίδεια. Αποκλίσεις στη Μικρή Σκηνή της Στέγης. Με πολύ κοντινή απεύθυνση στους θεατές, η κυρία Κακλέα φιλοτεχνεί ένα «πορτρέτο» του Ευρωπαίου, συνθέτοντας καθημερινές κινήσεις, ολοκληρωμένες και κυρίως θραυσματικές. Η δουλειά της συνδιαλέγεται με τη θεσμική κριτική (institutional critique), την ψυχανάλυση, το ντοκιμαντέρ, το θέατρο, τις εννοιολογικές τεχνικές και την performance art. Συλλέγοντας αφηγήσεις από κατοίκους επτά πόλεων δημιούργησε σε τρία χρόνια ένα βιβλίο, μια ταινία και ένα χορογραφικό έργο, όπου ερμηνεύει η ίδια μαζί με τη Τζέσικα Μπατούτ, τη Νανιγιάντι Κα Γκάρα και την Ελίζα Υβελέν. 

Η δουλειά της συνδιαλέγεται με τη θεσμική κριτική (institutional critique), την ψυχανάλυση, το ντοκιμαντέρ, το θέατρο, τις εννοιολογικές τεχνικές και την performance art.

Την επιτέλεση αυτήν συνοδεύει η έκθεση του βιβλίου Πρακτική Εγκυκλοπαίδεια, Αποκλίσεις (Practical encyclopedia, Détours) και την προβολή μιας ταινίας δεκαπέντε λεπτών. Η φιλόσοφος Μαρίζ Εμέλ, φιλόσοφος και κάτοικος του Ομπερβιλιέ, καταγράφεται στο φιλμ και καταθέτει τους προβληματισμούς της για τη νέα αυτή προσέγγιση της ανθρώπινης κίνησης.

Τελετουργία της καθημερινότητας

Η έρευνα της Λενιώς Κακλέα ξεκίνησε το 2016, όταν μαζί με κάποιους αναλυτές πήρε περίπου εξακόσιες συνεντεύξεις, καταγράφοντας προσωπικές αφηγήσεις ανθρώπων από την Ομπερβιγιέ, ένα φτωχό προάστειο του Παρισιού. Οι συνεντεύξεις αυτές πλήθυναν, σταδιακά, περιλαμβάνοντας το Πουατιέ, τη Νιόν, το Έσσεν, το Γκισενί, την Αθήνα και άλλες πόλεις. Η δημιουργός έλεγξε ποιες χειρονομίες και ποιες σωματικές «τεχνικές» υιοθετούνται από τον μέσο κάτοικο πόλεων της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ελβετίας και της Ελλάδας. Είτε αντλημένες από τον χώρο εργασίας των ανθρώπων, είτε από τη διαδρομή τους ως το σουπερμάρκετ, είτε από τις δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου τους, οι κινήσεις που επέλεξε «κατέγραφαν» κάποιες αλλαγές, κάποιους μετασχηματισμούς στην κίνηση των ανθρώπων που μένουν στην περιφέρεια. Στις καταγραφές της κυρίας Κακλέα κεντρική θέση έχει ο αναστοχασμός (self reflection) κάποιων ακτιβιστών, η ιεροτελεστία κάποιων προσωπικών, επαναλαμβανόμενων δραστηριοτήτων, η ενασχόληση με τα κοινωνικά δίκτυα, η αναζήτηση πνευματικότητας στον διαλογισμό, η επίδοση στην εκγύμναση του σώματος και στον αθλητισμό, ο τρόπος εκμυστήρευσης των συνεντευξιαζόμενων.

Αρχική σύλληψη ήταν η ιδέα ότι στις κινήσεις που κάνουμε καταγράφεται η πολιτιστική ταυτότητά μας, παγιώνεται μια όλο και διαφορετική σχέση με το κορμί μας και διερευνάται το ποσοστό ελευθερίας που έχουμε (ή που μας έχει απομείνει).

Αρχική σύλληψη ήταν η ιδέα ότι στις κινήσεις που κάνουμε καταγράφεται η πολιτιστική ταυτότητά μας, παγιώνεται μια όλο και διαφορετική σχέση με το κορμί μας και διερευνάται το ποσοστό ελευθερίας που έχουμε (ή που μας έχει απομείνει). Δράσεις, συνήθειες και διαδικασίες που επανέρχονται με αυθεντικό τρόπο, με ένα υψηλό βαθμό κανονικότητας ή μηχανικής περιοδικότητας, δραστηριότητες στις οποίες επιδιδόμεθα, ο τρόπος με τον οποίον οργανώνουμε τον –συνήθως περιορισμένο– χώρο του σπιτιού μας, το πώς διαχειριζόμαστε την κάπως μοναχική σεξουαλικότητά μας, ο αριθμός των θυσιών στις οποίες προβαίνουμε, οι διατροφικές και ενδυματολογικές μας συνήθειες, τα μονοπάτια που διανύουμε για να φτάσουμε στους χώρους όπου δραστηριοποιούμεθα, όλα αυτά συνθέτουν το νέο «πορτρέτο» του σώματός μας (οι γαλλικοί όροι είναι: τεχνικές «αναζήτησης του Εαυτού», τρόποι ζωής, «μονοπάτια ταυτοτήτων»). Έξι τέτοια «πορτρέτα», δομημένα σε ένα κυκλικό οργανικό χρόνο, παρουσιάζονται στη χορογραφία «Εγκυκλοπαίδεια», ξεκινώντας από κάποιες βραδινές πρακτικές και καταλήγοντας στις πρωϊνές.

alt

Μια επιτέλεση φιλοσοφικά θεμελιωμένη

H διασταύρωσή μας με άλλους ανθρώπους διαφοροποιείται, επιταχύνεται ή γίνεται πιο συγκεχυμένη, ενώ παράλληλα το σώμα μας κυκλοφορεί σ’ ένα νέο αστικό σκηνικό: η πόλη «εγγράφει» το σώμα μας στις εικόνες της και ιδιοποιείται ιεροτελεστικές εκφάνσεις του που είναι πρωτόγνωρες στην ιστορία του πολιτισμού. 

Το πιο έντονο αίτημα του σώματος είναι η ανάγκη του ανθρώπου για αλλαγή. Ταχείς κοινωνικοί μετασχηματισμοί, συχνά πολύ ακραίοι, αντικατοπτρίζονται στο προσωπικό επίπεδο, εξιχνιάζοντας το πολιτικοκοινωνικό πλαίσιο όπου καλείται να ζήσει ο σύγχρονος Ευρωπαίος: βιβλιογραφικά το project παραπέμπει στην ανθρωπολογική θεωρία του Μαρσέλ Μος, σύμφωνα με την οποία «οι πολιτισμικά καθορισμένες τεχνικές διαπλάθουν το ίδιο το ανθρώπινο σώμα, ερμηνεύοντας έτσι πτυχές του πολιτισμού μέσα στον οποίο αυτό “κατασκευάζεται”». Για παράδειγμα, ένα «δώρο» κατά τον Μος δεν είναι απλώς μια υπενθύμιση του συναισθήματός μας που μεταφέρεται από χέρι σε χέρι: είναι, με μετωνυμικό τρόπο, μια «συνολική μεταβίβαση» (préstation totale) κατηγορημάτων οικονομικοπολιτικών, νομικών, μυθολογικών, μαγικοθρησκευτικών, πρακτικών και συμβολικών νοηματοδοτήσεων. Η δύναμη που έχει ένα δώρο, καθώς κινείται μέσα στο κοινωνικό τοπίο, είναι το γεγονός ότι «επαναδομεί» την υφή της κοινωνικότητάς μας, προσδίδοντάς της νέα νοήματα. 

Αντίστοιχα, κάθε κίνηση του κορμιού (εν προκειμένω: ο χορός) εντάσσει στο γνωστικό πεδίο του ανθρώπου μια σειρά κινήσεων, τελετουργικών ή μη, που κατακτώνται ακούσια, αναπαράγονται και ανακλώνται στη συνάφεια του ανθρώπου με άλλους ανθρώπους, γίνονται, με άλλα λόγια, κτήμα του κοινωνικού σώματος. Αυτό είναι μέρος της «κανονικοποίησης» (normalization) την οποία υφίσταται η ταυτότητά μας, που γρήγορα επαναπροσδιορίζεται όσο η καθημερινότητά μας μετασχηματίζεται. Ομοίως, και η διασταύρωσή μας με άλλους ανθρώπους διαφοροποιείται, επιταχύνεται ή γίνεται πιο συγκεχυμένη, ενώ παράλληλα το σώμα μας κυκλοφορεί σ’ ένα νέο αστικό σκηνικό: η πόλη «εγγράφει» το σώμα μας στις εικόνες της και ιδιοποιείται ιεροτελεστικές εκφάνσεις του που είναι πρωτόγνωρες στην ιστορία του πολιτισμού. 

Η συγκεκριμένη χορογραφία της Λενιώς Κακλέα περιλαμβάνει νέες πληροφορίες που το σώμα του ανθρώπου έχει «εγγράψει», στη διασταύρωσή του με τα πρόσφατα πολιτιστικά δεδομένα της Ευρώπης: γι’ αυτό, η ίδια χαρακτηρίζει τη δουλειά της «διευρυμένη χορογραφία», εφόσον καταγράφει αθροιστικά τις «μετατοπίσεις», τους «εκτροχιασμούς», τις «αποκλίσεις», τις «παρακάμψεις» (detours) από την ακαδημαϊκή, ειθισμένη, «καθαρή» αντίληψη της κίνησης. Αφενός μελετά το σώμα ως πολιτισμική κατασκευή, αφετέρου εντάσσει σε χορογραφία τις νέες συνήθειες του σώματος: έτσι, προτείνει στον θεατή μια μορφή άμεσου ελέγχου και μετάπλασης ή ανασκευής, ακόμη και κριτικής αναθεώρησης ή και ιδιοποίησης (appropriation) μιας νέας σειράς τοποθετήσεων, κινήσεων, αντιδράσεων, εν γένει επιτελέσεων του σώματος, στα πλαίσια της παγκοσμιοποιημένης, εμπορευματοποιημένης ύστερης καπιταλιστικής συναίνεσης.

alt

Λενιώ Κακλέα

Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια η φιλοσοφία, η κοινωνιολογία και το θέατρο επικαθορίζουν τη χορογραφική δουλειά της Λενιώς Κακλέα, που πρωτοπαρουσίασε έργο της στη Στέγη το 2014, στο πλαίσιο του 1ου Φεστιβάλ Νέων Χορογράφων, με το σόλο «Deux·L», σε συνεργασία με τη Λουνσίντα Τσάιλντς και τον Ριγιόγι Ικέντα. Η Λενιώ Κακλέα τιμήθηκε φέτος για το έργο της με το βραβείο του ιδρύματος Hermès Italia και της Triennale του Μιλάνου.

Σύμφωνα με δηλώσεις της κυρίας Κακλέα, τη δουλειά της επηρεάζουν η θεσμική κριτική της Αντρέα Φρέιζερ στον χώρο των εικαστικών τεχνών, η σκέψη του Αμερικανού κοινωνιολόγου Ρίτσαρντ Σένετ (Η κουλτούρα του νέου καπιταλισμού) για τους κοινωνικούς μετασχηματισμούς στον χώρο της δουλειάς, η δουλειά της περφόρμερ Κλαούντια Τριότσι, η θεωρία των φιλοσόφων Ιζαμπέλ Στένγκερς και Μπρούνο Λατούρ, η κοινωνιολογική θεωρία του Μαουρίτσιο Λατσαράτο, η κινηματογραφική προσέγγιση της Σαντάλ Άκερμαν, αλλά και όλο το σινεμά του Παζολίνι και του Φελίνι, καθώς και το φεμινιστικό κίνημα. Η Πρακτική εγκυκλοπαίδεια προτείνεται ως μέθοδος γραφής και δημιουργίας που της επιτρέπει να έρθει σε επαφή με το σύγχρονο κοινωνικό τοπίο, προτείνοντας μια νέα εκδοχή εννοιολογικής τέχνης.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι Τσέντσι» του Π. Μπ. Σέλλεϋ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (κριτική) – Ένα έργο φεμινιστικό και βέβηλο

«Οι Τσέντσι» του Π. Μπ. Σέλλεϋ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (κριτική) – Ένα έργο φεμινιστικό και βέβηλο

Για τους «Τσέντσι», του Π. Μπ. Σέλλεϋ, σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου που ανέβηκε στην αίθουσα «Ω» του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Kεντρική εικόνα: © Μαρίζα Καψαμπέλη.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Την τραγωδία «ήρεμ...

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ο ιστορικός χώρος της αρχαίας Αθήνας «συνομιλεί» αρμονικά με τη μαγική νύχτα των Αγγλοσαξόνων, όπως τη συνέθεσε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Κεντρική εικόνα: © Sabrina Brodescu.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η ομάδα Loxodox είναι ιδέα της Μαρίζας Θεοφυλακτοπού...

«Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» (κριτική): Δύο σημαντικά έργα του Ματέι Βίσνιεκ στις αθηναϊκές σκηνές

«Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» (κριτική): Δύο σημαντικά έργα του Ματέι Βίσνιεκ στις αθηναϊκές σκηνές

Για τις παραστάσεις «Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» στο θέατρο «Χώρος» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα», στο Θέατρο Μπέλλος, και τα δύο του Γαλλορουμάνου θεατρικού συγγραφέα, ποιητή και δημοσιογράφου Ματέι Βίσνιεκ. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Το σώμα της γυναί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ