alt

Για την παράσταση «Ο Άνθρωπος Ελέφαντας» του Bernard Pomerance, σε διασκευή – σκηνοθεσία του Κοραή Δαμάτη, η οποία παρουσιάζεται στον Πολυχώρο Vault.

Του Νίκου Ξένιου

Πώς συνδέονται η «κανονικότητα» της προσωπικότητας και οι νόρμες προσαρμογής και ένταξης στο κοινωνικό σύνολο; Πώς η «ανθρωπινότητα» της ύπαρξης συνδέεται με το τι είναι φυσιολογικό και τι όχι, ποιο ποσοστό «κανονικότητας» φέρει καθένας από εμάς, ποιος είναι ο ορισμός της ανθρωπιάς και της αλληλεγγύης/συμπόνιας και από ποιο σημείο και μετά εγείρεται το ζήτημα του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων; Ως ποιο σημείο φτάνουν η χυδαιότητα, η χλεύη και ο ευτελισμός του συνανθρώπου; Πόσο δύσμορφοι, αποκλίνοντες και παραμορφωμένοι γινόμαστε όλοι μας φορώντας τη μάσκα του πουριτανισμού;

Ένας τραγικά παραμορφωμένος άντρας, ο Τζον Μέρικ, που έπασχε από μιαν ανίατη πάθηση του μυϊκού συστήματος και από χρόνια βρογχοπνευμονία, ένας «άνθρωπος-τέρας» βασανισμένος, που τον εκμεταλλεύτηκαν και τον βίασαν ψυχικά, έζησε στο πουριτανικό, βικτωριανό Λονδίνο του 1880 και στάθηκε πηγή έμπνευσης του κλασικού, διαχρονικού έργου του Μπέρναρντ Πόμερανς
«Ο άνθρωπος ελέφαντας».

Ένας τραγικά παραμορφωμένος άντρας, ο Τζον Μέρικ, που έπασχε από μιαν ανίατη πάθηση του μυϊκού συστήματος και από χρόνια βρογχοπνευμονία, ένας «άνθρωπος-τέρας» βασανισμένος, που τον εκμεταλλεύτηκαν και τον βίασαν ψυχικά, έζησε στο πουριτανικό, βικτωριανό Λονδίνο του 1880 και στάθηκε πηγή έμπνευσης του κλασικού, διαχρονικού έργου του Μπέρναρντ Πόμερανς «Ο άνθρωπος ελέφαντας». Το έργο, στην πολύ καλή μετάφραση της Μαρλένας Γεωργιάδη, προτάθηκε στον Κοραή Δαμάτη από τον Δημήτρη Καρατζιά, που επανεμφανίζεται επί σκηνής στον πρωταγωνιστικό ρόλο1. Ο κύριος Δαμάτης έκανε και τη διασκευή και τη δραματουργική επεξεργασία. Το στοίχημα του Δημήτρη Καρατζιά πέτυχε.

Κοραής Δαμάτης – Δημήτρης Καρατζιάς

Ξεκινώντας από το «Bent» του Martin Sherman, ο κύριος Καρατζιάς έχει ήδη καταγράψει ένα αξιόλογο ρεπερτόριο από έργα κατά κανόνα ρεαλιστικά, που αναφέρονται στο διαφορετικό, το παραγκωνισμένο, το περιθωριοποιημένο. Από τις περσινές σκηνοθεσίες του Δημήτρη Καρατζιά δεν θα ξεχάσουμε τη συγκλονιστική ερμηνεία της Λένας Ουζουνίδου στην «Ψιλικατζού» της Κωνσταντίνας Δελημήτρου (η παράσταση συνεχίζεται και φέτος) και τη βαθύτατα συγκινητική ερμηνεία της Δήμητρας Κολλά στο «Χορεύοντας στο Σκοτάδι» του Λαρς φον Τρίερ.

Τα υψηλά μεταφυσικά και αισθητικά/ηθικά ζητήματα που θίγει «Ο άνθρωπος ελέφαντας» του Πόμερανς, η κριτική που ασκεί στην κοινωνική υποκρισία και στις συμβάσεις, η βιοηθική που περνά υπογείως ως προβληματισμός, ακόμη και η κριτική του θεάτρου ως παραστασιακού γεγονότος, είναι οι πτυχές που αναδεικνύει η σκηνοθεσία του Κοραή Δαμάτη. Ο freak χαρακτήρας του Τζον Μέρικ αποδίδεται με τις πιο ρομαντικές νότες, ενταγμένος σε ένα θέατρο τεράτων2. Ο Κοραής Δαμάτης στοχεύει στη στηλίτευση της ανθρώπινης βαρβαρότητας και ηθικής κατάπτωσης σε όλες τις εποχές, καθώς και στην ανάδυση ενός προτύπου ανθρωπιάς. Ο ψυχικός τραυματισμός, το συναίσθημα της στέρησης, το κοινωνικό κατηγορώ, ο ιδρυματισμός από τη μια, αλλά και η μεγαλοψυχία και η συγχώρηση, το υψηλό φρόνημα, η ευφυία, η δημιουργικότητα, η ευαισθησία, η ποιητική στόφα και η εσωτερική πειθαρχία από την άλλη, είναι τα ψυχικά γνωρίσματα αυτής της θεατρικής περσόνας που αναδεικνύει ο Δημήτρης Καρατζιάς, παράλληλα με τη δυσμορφία, την ασθματική εκφορά του λόγου, το πνίγος που απαιτεί η απόδοση της βρογχοπνευμονίας και τη στρέβλωση των μελών που επιτάσσει ο ρόλος.

Το αισθητικό στίγμα της παράστασης

alt
Ο πίνακας της Shiori Matsumoto «Μαγικό κουτί».
Η Shiori Matsumoto γεννήθηκε στην Καγκάβα της Ιαπωνίας
το 1973. Το 1997 «ανέβασε» τα πρώτα της έργα στο ίντερνετ
και έγινε παγκοσμίως γνωστή. Από τότε τα πίνακές της
βρίσκονται σε πολλά μουσεία σύγχρονης τέχνης
και ιδιωτικές συλλογές.



Ο πίνακας «Μαγικό κουτί» της Shiori Matsumoto, αναρτημένος και φωτισμένος ως σκηνικό όλης της παράστασης, σε συνδυασμό με δυο εισόδους/αυλαίες που ανοιγοκλείνουν και με αυστηρά χρονομετρημένη εκφορά του λόγου και κινησιολογία, ουσιαστικά υποστηρίζει ένα αισθητικό δοκίμιο για την έννοια της παραμόρφωσης. Η τιράντα του γιατρού προς το τέλος της παράστασης είναι το δοκιμιακό μέρος αυτού του έργου, που εκ πρώτης όψεως φαντάζει ελαφρώς πεπαλαιωμένο, όμως στα χέρια του Κοραή Δαμάτη επικαιροποιείται με εντυπωσιακό τρόπο και γίνεται διαχρονικό. 

Η παράσταση πλαισιώνεται από γλυπτές μάσκες/κατασκευές της Ελένης Σουμή, που αφενός αναδεικνύουν τον θεματικό πυρήνα με τις «αναπηρίες» και την υπόδυση ρόλων εκ μέρους όλων των ανθρώπων, αφετέρου διακρίνονται για την υψηλή αισθητική τους. Πολλές διαφορετικές εκφάνσεις του ανθρώπινου ψυχισμού αποτυπώνονται σε κάθε επιμέρους δυσμορφία, παίζοντας με τη φαντασία και τη σκληρότητα, λειτουργώντας ως «μονωτικό» υλικό για τον αποκλεισμό του ψυχισμού του ατόμου από τον κόσμο, μετατρέποντας κάθε ρόλο σε «φάντασμα» κάποιου παρελθόντος ψυχισμού. Με λίγα λόγια, κατασκευάζοντας ένα αυτόνομο, νοσταλγικό cabinet de curiosités, μια πινακοθήκη «τεράτων» που είναι, κατά παράδοξο τρόπο, όμορφα (:«ο Θεός ξέρει, ο Δαρβίνος δεν ξέρει!»).

Η εξαιρετική σιδερένια μάσκα του Τζον Μέρικ είναι μια γλυπτή Γοργώ, ένα «γοργόνειον» που απωθεί και ταυτόχρονα αναδεικνύει την εσωτερική ομορφιά, εγκλωβισμένη στο άσχημο δέμας. Αυτή είναι, άλλωστε, και η δήλωση του Κοραή Δαμάτη. Η υπερρεαλιστική δημιουργία του Σωκράτη Παπαδόπουλου, μια βαρύτατη μάσκα απόλυτα ταιριαχτή με το αισθητικό σύμπαν της παράστασης, διαδραματίζει, πέραν του ρόλου του φοβήτρου, τον ρόλο του ρυθμιστή μιας συγκεκριμένης ερμηνευτικής προσέγγισης και μιας καλά μελετημένης κινησιολογίας ως κλωβός, ως σιδερένιο παραπέτασμα που απομονώνει τον άνθρωπο από τους γύρω του, καθώς και ως σιδηρούν παραπέτασμα από επιταγές της εξουσίες και νόρμες στις οποίες καλείται ο άνθρωπος να υποταγεί. 

Τις έξοχες φωτιστικές συνθήκες (Κοραής Δαμάτης με βοηθό φωτιστή τον Θοδωρή Μαργαρίτη) υπογραμμίζουν τα neon «σπαθιά» του Χρήστου Σάλεμ, που κινούνται κατά τις υποδείξεις της χορογράφου. Το μόνο αμήχανο σημείο είναι η χορογραφία στο δύσκολο μέρος του ονείρου/φάσματος αντιστροφής των ρόλων, όπου ο κύριος Δαμάτης επιλέγει να σκηνοθετήσει ως καμπαρέ. Όλες οι άλλες λεπτομέρειες που επιμελήθηκε ο ίδιος (ενδυματολογία με φωτεινά μπεζ και λευκά κοστούμια, ρυθμός, μακιγιάζ) είναι απόλυτα εναρμονισμένες με το κλίμα της παράστασης.

alt

Οι άλλοι συντελεστές 

Αποκάλυψη της παράστασης είναι η σπάνια ερμηνεία της Μαρίας Καβουκίδη στον ρόλο της αισθησιακής κυρίας Τρένταλ, κυρίως, αλλά και στον αλλόκοτο ρόλο μιας Σουβλίτσας. 

Το σύνολο των μουσικών δημιουργιών του Μάνου Αντωνιάδη είναι μια θαυμάσια επιλογή ποικίλων μουσικών δρόμων και υφολογικών αποκλίσεων, προορισμένων να πλαισιώσουν την υπερρεαλιστική προσέγγιση του σκηνοθέτη. 

Ο Περικλής Μοχολιδάκης ερμηνεύει τον φιλόδοξο και χειριστικό –αλλά και εαυτοτιμωρούμενο και μετανοούντα– Δόκτορα Τριβς με μεγάλη σοβαρότητα και υψηλό συναίσθημα ευθύνης απέναντι στον ρόλο του, ένα ρόλο «δύσκαμπτο στα πρέπει και στις συμβάσεις». Στους διαλόγους του με τον διευθυντή του νοσοκομείου Καρλ Γκομ επιχειρείται μια ουσιαστική αποδόμηση της σχέσης θρησκείας και επιστήμης. Ο Μιχάλης Καλιότσος υποστηρίζει με μεγάλη σοβαρότητα και επίγνωση τον δύσκολο ρόλο του διευθυντή/ελεγκτή, που οφείλει να «μετρήσει» την ανθρωπιά και με υλικούς όρους. 

Αποκάλυψη της παράστασης είναι η σπάνια ερμηνεία της Μαρίας Καβουκίδη στον ρόλο της αισθησιακής κυρίας Τρένταλ, κυρίως, αλλά και στον αλλόκοτο ρόλο μιας Σουβλίτσας. 

Ο Στέλιος Καλαϊτζής παίζει τρεις ρόλους: τον τσιρκολάνο «μάνατζερ» Ρος με την εξαιρετική μάσκα «όρνεου», τον καλόκαρδο, μεταφυσικά επαναπαυμένο επίσκοπο και τον αφελή ανθρωπιστή νοσοκόμο, υποστηρίζοντας επάξια και τους τρεις. Ο Αντώνης Καραθανασόπουλος (σκληρός ως άνδρας στο τσίρκο, ως άγγλος αστυνομικός και ως νοσοκόμος Σνορκ) και η Σοφία Ρούβα (Δις Σάντουιτς και δεύτερη Σουβλίτσα) απαρτιώνουν επάξια τον πολύ καλό θίασο.

Ο κύριος Δαμάτης ουσιαστικά φέρνει στο ίδιο επίπεδο τη μυθοπλασία του κειμένου και την πραγματική ιστορία του Τζον Μέρικ, παραμένοντας συνεπής στις σκηνοθετικές του επιλογές. Όσο για τη συγκεκριμένη θεματική επιλογή, η λύτρωση του θεατή προέρχεται από την αντιπαραβολή της «normalitatis» που αφορά την εμφάνιση και τα εξωτερικά γνωρίσματα του ανθρώπου προς το «αλλότριον», το διαφορετικό, προς αυτό που προκαλεί την απέχθεια, τον αποτροπιασμό και την περιφρόνηση προς τον συνάνθρωπο. 

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.
Τελευταίο βιβλίο του, το μυθιστόρημα «Τα σπλάχνα» (εκδ. Κριτική).


1. Τον ρόλο του Τζον Μέρικ έχουν κατά καιρούς υποδυθεί οι: John Hurt, David Schofield, David Bowie, Mark Hamill, Bradley Cooper και στην Ελλάδα ο Δημήτρης Ποταμίτης (1980). Το έργο για πρώτη φορά ανέβηκε στο Broadway τον Απρίλιο του 1979.
2. Τα Freak Shows ξεκίνησαν στην Αγγλία το 1550. Αργότερα επεκτάθηκαν και σε άλλες χώρες φτάνοντας μέχρι την Αμερική.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι Τσέντσι» του Π. Μπ. Σέλλεϋ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (κριτική) – Ένα έργο φεμινιστικό και βέβηλο

«Οι Τσέντσι» του Π. Μπ. Σέλλεϋ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (κριτική) – Ένα έργο φεμινιστικό και βέβηλο

Για τους «Τσέντσι», του Π. Μπ. Σέλλεϋ, σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου που ανέβηκε στην αίθουσα «Ω» του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Kεντρική εικόνα: © Μαρίζα Καψαμπέλη.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Την τραγωδία «ήρεμ...

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ο ιστορικός χώρος της αρχαίας Αθήνας «συνομιλεί» αρμονικά με τη μαγική νύχτα των Αγγλοσαξόνων, όπως τη συνέθεσε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Κεντρική εικόνα: © Sabrina Brodescu.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η ομάδα Loxodox είναι ιδέα της Μαρίζας Θεοφυλακτοπού...

«Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» (κριτική): Δύο σημαντικά έργα του Ματέι Βίσνιεκ στις αθηναϊκές σκηνές

«Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» (κριτική): Δύο σημαντικά έργα του Ματέι Βίσνιεκ στις αθηναϊκές σκηνές

Για τις παραστάσεις «Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» στο θέατρο «Χώρος» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα», στο Θέατρο Μπέλλος, και τα δύο του Γαλλορουμάνου θεατρικού συγγραφέα, ποιητή και δημοσιογράφου Ματέι Βίσνιεκ. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Το σώμα της γυναί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ