Ανακοινώθηκαν τα Κρατικά Βραβεία Μετάφρασης και Παιδικού Βιβλίου 2019

I. Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2019
(για τις εκδόσεις 2018)

① Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας στην Ελληνική Γλώσσα απονέμεται κατά πλειοψηφία εξ ημισείας στην Μελίνα Παναγιωτίδου για τη μετάφραση του έργου Δον Κιχότε Ντε Λα Μάντσα (Μέρος Β') του Θερβάντες, εκδόσεις Βιβλιοπωλείο της Εστίας, Αθήνα και στον Αχιλλέα Κυριακίδη για τη μετάφραση του έργου Κουτσό του Χούλιο Κορτάσαρ, εκδόσεις Opera, Αθήνα 

② Το Κρατικό Βραβείο Απόδοσης Έργου Της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά απονέμεται ομόφωνα στον Βασίλειο Π. Βερτουδάκη για τη μετάφραση του έργου Ερωτικαί επιστολαί του Αρισταινέτου, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα.

③ Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Γλώσσας σε Ξένη Γλώσσα απονέμεται κατά πλειοψηφία στις κυρίες Elena Lazar και Grete Tartler για τη μετάφραση του έργου Ποιήματα και Πεζά του Κώστα Καρυωτάκη, εκδόσεις Ομόνοια, Βουκουρέστι

1. Jacques Bouchard, καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας και Διευθυντής του Διαπανεπιστημιακού Κέντρου Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ, Νεοελληνιστής, Πρόεδρος.
2. Παύλος Καλλιγάς καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών με γνωστικό αντικείμενο την Αρχαία Φιλοσοφία, Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, Αντιπρόεδρος. 
3. Άννα Καρακατσούλη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ευρωπαϊκής Ιστορίας και Πολιτισμού στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μέλος. 
4. Μόσχος Μορφακίδης-Φυλακτός, καθηγητής Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδα, Διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών, Νεοελληνιστής, Μέλος. 
5. Διονύσιος Μαρίνος, Δημοσιογράφος-Συγγραφέας, Κριτικός, Μέλος.
6. Ιωάννης Καλιφατίδης, Μεταφραστής, Μέλος.
7. Ιωάννης Τσόλκας, Καθηγητής Ιστορίας της Ιταλικής Λογοτεχνίας & Ευρωπαϊκού Πολιτισμού στο Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μέλος.
8. Βασίλης Σαμπατακάκης, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, Διευθυντής Κλασσικών και Ρομανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Lund. 
9. Γιώργος Τσακνιάς, Ιστορικός στο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, Κριτικός, Μέλος.

✤ ✤ ✤ 

ΙΙ. Κρατικά Βραβεία Παιδικού Βιβλίου 2019
(για τις εκδόσεις 2018) 

① Το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου απονέμεται κατά πλειοψηφία στην Σοφία Μαντουβάλου για το έργο με τίτλο, Το αγόρι που διάβαζε στις κότες παραμύθια, εκδόσεις  Πατάκη 2018

② Το Κρατικό Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου απονέμεται κατά πλειοψηφία στον εικονογράφο Josep Antoni Tàssies Penella  και στην συγγραφέα  Αγαθή Δημητρούκα για το έργο με τίτλο Αν, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο 2018

③ Το Κρατικό Βραβείο Εφηβικού-Νεανικού Βιβλίου απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Βασίλη Παπαθεοδώρου για το έργο με τίτλο Τη νύχτα που έσβησαν τ' αστέρια, εκδόσεις Καστανιώτη 2018

④ Το Κρατικό Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά απονέμεται εξ ημισείας στην Κατερίνα Λαγού για το έργο με τίτλο Χαρίλαος; Τι όνομα είναι αυτό; εκδόσεις Ψυχογιός 2018 και στη Μαρίζα Ντεκάστρο για το έργο με τίτλο 2651 ημέρες δικτατορίας, εκδόσεις Μεταίχμιο 2018

1. Αναστασία Οικονομίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Πρόεδρος
2. Μελπομένη Κανατσούλη, Καθηγήτρια του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Αντιπρόεδρος
3. Τασούλα Τσιλιμένη, Καθηγήτρια του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, συγγραφέας , Μέλος
4. Αγγελική Γιαννικοπούλου, Καθηγήτρια του Τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Μέλος
5. Ιωάννης Παπαδάτος, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Κριτικός, Μέλος 
6. Χρύσα Κουράκη, Κριτικός, Μέλος
7. Αργυρώ Πιπίνη, Συγγραφέας, Μέλος
8. Φωτεινή Στεφανίδη, Εικονογράφος, Μέλος
9. Κλεάνθη Γεωργέλλη, Εικονογράφος, Μέλος

✤ ✤ ✤  

ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΝΟΜΗ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΒΡΑΒΕΙΩΝ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ 2019 

Στη συνεδρίαση της 28ης Μαΐου 2020, η Επιτροπή Απονομής Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2019 για το εκδοτικό έτος 2018, κατέληξε στις εξής αποφάσεις:

① Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας στην Ελληνική Γλώσσα 2019, για βιβλία εκδόσεων του 2018 απονέμεται κατά πλειοψηφία εξ ημισείας στην κυρία Μελίνα Παναγιωτίδου για τη μετάφραση του έργου Δον Κιχότε Ντε Λα Μάντσα (Μέρος Β’) του Θερβάντες, εκδόσεις Βιβλιοπωλείο της Εστίας, Αθήνα και τον κύριο Αχιλλέα Κυριακίδη για τη μετάφραση του έργου Κουτσό του Χούλιο Κορτάσαρ, εκδόσεις Opera, Αθήνα

Miguel de Cervantes Saavedra 
Δον Κιχότε Ντε Λα Μάντσα
Ο ευφάνταστος ιππότης Δον Κιχότε Ντε Λα Μάντσα (Μέρος ΙΙ)
Μτφρ. Μελίνα Παναγιωτίδου
Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 2018, Αθήνα

Είναι ο δεύτερος τόμος αυτού του αριστουργήματος της παγκόσμιας λογοτεχνίας που μεταφράζει η Μελίνα Παναγιωτίδου (ο πρώτος εκδόθηκε το 2009), η οποία έχει μεταφράσει πλήθος συγγραφέων της ισπανόφωνης λογοτεχνίας. Εδώ όμως δεν περιορίστηκε στο τεράστιο έργο της μετάφρασης ενός έργου αυτού του διαμετρήματος, αλλά πρόσθεσε και προλογικά κείμενα, εκτεταμένες σημειώσεις και χρονολογικούς πίνακες, που ενημερώνουν για τη ζωή και την προσωπικότητα του Θερβάντες.

Η μετάφραση ανταποκρίνεται με επιτυχία στην επιζητούμενη, από καιρό, επικαιροποιημένη απόδοση του κύριου έργου του Θερβάντες στα ελληνικά, καταργώντας, μεταξύ άλλων, τον εξελληνισμό των ονομάτων, που επικράτησε στις προηγούμενες μεταφράσεις του έργου, αρχής γενομένης από το όνομα του πρωταγωνιστή (Δον Κιχότε) και προχωρώντας στη συστηματική αναθεώρηση βασικών αποδόσεων (Ιππότης της Θλιβερής –και όχι Ελεεινής– Μορφής κ.ά.). Η μεταφράστρια κάνοντας χρήση τόσο της λόγιας όσο και της προφορικής παράδοσης της ελληνικής, κατορθώνει να ξεπεράσει τις σχεδόν ανυπέρβλητες δυσκολίες ενός κειμένου που γράφηκε πριν από τέσσερις και πλέον αιώνες και να αποδώσει, σε μεγάλο βαθμό, τις εναλλαγές του ύφους του πρωτοτύπου και τον θεατρικό και ειρωνικό χαρακτήρα του κειμένου. Πρόκειται για μια πολύ προσεγμένη και επίπονη δουλειά που, λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος, την αρχαιότητα και την εκπληκτική ικανότητα λογοπλασίας του συγγραφέα, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένας πραγματικός άθλος. Η ίδια η μεταφράστρια σωστά χαρακτηρίζει τη δεκαετή ενασχόλησή της με το ογκώδες μυθιστόρημα του Θερβάντες, ως «έργο ζωής».

Χούλιο Κορτάσαρ
Κουτσό
Μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης
Εκδ. Opera, 2018, Αθήνα

Ένα αντιμυθιστόρημα που σπάει όλες τις λογοτεχνικές συμβάσεις για να φτιάξει δικές του. Τόσο εμπρηστικό όσο και ο Οδυσσέας του Τζόις. Ένα κείμενο που διαβάζεται με διαφορετικούς τρόπους – συμπεριλαμβανομένου κι αυτού που προτείνει ο συγγραφέας. Η προηγούμενη έκδοση, εξαντλημένη εδώ και χρόνια, ήταν του Κώστα Κουντούρη από το μακρινό 1988. Ο Κυριακίδης αναμετρήθηκε με ένα λογοτεχνικό «τέρας» και τα κατάφερε. Το συνοδευτικό παράρτημα της έκδοσης είναι άκρως χρηστικό και θα μπορούσε να είναι ακόμη μεγαλύτερο σε έκταση αν το είχαν επιτρέψει οι διαχειριστές των πνευματικών δικαιωμάτων του Κορτάσαρ (είναι αρκετά αυστηροί ως προς τις μεταφράσεις που γίνονται των έργων του). Το «Κουτσό» είναι αναμφίβολα το εκδοτικό γεγονός του 2018. 

② Το Κρατικό Βραβείο Απόδοσης Έργου Της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά 2019, για βιβλία εκδόσεων του 2018 απονέμεται ομόφωνα στον Βασίλειο Π. Βερτουδάκη για τη μετάφραση του έργου Ερωτικαί επιστολαί του Αρισταινέτου, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα. 

Αρισταίνετος
Ερωτικαί Επιστολαί
Μτφρ. Βασίλειος Π. Βερτουδάκης
Εκδ. Gutenberg, 2018, Αθήνα

Πρόκειται για την πρώτη έκδοση των Ερωτικών Επιστολών του Αρισταινέτου στα Νέα Ελληνικά, η οποία συνοδεύεται από εκτενή Εισαγωγή, Μετάφραση και αναλυτικά ερμηνευτικά Σχόλια. Δίνει την ευκαιρία στον αναγνώστη να γνωρίσει ένα σχεδόν άγνωστο στη χώρα μας λογοτεχνικό είδος, το οποίο σημείωσε αξιοπρόσεκτη άνθηση στο πλαίσιο της εξελληνισμένης πολιτισμικά Ρωμαιοκρατίας κατά την περίοδο της Ύστερης Αρχαιότητας, και επηρέασε σημαντικά τη νεότερη ερωτική λογοτεχνία. Η Εισαγωγή είναι ιδιαίτερα εμπεριστατωμένη και τοποθετεί το έργο ιστορικά, στο πλαίσιο του γραμματειακού είδους στο οποίο ανήκει. Η συγκεκριμένη συλλογή αποτελείται από 50 επιστολές, και προέρχεται από την ύστατη φάση της αρχαίας μυθοπλαστικής επιστολογραφικής παράδοσης. Η μετάφραση κατορθώνει να μεταδώσει σε σημαντικό βαθμό την χάρη, τον ευτράπελο χαρακτήρα και τον καλλιεργημένο αισθησιασμό του πρωτοτύπου, εμπλουτίζοντας τη γνώση μας για την αξιόλογη αλλά συχνά παραγνωρισμένη λογοτεχνική παραγωγή της περιόδου λίγο πριν από την οριστική επικράτηση του Χριστιανισμού. Τα σχόλια είναι κατατοπιστικά και υποβοηθούν τον αναγνώστη στο να αντιληφθεί το πλήθος των μυθολογικών και των άλλων διακειμενικών και ιστορικών αναφορών που εμπεριέχονται στο έργο.     

③ Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Γλώσσας σε Ξένη Γλώσσα 2019, για βιβλία εκδόσεων του 2018 απονέμεται κατά πλειοψηφία στις κυρίες Elena Lazar και Grete Tartler για τη μετάφραση του έργου Ποιήματα και Πεζά του Κώστα Καρυωτάκη, εκδόσεις Ομόνοια, Βουκουρέστι

Κώστας Καρυωτάκης
Ποιήματα και Πεζά
Μτφρ. Elena Lazăr και Grete Tartler
Εκδόσεις Ομόνοια, Βουκουρέστι

Η δίγλωσση έκδοση με επιλογή ποιημάτων, η οποία συμπεριλαμβάνει επίσης όλα τα πεζά, αλλά και τις μεταφράσεις του Κώστα Καρυωτάκη, είναι ήδη η εικοστή έκδοση με μεταφράσεις ελληνικής λογοτεχνίας στην ρουμανική γλώσσα της Elena Lazăr, η οποία και διευθύνει τον εκδοτικό οίκο Ομόνοια στο Βουκουρέστι επί 30 χρόνια. Στόχος της Ομόνοιας είναι η προβολή της ελληνικού πολιτισμού αλλά και του ελληνισμού της Ρουμανίας. Στο μεταφραστικό και εκδοτικό έργο της Elena Lazăr συγκαταλέγονται μεταφράσεις σε δίγλωσσες εκδόσεις των Καβάφη, Ρίτσου, Εγγονόπουλου, Εμπειρίκου, Πατρίκιου, Πιερή, καθώς και τα Επαναστατικά του Ρήγα Φεραίου.

Την ανωτέρω έκδοση εμπλουτίζει πρόλογος της Grete Tartler, εισαγωγή και χρονολόγιο της φιλολόγου/ΕΔΙΠ στο πανεπιστήμιο Πατρών Θάλειας Ιερωνυμάκη, βιογραφικό σημείωμα και βιβλιογραφία της μεταφράστριας Elena Lazăr.

Η Elena Lazăr πραγματοποίησε τις εν λόγω μεταφράσεις σε συνεργασία με την ποιήτρια Grete Tartler, η οποία επιπλέον είναι μεταφράστρια, δοκιμιογράφος και διπλωμάτης με θητεία στην Αθήνα, τη Βιέννη και την Κοπεγχάγη. Τα ποιήματα επελέγησαν από τις ποιητικές συλλογές του Καρυωτάκη «Ο πόνος του ανθρώπου και των πραγμάτων», «Νηπενθή», «Ελεγεία και Σάτιρες», συμπεριελήφθησαν μάλιστα και τα τελευταία του ποιήματα.

Πρέπει να αναγνωρισθεί, ότι η συνεργασία των δύο αυτών μεταφραστριών απέδωσε έξοχους ποιητικούς καρπούς, αφού αναπλάθει τα ποιήματα του Καρυωτάκη ακόμα και με ομοιοκαταληξία και μέτρο, όπου αυτό είναι δυνατό. Εν κατακλείδι πρόκειται για μία ολοκληρωμένη μελέτη, η οποία φιλοδοξεί να γνωρίσει στο ρουμανικό κοινό έναν από τους σημαντικότερους νεοέλληνες ποιητές.

☞ Επίσης, συζητήθηκε και συμπεριλήφθηκε στην τελική ψηφοφορία το βιβλίο Ghiannis Ritsos, Il loggione, Traduzione di Maria Caracausi, Aiora Press (Σειρά: Ι classici della letteratura greca moderna in lingua italiana), Atene 2018

Ghiannis Ritsos
Il loggione
Traduzione di Maria Caracausi
Aiora Press (Σειρά: Ι classici della letteratura greca moderna in lingua italiana)
Atene 2018

Πρόκειται για τη συλλογή Τό Ὑπερῶον του Γιάννη Ρίτσου (66 ποιήματα), που γράφτηκε το Μάρτιο του 1985 και εκδόθηκε μεταθανάτια το 2013. Μέσα από απλές περιγραφές σκηνών ή γεγονότων, ο ποιητής ασκεί αιχμηρή κριτική στη σύγχρονη πραγματικότητα, που τη θεωρεί μάλλον επιφανειακή και ψεύτικη. Χρησιμοποιώντας ακόμη μια φορά τα αγαπημένα του μοτίβα, δημιουργεί δυνατές και εντυπωσιακές εικόνες, όπου ιδιαίτερο ρόλο παίζουν τα χρώματα. 

Η Maria Caracausi είναι καθηγήτρια Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Παλέρμο και γνωστή μεταφράστρια νεοελληνικής λογοτεχνίας στα ιταλικά. Το ευρύ μεταφραστικό της έργο καλύπτει διάφορες περιόδους της νεοελληνικής λογοτεχνίας, ενώ ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι πολλαπλές της μεταφράσεις έργων του Σεφέρη, Γκάτσου και Ρίτσου με τον οποίο ασχολήθηκε σχεδόν αποκλειστικά τα τελευταία χρόνια. Στο Il loggione αποδίδει θαυμάσια το πνεύμα του ποιητή σε απλή και λιτή ιταλική γλώσσα.

✤ ✤ ✤ 

ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΝΟΜΗ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΒΡΑΒΕΙΩΝ 
ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 2019

Η Επιτροπή Απονομής Κρατικών Βραβείων Παιδικού Βιβλίου 2019  (εκδόσεις 2018) ανακοινώνει το σκεπτικό βράβευσης των βιβλίων που διακρίθηκαν, ανά κατηγορία: 

Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου

Το βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου απονέμεται κατά πλειοψηφία στο βιβλίο της Σοφίας Μαντουβάλου  για το έργο με τίτλο,  Το αγόρι που διάβαζε στις κότες παραμύθια, εκδόσεις  Πατάκη 2018.

Το βιβλίο βασίζεται σε τρία θέματα τα οποία με μαεστρία η συγγραφέας συνδέει μεταξύ τους. Κατ’ αρχάς το θέμα των δεινών της απολυταρχικής εξουσίας και των τρόπων που αυτή χρησιμοποιεί για να επιβληθεί.  Δεύτερον, το θέμα της καταπίεσης των γυναικών και του περιορισμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων τους και, τρίτον, το θέμα της απελευθερωτικής δύναμης της φαντασίας η οποία μπορεί να καλλιεργηθεί μέσα από την ανάγνωση ιστοριών. 

Όπως συμβαίνει συχνά στην λογοτεχνία για μικρές ηλικίες η διαχείριση αυτών των θεμάτων πραγματοποιείται και εδώ μέσα από την μετωνυμία, δηλαδή  με την χρήση χαρακτήρων – ζώων και όχι ανθρώπων. Τα καταπιεσμένα ‘κορίτσια’ που ένας άνδρας δυνάστης αποκλείει από το σχολείο και κρατά κλεισμένα στο σπίτι είναι εδώ οι κότες, ή σωστότερα, τα «κουτορνίθια»,  που μένουν φυλακισμένες στο κοτέτσι, ταΐζονται αποκλειστικά με «κουτόχορτο», φυλάσσονται από τον Μαυροκόκορα, το υποχείριο του Άρχοντα, και χρησιμοποιούνται  απλώς για να γεννούν αυγά. Όταν ο Νικόλας, ο ήρωας της ιστορίας, αρχίζει να τους διαβάζει παραμύθια, οι κότες αρχίζουν να φαντάζονται μια άλλη καλύτερη ζωή και στο τέλος επαναστατούν και γκρεμίζουν την εξουσία του Άρχοντα που τις καταπιέζει. 

Πέρα από τις γόνιμες ιδέες που προωθεί στα παιδιά-αναγνώστες, πέρα από τον ενεργό ρόλο που τους αναθέτει, εφόσον τους ζητά να ερμηνεύσουν τι συμβολίζουν οι χαρακτήρες του, το βιβλίο διακρίνεται και για την μεταμυθοπλαστική αφηγηματική του προσέγγιση. Ενώ ο Νικόλας, το αγόρι του τίτλου του βιβλίου, ‘παίζει’ στην ιστορία, μπορεί και αποστασιοποιείται  από αυτήν, και μαζί με την γιαγιά του, την συν-συγγραφέα, παρεμβαίνουν και αλλάζουν την πλοκή επιλέγοντας τα επεισόδια που ο Νικόλας θεωρεί ‘δίκαια’ ή ‘σωστά’. Με τον παιγνιώδη και απολαυστικό αυτόν τρόπο,  το παιδί – αναγνώστης απολαμβάνει μια ιστορία ενώ ταυτόχρονα ανακαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο γράφονται οι ιστορίες,  το πώς, δηλαδή, ένας νους, αυτός του συγγραφέα, κατευθύνει την εξέλιξή τους και βέβαια το τέλος τους. 

Το άλλο παιδικό λογοτεχνικό έργο που ξεχώρισε αλλά μειοψήφησε είναι το βιβλίο της Άντρης Αντωνίου με τίτλο Πού πήγε το γέλιο σου, Ορσαλία; (εκδόσεις Πατάκη). Ένα βιβλίο που με λεπτότητα και ευαισθησία διαχειρίζεται ένα δύσκολο θέμα, αυτό της απώλειας, και συγκεκριμένα του θανάτου ενός μικρού παιδιού και του τρόπου με τον οποίο οι δικοί του και ιδιαίτερα ο μικρός αδελφός και ήρωας της ιστορίας αντιμετωπίζουν το θλιβερό γεγονός.

Βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου

Το βραβείο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου απονέμεται κατά πλειοψηφία στον εικονογράφο  Josep Antoni Tàssies Penella  και στην συγγραφέα  Αγαθή Δημητρούκα για το έργο με τίτλο Αν,εκδόσεις Καλειδοσκόπιο 2018.

Είναι ένα βιβλίο-ποίημα για παιδιά (και για μεγάλους) που η συγγραφέας άρχισε να το δουλεύει πλάι στο Νίκο Γκάτσο το 1982. Οι στίχοι του ολοκληρώθηκαν αργότερα και έγιναν μέρος των Διφωνιών του Μάνου Χατζηδάκι, αλλά ποτέ δεν ολοκληρώθηκαν μουσικά. Μετά από 35 χρόνια οι στίχοι αποτυπώθηκαν στις σελίδες αυτού του ξεχωριστού βιβλίου. Το βιβλίο Αν ξεκινά με ένα δυνατό εξώφυλλο  λιτό, καθαρό και απέριττο, με λίγα στοιχεία αλλά πολύ δυναμισμό, που σε προδιαθέτει να το ανοίξεις.

Το θέμα του βιβλίου είναι η λέξη «Αν» και θίγει μέσα του το υπαρξιακό θέμα του νοήματος της ζωής μας. Τι θα γινόταν «Αν» όλα αυτά που ευχηθήκαμε κάποτε, μπορούσαμε να τα πραγματοποιήσουμε. Το κείμενο από μόνο του κυλάει σαν ποτάμι και φέρνει μαζί του χρώματα, όνειρα, ευχές και νοήματα.

Η εικονογράφηση του Tàssies έρχεται να το συνοδεύσει αρμονικά με έναν εξαιρετικό δυναμισμό, χωρίς να προσπαθεί να επιβληθεί ή να υπερισχύσει του κειμένου, χρησιμοποιώντας απλές δυνατές φόρμες και πολλά βασικά χρώματα. Κυριαρχεί το μαύρο αλλά σε συνδυασμό με τα μεγάλα λευκά κενά που επιλέγει να αφήνει δημιουργεί ένα άρτιο εικαστικό αποτέλεσμα. Το κείμενο και η εικόνα συμπληρώνουν αρμονικά το ένα το άλλο και μας χαρίζουν ένα υπέροχο βιβλίο για το νόημα της ζωής.

Τα δύο άλλα βιβλία που ξεχώρισαν αλλά μειοψήφησαν είναι το Και βγάζω το καπέλο μου…, εικονογράφηση Ντανιέλα Σταματιάδη συγγραφή Μάκης Τσίτας,  εκδόσεις Κόκκινη Κλωστή Δεμένη και το Η φάλαινα, το αγόρι και η θάλασσα ανάμεσά τους  της Πέρσας  Ζαχαριά, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο 2018.

Το πρώτο είναι ένα βιβλίο που έχει, ευφυώς, δύο αναγνώσεις. Μία για παιδιά και μία για μεγάλους. Πραγματεύεται το θέμα της παιδικής κακοποίησης με έναν πολύ ιδιαίτερο αφηγηματικό τρόπο. Το συνοδεύει μία εξαιρετική εικονογράφηση με ζωγραφικό χαρακτήρα που δεν θα μπορούσε να συμπληρώσει το κείμενο καλύτερα. Τι πιο απλό από έναν κλασικό λύκο που κυνηγάει τα παιδιά αλλά ταυτόχρονα τραγικό όταν πρόκειται για έναν πραγματικά κακό που τα απειλεί στα αλήθεια.

Το δεύτερο, είναι ένα βιβλίο χωρίς λόγια. Αφορά τη γνωριμία μιας φάλαινας και ενός αγοριού που συναντιούνται, απολαμβάνουν τη φιλία ο ένας του άλλου και έπειτα χωρίζουν. Η θάλασσα σαν στοιχείο είναι από μόνη της σιωπηλή και έτσι δένει πολύ εύστοχα με το συγκεκριμένο είδος βιβλίου. Η υφή της ακουαρέλας σε συνδυασμό με το τετράγωνο μικρό μέγεθος του βιβλίου προκαλούν ζεστά συναισθήματα στον αναγνώστη μέσα από έναν απλό φαινομενικά τρόπο που ωστόσο κρύβει μεγάλα νοήματα.

Βραβείο Εφηβικού - Νεανικού Βιβλίου

Το βραβείο Εφηβικού - Νεανικού Βιβλίου απονέμεται κατά πλειοψηφία στον  Βασίλη Παπαθεοδώρου  για το έργο με τίτλο Τη νύχτα που έσβησαν τ’ αστέρια, εκδόσεις Καστανιώτη 2018.

Αν και το θέμα του βιβλίου είναι σοκαριστικό, καθώς ήδη από το οπισθόφυλλο μαθαίνουμε ότι αφορά την εξαφάνιση μιας έφηβης, όμως πρόκειται για ένα βιβλίο που σε όλη την εξέλιξή του συγκλονίζει. Κυρίως για τις αλήθειες που σιγά-σιγά ανακαλύπτει ο αναγνώστης:

Ότι όλα αυτά που μπορεί να μαζέψει η ψυχή μιας ευαίσθητης έφηβης μπορεί να είναι μικρά, φαινομενικά να μοιάζουν να μην την απασχολούν ιδιαίτερα, όταν όμως δρουν συσσωρευτικά και με τη συνδρομή του τυχαίου ή του μοιραίου μπορεί να τη φορτίσουν με τρόπο μη αναστρέψιμο.

Ότι αυτά που συνέβησαν στην ίδια με τρόπο καταλυτικό προκαλούν –αλλά με καθυστέρηση- και στους άλλους, τους φαινομενικά αθώους, τις εκ των υστέρων ενοχές τους. Ενοχές που δεν θα προκαλούνταν, εάν δεν μεσολαβούσαν οι μέρες της εξαφάνισης της Λένας. 

Ότι οι άνθρωποι μπορεί να υφίστανται μπούλινγκ χωρίς να εμπίπτουν στις συνήθεις κατηγορίες: δεν είναι μετανάστες, δεν είναι γκέι, δεν φορούν γυαλιά, δεν είναι μαθητές-φυτά, κ.λπ. Μπορεί να συμβεί και σε άλλους που απλώς θέλουν να είναι ο εαυτός τους, με τις ιδιαιτερότητές τους και τη δική τους αντίληψη περί ελευθερίας και περί ήθους. Όπως ήταν η Λένα που έζησε αλλά και πέθανε μόνη. 

Η ιστορία εκτυλίσσεται μέσα από τις πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις πολλών διαφορετικών ηρώων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ενώ όλα περιστρέφονται γύρω από την κεντρική ηρωίδα, όμως το μυθιστόρημα εστιάζει σε όλους αυτούς γύρω της, στους «αθώους», που εκ των υστέρων –πάντα εκ των υστέρων- ξανακοιτάζουν και επαναξιολογούν τη δική τους στάση και το δικό τους εαυτό. Έτσι, αναδεικνύεται σε ένα πολυπρόσωπο πολυφωνικό μυθιστόρημα που μέσα από τις ψυχολογικές διακυμάνσεις των λογοτεχνικών προσώπων στέκεται κριτικά απέναντι σε κοινωνικά φαινόμενα.

Τα δύο άλλα μυθιστορήματα που ξεχώρισαν αλλά μειοψήφησαν ήταν το Power Kid του Κυριάκου Αθανασιάδη (εκδόσεις Στερέωμα) και Η ιστορία ενός νεαρού gamer της Μαρούλας Κλιάφα (εκδόσεις Πατάκης). Το πρώτο μιλά για την αρρώστια ενός παιδιού και την ευρηματικότητα της μητέρας για να του απαλύνει την καθημερινότητά του και το δεύτερο για τον κόσμο των εφήβων που είναι εξαρτημένοι από τα βιντεοπαιχνίδια. Σύγχρονες θεματικές με έντονες περιγραφές καταστάσεων και προσώπων.

Βραβείο Βιβλίου  Γνώσεων για παιδιά

Το βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για Παιδιά απονέμεται εξ ημισείας στην Κατερίνα Λαγού για το έργο με τίτλο  Χαρίλαος; Τι όνομα είναι αυτό;  εκδόσεις Ψυχογιός 2018 και στη Μαρίζα Ντεκάστρο για το έργο με τίτλο 2651 ημέρες δικτατορίας, εκδόσεις Μεταίχμιο 2018.

Το βιβλίο Χαρίλαος; Τι όνομα είναι αυτό; αποτυπώνει για πρώτη φορά στην ελληνική βιβλιογραφία του παιδικού βιβλίου, τη ζωή και το έργο του Χαρίλαου Τρικούπη. Το κύριο υφολογικό στοιχείο αυτής της ιδιότυπης μυθιστορηματικής βιογραφίας είναι το χιούμορ. Ο αναγνώστης και η αναγνώστρια παρακολουθούν τον τρόπο σκέψης και τα όνειρα του Τρικούπη ως παιδιού,  τις άμεσες στιγμές της καθημερινότητάς του, όπως αυτές με τα αδέλφια του  και το ευρύτερο οικογενειακό του περιβάλλον, αλλά και τις μεγάλες ιστορικές στιγμές του, αργότερα ως ενήλικου, μέσα από τη γλαφυρή πρωτοπρόσωπη αφήγηση που διανθίζεται και από ζωντανούς διαλόγους. Έτσι, τα παιδιά πληροφορούνται για την περίοδο αναδιοργάνωσης του νεαρού ελληνικού κράτους σε νευραλγικούς τομείς της δημόσιας ζωής, τις άοκνες προσπάθειες του Τρικούπη, για περίπου δύο δεκαετίες, ιδιαίτερα τις εκσυγχρονιστικές προτάσεις του όπως αυτή της δεδηλωμένης και, βέβαια, «παρακολουθούν» τις διαμάχες για φλέγοντα θέματα με τον μόνιμο ανταγωνιστή του, τον Θεόδωρο Δηλιγιάννη. Το χρονολόγιο, τα βιογραφικά σημειώματα πρωταγωνιστών της εποχής καθώς και το λεξιλόγιο, που παρατίθενται στο τέλος του βιβλίου, βοηθούν στην επιπλέον παραστατική και ανάγλυφη περιγραφή της εποχής.

Στο βιβλίο 2651 ημέρες δικτατορίας -21 Απριλίου 1967-24 Ιουλίου 1974, επίσης, για πρώτη φορά παρουσιάζεται στο νεανικό αναγνωστικό κοινό, σε κείμενο γνώσεων, η συγκεκριμένη περίοδος της νεότερης ιστορίας. Η συγγραφέας σε τριτοπρόσωπη αφήγηση παραθέτει τα γεγονότα που κυρίως συνέβησαν στην Ελλάδα, με ρεαλιστικό και λιτό ύφος, σε κύρια κεφάλαια που αντιστοιχούν στα εφτά χρόνια της απριλιανής δικτατορίας, ενώ σε πρώτο πρόσωπο, παρεμβαίνοντας εμβόλιμα, αφηγείται με ρεαλισμό τα γεγονότα όπως η ίδια τα  έζησε και τα βίωσε, από την εφηβεία της ως την ενηλικίωσή της, στην Ελλάδα και στη Γαλλία που βρισκόταν για σπουδές. Με τον προαναφερόμενο τρόπο αφήγησης, που προσιδιάζει σε υλικό μυθιστορήματος ενηλικίωσης, ο αναγνώστης και η αναγνώστρια κατανοούν τα γεγονότα τα οποία είναι πειστικά και δεμένα με την αντικειμενική ιστορική αλήθεια. Επιπλέον, τα «πλησιάζουν» μαζί με την ηρωίδα /συγγραφέα κρατώντας μια κριτική στάση απέναντι σε εκείνα. Επίσης, οι αναγνώστες παιδιά αλλά και έφηβοι δεν πληροφορούνται μόνον για ό, τι συνέβη εκείνη την εποχή στην Ελλάδα, αλλά και μέσω των εικόνων και των πληροφοριών που αυτές κομίζουν και που δρουν ως συμπληρωματική ιδιότυπη αφήγηση, γίνονται κοινωνοί των εμβληματικών γεγονότων που συνέβησαν και στον διεθνή χώρο στους τομείς της επιστήμης, της τέχνης, της πολιτικής.   

Και στα δύο βιβλία παρατίθεται βιβλιογραφία, γεγονός που τα καθιστά έγκυρα και αξιόπιστα, η οποία, μαζί με τα στοιχεία των κειμένων, ενεργοποιεί τα παιδιά για περαιτέρω αναγνωστικές δραστηριότητες.