alt

Για το μυθιστόρημα της Edna O’ Brien «Μικρές κόκκινες καρέκλες» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου, εκδ. Κλειδάριθμος).

Του Μιχάλη Πιτένη

Στις 6 Απριλίου 2012, στην εικοστή επέτειο από την έναρξη της πολιορκίας του Σεράγεβο από τις σερβοβοσνιακές δυνάμεις,  τοποθετήθηκαν 11.541 καρέκλες κατά μήκος των οκτακοσίων μέτρων του κεντρικού δρόμου της πόλης.  Μια κενή καρέκλα για κάθε κάτοικο του Σεράγεβο που έχασε τη ζωή του στη διάρκεια των 1.425 ημερών της πολιορκίας.  Οι 643 μικρές καρέκλες αντιπροσώπευαν τα παιδιά που σκοτώθηκαν από τα πυρά ελεύθερων σκοπευτών  και από το βαρύ πυροβολικό που ήταν ακροβολισμένο στα γύρω βουνά.

Το μικρό αυτό κείμενο, προοίμιο στο βιβλίο της Edna O’ Brien Μικρές κόκκινες καρέκλες, προϊδεάζει τον αναγνώστη μόνο ως έναν βαθμό για το περιεχόμενό του. Διαβάζοντάς το θα συνειδητοποιήσει πως η συγγραφέας μιλά όχι μόνο για τις 11.541 άδειες καρέκλες του Σεράγεβο μα για τις εκατοντάδες χιλιάδες άδειες καρέκλες που υπάρχουν σ’ όλο τον σύγχρονο κόσμο. Καρέκλες που άδειασαν, και συνεχίζουν να αδειάζουν, εξαιτίας της βίας που γεννούν κηρυγμένοι και ακήρυχτοι πόλεμοι, που άλλοι μας απασχολούν όσο διαρκεί ένα δελτίο ειδήσεων και άλλοι που, ενώ εξελίσσονται με μεγάλη σφοδρότητα δημιουργώντας ποταμούς αίματος και δυστυχίας, η καθημερινότητά μας τους έχει εξοβελίσει στο μέγεθος ενός εσωτερικού μονόστηλου εφημερίδας με παρελθούσα ημερομηνία.

H συγγραφέας μιλά όχι μόνο για τις 11.541 άδειες καρέκλες του Σεράγεβο μα για τις εκατοντάδες χιλιάδες άδειες καρέκλες που υπάρχουν σ’ όλο τον σύγχρονο κόσμο. Καρέκλες που άδειασαν, και συνεχίζουν να αδειάζουν, εξαιτίας της βίας που γεννούν κηρυγμένοι και ακήρυχτοι πόλεμοι.

Κι έρχεται η κ. Edna O’ Brien, την οποία δικαίως οι Times χαρακτηρίζουν ως μεγάλη κυρία της λογοτεχνίας, να ανασηκώσει τα πέπλα της συλλογικής λήθης μ’ αυτό της το έργο. Μας οδηγεί σε μια γωνιά της Ιρλανδίας όπου ο γιατρός Βλαντ, πριν αποδειχθεί πως υπήρξε και αυτός άγγελος του θανάτου, που μπορεί να μην εξόντωνε ανθρώπους μέσω ιατρικών πειραμάτων όπως ο σατανικός Γερμανός ναζί Γιόζεφ Μένγκελε, ωστόσο τον συναγωνίστηκε σε αποτελεσματικότητα στρέφοντας τα όπλα του ακόμα και εναντίον αμάχων κάθε ηλικίας και φύλου στο Σεράγεβο, στη Σρεμπρένιτσα, δεν έχει βρει απλώς καταφύγιο αλλά και τη γενική αποδοχή…

Η μικρή ιρλανδική κοινωνία αγκαλιάζει τον κ. Βλαντ γοητευμένη απ’ τη φινέτσα, τον κοσμοπολίτικο αέρα και την πνευματική του καλλιέργεια και του παραδίδεται σχεδόν ολοκληρωτικά. Η αποκάλυψη της πραγματικής του ταυτότητας, όπως είναι φυσικό, λειτουργεί αποσταθεροποιητικά και διαλυτικά για όλα, σχεδόν, τα μέλη της. Για ένα όμως απ’ αυτά, τη Φιντέλμα, θα σηματοδοτήσει την απόλυτη καταστροφή της, καθώς το τίμημα που θα υποχρεωθεί να πληρώσει, για τη σύναψη ενός ιδιόμορφου ερωτικού δεσμού μαζί του, αποδεικνύεται τελικά πολύ βαρύ για το έγκλημα της.

Η φυγή της –εκούσια εξορία– στο Λονδίνο είναι μονόδρομος και θα τη φέρει μπροστά σε μια πραγματικότητα αδιανόητη για τη μέχρι τότε ζωή της, που οριζόταν και εξελισσόταν σ’ έναν τόπο που πλέον φαντάζει ειδυλλιακός, συγκρινόμενος με τον τωρινό μέσα στον οποίο πρέπει να επιβιώσει. Το πράσινο και υγρό μιας ανθούσας και καρποφορούσας φύσης αντικαθίσταται από το γκρίζο και γλιστερό της μεγαλούπολης, τα πουλιά και τα ζώα που αναζητούν και βρίσκουν εύκολα καταφύγιο και τροφή δίνουν τη θέση τους στους άστεγους και απελπισμένους αλλοεθνείς που αναζητούν εναγωνίως ένα πιάτο ζεστό φαΐ και μια γωνιά προφυλαγμένη απ’ τη βροχή και το κρύο, η αλληλεγγύη και ο αλτρουισμός των συντοπιτών της γίνεται ο εφιάλτης της με κάθε μέσο κατάκτησης και διατήρησης μιας ταπεινής και ελάχιστα αμειβόμενης εργασίας που το μόνο που διασφαλίζει είναι απλώς η στοιχειώδης διαβίωση.

Η Φιντέλμα, μια Ιρλανδή καλλονή, γίνεται απ’ τη μία μέρα στην άλλη μια μαύρη που, δυστυχώς για κείνη, έχει να αντιπαλέψει και να σταθεί απέναντι σε πραγματικές μαύρες με σώματα γεμάτα ουλές από απάνθρωπα βασανιστήρια, αναμνήσεις που στοιχειώνουν κάθε βράδυ τον ύπνο τους, πόδια σκληρά σαν την πέτρα μετά από πεζοπορία χιλιάδων χιλιομέτρων σε χώμα και άσφαλτο και δέρμα αργασμένο απ’ την αλμύρα τρικυμισμένων θαλασσών και ανελέητων καταιγίδων. Γυναίκες που ακόμα και αν ξυπνούν πια σε γειτονιές όπου ακούγονται φωνές παιδιών ή το μαρσάρισμα ενός απορριμματοφόρου, στα αυτιά τους η μνήμη αναπαράγει κροταλισμούς όπλων και αλαλαγμούς επίδοξων βιαστών τους και γι’ αυτό ξεκινάν για την όποια δουλειά τούς προσφέρθηκε στη χώρα όπου βρέθηκαν εξ ανάγκης και όχι λόγω επιλογής, με το μαχαίρι στα δόντια.

Αν έχει κάτι κοινό μ’ αυτές τις γυναίκες η Φιντέλμα είναι σίγουρα το μίσος και ακούγοντας τις ιστορίες τους θα πει:

[…] έχω χάσει κάθε αίσθηση του τι είναι φυσικό και τι αφύσικο.
Ακούω τις ιστορίες των άλλων γυναικών σ’ αυτή την αίθουσα, ακούω για μοίρες πολύ σκληρότερες απ’ τη δική μου,
για βάσανα ανείπωτα, και συγκινούμαι, αλλά δεν συγκινούμαι αρκετά για να ξεριζώσω το μίσος που με πνίγει.

Ο πόλεμος, η βία, ο ανθρώπινος παραλογισμός δεν συσσωρεύουν απλώς εκατόμβες νεκρών. Καταστρέφουν και τον πνευματικό και ψυχικό κόσμο των διασωθέντων που εξακολουθούν να κινούνται νιώθοντας σαν να βρίσκονται διαρκώς σ’ ένα πεδίο μάχης, περιτριγυρισμένοι από εχθρούς που από στιγμή σε στιγμή θα τους επιτεθούν.

Η απώλεια της αίσθησης κάθε φυσικού και αφύσικου, το βαθιά ριζωμένο μίσος. Ο πόλεμος, η βία, ο ανθρώπινος παραλογισμός δεν συσσωρεύουν απλώς εκατόμβες νεκρών. Καταστρέφουν και τον πνευματικό και ψυχικό κόσμο των διασωθέντων που εξακολουθούν να κινούνται νιώθοντας σαν να βρίσκονται διαρκώς σ’ ένα πεδίο μάχης, περιτριγυρισμένοι από εχθρούς που από στιγμή σε στιγμή θα τους επιτεθούν.

Η Edna O’ Brien στο βιβλίο της Μικρές κόκκινες καρέκλες πρωτοτυπεί και αντί να βάλει στο κέντρο της αφήγησής της κάποια απ’ τις αμέτρητες και ιδιαίτερα συγκινητικές ιστορίες ενός θύματος από μια ταραχώδη και δοκιμαζόμενη γωνιά του πλανήτη, επιλέγει να τοποθετήσει μια γυναίκα που θεωρητικά και πρακτικά βρίσκεται πολύ μακριά από κάθε κίνδυνο. Κίνηση ευφυής καθώς διαβάζοντας τα πάθη της Φιντέλμα, θέλοντας και μη, αντιλαμβανόμαστε πόσο εύκολο είναι το να βρεθεί ο καθένας στη θέση της και από την προσωπική του νιρβάνα να καταλήξει να μοιράζεται την κόλαση με ανθρώπους που πριν μπορεί να μην είχε κανένα απολύτως κοινό μαζί τους, εφεξής όμως θα τους συνδέει τουλάχιστον ένα. Το μίσος. Το μίσος για εκείνους που τους έφεραν σ’ αυτή τη θέση, το μίσος για όσους τους εκμεταλλεύονται εξαιτίας της θέσης που βρίσκονται, το μίσος για τους ομοιοπαθούντες, το μίσος για τον ίδιο τους τον εαυτό.

Η Ιρλανδή συγγραφέας με τον λιτό αλλά περιεκτικό και πολύ δυνατό λόγο της, που αποδόθηκε εξαιρετικά στη γλώσσα μας από την κ. Χριστίνα Σωτηροπούλου, καθηλώνει τον αναγνώστη της και είναι στιγμές που αν και οι περιγραφές της λένε λίγα, υπονοούν πολλά περισσότερα, κάνοντας ακόμα και τη φαντασία να ανατριχιάσει. Σκιαγραφεί εικόνες που θυμίζουν σιωπηλά κινηματογραφικά πλάνα, τυλιγμένες μέσα σε πέπλα πυκνής λευκής ομίχλης που καθώς ανασηκώνονται ελαφρά αποκαλύπτουν σκηνές φρίκης, τα αποτελέσματα ανθρώπινων έργων.

Η Edna O’ Brien με αυτό το βιβλίο της, ίσως το καλύτερό της μέχρι σήμερα, απλώνει πολλές, αμέτρητες Μικρές κόκκινες καρέκλες και μας καλεί να αναλογιστούμε πόση θλίψη και οδύνη υπάρχει και στις μέρες, δίνοντάς μας παράλληλα την ευκαιρία να κατανοήσουμε γιατί στο βλέμμα τόσων συνανθρώπων μας που βίωσαν την απώλεια και τον όλεθρο, φωλιάζει τόσο μίσος.

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΙΤΕΝΗΣ είναι συγγραφέας.

altΜικρές κόκκινες καρέκλες
Edna O’ Brien
Μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου
Κλειδάριθμος 2017
Σελ. 344, τιμή εκδότη €14,40

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ EDNA O’ BRIEN

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ