alt

Για τη συλλογή διηγημάτων του Ντένις Τζόνσον «Η γενναιοδωρία της γοργόνας» (μτφρ. Κώστας Σπαθαράκης, εκδ. Αντίποδες).

Της Νίκης Κώτσιου

Άνθρωποι κλονισμένοι και ηττημένοι για διάφορους λόγους, άνθρωποι που παραπαίουν και κλυδωνίζονται ή έχουν βγει οριστικά νοκ-άουτ και βλέπουν τον εαυτό τους να εκτελεί ελεύθερη πτώση, παραιτημένοι εξαιτίας συγκυρίας ή/και λόγω χαρακτήρα, εγκαταλελειμμένοι και καταδικασμένοι στην παντοειδή αποτυχία, τέτοιου είδους άνθρωποι ενοικούν στις σελίδες του σπουδαίου Αμερικανού συγγραφέα Ντένις Τζόνσον (1949-2017) και ο δικός τους εξαρχής χαμένος αγώνας μεγαλύνεται στα πέντε εκτενή διηγήματα που περιέχονται στη συλλογή Η γενναιοδωρία της γοργόνας (από τις εκδόσεις Αντίποδες, σε ωραία, ευθύβολη μετάφραση του Κώστα Σπαθαράκη).

Στην αποτίμηση που επιχειρεί να κάνει, η μέση ηλικία σηματοδοτεί την απαρχή μιας διαρκούς αβεβαιότητας και επισφάλειας γύρω από τη βιολογική ύπαρξη, ενώ οι ανθρώπινοι δεσμοί είναι συνήθως εύθραυστοι και περιστασιακοί καθώς ο χρόνος και οι αποστάσεις σαρώνουν τα πάντα.

Η φθορά, η απώλεια και το φάσμα του θανάτου είναι οι κοινοί άξονες που ορίζουν το πλαίσιο. Το υπαρξιακό φορτίο των πρωταγωνιστών είναι βαρύ, ο ψυχικός τους κάματος τεράστιος, ενώ το μαύρο χιούμορ κατά τόπους δίνει την πιο γκροτέσκα πινελιά. Στο ομώνυμο διήγημα, ένας διαφημιστής αναλογίζεται το εφήμερο της ζωής, καθώς φέρνει στο μυαλό του περιπτώσεις συνομήλικων γνωστών και φίλων που «έφυγαν» πρόωρα και αναπάντεχα, χωρίς ποτέ να έχουν υπάρξει ευτυχισμένοι. Στην αποτίμηση που επιχειρεί να κάνει, η μέση ηλικία σηματοδοτεί την απαρχή μιας διαρκούς αβεβαιότητας και επισφάλειας γύρω από τη βιολογική ύπαρξη, ενώ οι ανθρώπινοι δεσμοί είναι συνήθως εύθραυστοι και περιστασιακοί καθώς ο χρόνος και οι αποστάσεις σαρώνουν τα πάντα. Μέσα σ' ένα κλίμα μεταξύ σοβαρού και αστείου, με τη ζυγαριά να ρέπει πότε δω και πότε κει, μένει τελικά αδιευκρίνιστο αν η ζωή μοιάζει περισσότερο με κωμωδία ή με δράμα.

Στο «Αστροφεγγιά στο Αϊντάχο» και «Μπομπ ο Στραγγαλιστής», τα κεντρικά πρόσωπα παλεύουν με τους δαίμονές τους, κονταροχτυπιούνται με τις εξαρτήσεις τους σε μια αέναη πάλη με προδιαγεγραμμένη την ήττα τους αλλά ο συγγραφέας (με θητεία και ο ίδιος στον αλκοολισμό και την «αλητεία») αρνείται πεισματικά να διεκτραγωδήσει και να θρηνήσει. Τρόφιμοι φυλακών, ψυχιατρείων ή κέντρων απεξάρτησης, οι (αντι-)ήρωες του Ντένις Τζόνσον δίνουν έναν καθημερινό αγώνα επιβίωσης κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες. Πασχίζουν να σώσουν το σώμα που καταρρέει και την ψυχή που υποφέρει παλεύοντας ενάντια σε δυνάμεις που τους ξεπερνούν και τους συντρίβουν σε όλα τα μέτωπα. Δέσμιοι εθισμών και (αυτο-)καταστροφικών τάσεων, εγκλωβισμένοι σε σχήματα συμπεριφοράς που αναπαράγουν τον ζόφο μιας απερίγραπτης ψυχικής αποδιοργάνωσης, κατ΄εξακολούθηση παραβάτες και υπότροποι, οι πρωταγωνιστές διαθέτουν, ωστόσο, ένα είδος εγρήγορσης και πνευματικότητας, που μοιάζει να τους διασώζει από την απόλυτη απελπισία. Αρθρώνουν μεταφυσικά ερωτήματα, ενίοτε αλληλογραφούν με το θεό και το διάβολο, κάνουν συστηματική ενδοσκόπηση και δεν παύουν να ανιχνεύουν μέσα τους πυρήνες μιας κάποιας ανησυχίας, που τους προστατεύει από την πλήρη διάλυση. Η αποτυχία είναι γραμμένη στο κύτταρό τους και η ήττα αποτελεί τη φυσική τους κατάσταση, το πεπρωμένο τους. Ακόμα όμως κι αν φαντάζουν οριστικά κατεστραμμένοι, υπάρχει παραδόξως κάτι μέσα τους, μία ελάχιστη νησίδα που δεν έχει διαβρωθεί αμετάκλητα και παραμένει αλώβητη.

Σ' αυτή τη σκυταλοδρομία των συγγραφικών γενεών, οι μεσήλικες πρέπει, εκτός των άλλων, να εξασφαλίσουν στους γηραιούς προκατόχους τους μια ήρεμη και αξιοπρεπή έξοδο από τη ζωή. Είναι το ελάχιστο που οφείλουν να κάνουν, ο έσχατος φόρος τιμής που οφείλουν να αποτίσουν.

Στο «Θρίαμβος επί του τάφου», ο αφηγητής-alter ego του συγγραφέα παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις τελευταίες μέρες άλλοτε κραταιών φίλων, που κλονίστηκαν και λύγισαν υπό το βάρος του γήρατος και της αρρώστιας. Μέσα από αλλεπάλληλες στοιβάδες αναμνήσεων που ενεργοποιούν η μια την άλλη με έναν τρόπο περίπου συνειρμικό, ο αφηγητής ανασύρει περιστατικά και καταχωνιασμένα βιώματα, που τώρα χρωματίζονται αλλιώς και αποκτούν καινούριες, ανύποπτες σημασίες. Δεσπόζει το πρόσωπο του Ντάρσυ Μίλλερ, ενός παραγνωρισμένου, άλλοτε διακεκριμένου συγγραφέα, που έχει πέσει τώρα στην αφάνεια και εκμετρά τον βίο μόνος και αποξενωμένος, σ' ένα απομακρυσμένο ράντσο μιας ημι-ερημικής περιοχής. Καθώς ο αφηγητής διασχίζει την έρημο για να φτάσει στο κτήμα του Ντάρσι, νιώθει να καταβυθίζεται όλο και περισσότερο μέσα σ' ένα δυσοίωνο τοπίο θανάτου, που απορροφά και καταστρέφει ακαριαία κάθε ελπίδα και προσδοκία. Παγιδευμένος σ' έναν αφιλόξενο τόπο απόλυτης εγκατάλειψης, χωρίς ερείσματα και επαφές, ο Nτάρσι οδεύει μόνος προς το τέλος. Ωστόσο, θα βρεθούν ένα-δυο νεότεροι συνάδελφοί του, επίσης συγγραφείς, να ελαφρώσουν το βαρύ του φορτίο και οι δικές τους χειρονομίες αγάπης, χωρίς να είναι κραυγαλέες, θα μπορέσουν να κάνουν τη διαφορά.

alt
Ο Denis Johnson έγραψε εννέα μυθιστορήματα, μια
νουβέλα, δύο συλλογές διηγημάτων, και συγκέντρωσε
τα ποιήματά του σε τρεις συλλογές και τα θεατρικά
του σε δύο.



Σ' αυτό το ίδιο διήγημα, που είναι ίσως και το κορυφαίο της συλλογής, πρωταγωνιστούν σχεδόν αποκλειστικά άντρες συγγραφείς, μεσήλικες και γηραιοί, που αγωνίζονται καθένας τους σε διαφορετικό μέτωπο. Οι γηραιότεροι έχουν ήδη δοκιμαστεί στη γραφή με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία και πλέον προσπαθούν να επιβιώσουν και να κρατηθούν στη ζωή, μόνοι ή σχεδόν μόνοι και ξεχασμένοι. Οι μεσήλικες εμπνέονται από τους απερχόμενους, που έχουν πια αποσυρθεί και σιωπήσει, και προσπαθούν με τη σειρά τους να δημιουργήσουν έργο, χωρίς πάντα να τα καταφέρνουν. Σ' αυτή τη σκυταλοδρομία των συγγραφικών γενεών, οι μεσήλικες πρέπει, εκτός των άλλων, να εξασφαλίσουν στους γηραιούς προκατόχους τους μια ήρεμη και αξιοπρεπή έξοδο από τη ζωή. Είναι το ελάχιστο που οφείλουν να κάνουν, ο έσχατος φόρος τιμής που οφείλουν να αποτίσουν. Γραφή, ζωή και θάνατος ορίζουν τη δύσβατη και γκροτέσκα περιοχή εντός της οποίας βαδίζουν παραπαίοντας τα πρόσωπα του διηγήματος, μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, προς ένα μέλλον άδηλο, σκοτεινό.

Άνθρωποι εύθραυστοι, ανυπεράσπιστοι, ανοχύρωτοι και μόνοι. Αυτοί είναι οι (αντι)ήρωες του Ντένις Τζόνσον. Αποδεικνύονται ακατάλληλοι να διαχειριστούν την ύπαρξή τους κι επιβιώνουν μετα δυσκολίας. Έχουν βαρύ παρελθόν αλλά καθόλου μέλλον.

Η συλλογή κλείνει με το «Doppelganger, Poltergeist», ένα διήγημα που αναπτύσσεται ως θρίλερ και καταλήγει εκκωφαντικά σε μαύρη κωμωδία. Και πάλι πρωταγωνιστούν συγγραφείς, ένας μάλλον ατάλαντος κι ένας ακραιφνώς χαρισματικός που όμως φλερτάρει επικίνδυνα με την παραφροσύνη. Ο ιδιοφυής ποιητής Μαρκ Άχερν, εμμονικός και ιδεοληπτικός σε ανησυχητικό βαθμό, έχει κατασκευάσει μια παρανοϊκή θεωρία συνωμοσίας για την υποτιθέμενη δολοφονία του Έλβις Πρίσλεϊ και τον υποτιθέμενο δίδυμο αδελφό του, που είχε τάχα δηλωθεί νεκρός, χωρίς να είναι. Τραυματισμένος από τον αδόκητο θάνατο του δικού του νεαρού αδελφού και αδυνατώντας να ξεμπλέξει με τους εφιάλτες της παιδικής ηλικίας, ο Άχερν ζει με απόλυτη συνέπεια δυο παράλληλες ζωές, ισορροπώντας πάνω σ' ένα λεπτό όριο. Ο αφηγητής παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα αυτή την εντυπωσιακή ακροβασία, που συνεχίζεται αδιατάρακτη, πάντα στην κόψη του ξυραφιού. Η συνύφανση της τέχνης και της ζωής και οι σύνθετοι ψυχολογικοί μηχανισμοί που συγκροτούν μια λογοτεχνική διάνοια, όπως είναι ο μονομανής ήρωας της ιστορίας, αποτελούν προνομιακό υλικό για ένα διήγημα που κρατά τον αναγνώστη αμφίθυμο και αμφίρροπο μέχρι το τέλος. Είναι άραγε η τέχνη δίδυμη αδελφή της τρέλας;

Άνθρωποι εύθραυστοι, ανυπεράσπιστοι, ανοχύρωτοι και μόνοι. Αυτοί είναι οι (αντι)ήρωες του Ντένις Τζόνσον. Αποδεικνύονται ακατάλληλοι να διαχειριστούν την ύπαρξή τους κι επιβιώνουν μετα δυσκολίας. Έχουν βαρύ παρελθόν αλλά καθόλου μέλλον. Ανακυκλώνουν αδιέξοδες συμπεριφορές και παρακολουθούν τη, δίχως αύριο, ζωή τους να διαλύεται. Ο πόνος, το γήρας, η αρρώστια, ο εθισμός τούς τοποθετεί στο περιθώριο και στ' αζήτητα. Πάντα όμως υπάρχουν λίγοι φίλοι ή συμπαθούντες που, με την παρουσία τους και τη χειρονομία τους, ρηγματώνουν το ζόφο κομίζοντας ένα κάποιο φως. Αυτοί ακριβώς οι φίλοι με την, έστω σποραδική, συμβολή τους επαναφέρουν το νόημα και την ελπίδα ανακουφίζοντας και παρηγορώντας.

Χαρτογραφώντας την επικράτεια του εφιάλτη, ο Ντένις Τζόνσον δεξιώνεται στη γενναιοδωρία της γοργόνας (που έμελλε να είναι η τελευταία του συλλογή) τον πόνο και τον θάνατο αλλά και δεν ξεχνά να ορίσει την τέχνη και την κοινότητα των φίλων ως μοναδικά φυλαχτά και αντίδοτα ενάντια στη βάσκανη μοίρα που κατατρέχει τον άνθρωπο.

* Η ΝΙΚΗ ΚΩΤΣΙΟΥ είναι φιλόλογος.

  Στην κεντρική εικόνα: O Μαρκ Άχερν και ο Έλβις Πρίσλεϊ. © Illustration Laura Breiling.


altΗ γενναιοδωρία της γοργόνας
Ντένις Τζόνσον
Μτφρ. Κώστας Σπαθαράκης
Αντίποδες 2019
Σελ. 216, τιμή εκδότη €14,50

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ DENIS JOHNSON

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ