alt

Για το «Λιε Τσι – Το αληθινό κείμενο του τέλειου κενού» (μτφρ. Σωτήρης Χαλικιάς, εκδ. Ίνδικτος).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Ο Σωτήρης Χαλικιάς έσκυψε μαγεμένος πάνω από την Κίνα, πάνω από τον Κομφούκιο και τώρα πάνω από το ταοϊστικό Λιε Τσι. Το μάγεμά του αυτό φαίνεται ήδη από την εισαγωγή του στο Λιε Τσι. Για τη μεταφορά αυτή, στη γλώσσα μας, των ιδεών και των ιστοριών ενός αλλότριου πολιτισμού, μια μεταφορά όχι από μια αγγλική ή άλλη μετάφραση, αλλά με πολύχρονη επίμοχθη μελέτη των πολύσημων κινεζικών ιδεογραμμάτων, οφείλουμε στον κ. Χαλικιά τα μέγιστα. Η Μάνια Σεφεριάδη, όταν απόδωσε στην ελληνική τα Τσουάνγκ Τσου και Τάο Τε Κινγκ, μετέφρασε μεταφράσεις. Ωστόσο, στην ερμηνεία ενός ιδεογράμματος οι λεπτότατες διακρίσεις μοιάζει να είναι το παν.

Η ρίζα της νεραγκούλας γίνεται ονίσκος, τα φύλλα της γίνονται πεταλούδες. Η πεταλούδα αυτή ξαφνικά αλλάζει και γίνεται σκουλήκι, ζει κάτω από τον φούρνο και στην όψη μοιάζει σαν να μην έχει δέρμα, τ’ όνομά του είναι τζυ τουό. Το τζυ τουό χίλιες μέρες μετά αλλάζει και γίνεται πουλί.

Ομολογώ, τα Ανάλεκτα παρά το ενδιαφέρον τους κάποια στιγμή με κούρασαν, μα η ανάγνωση του Λιε Τσι ήταν σαν ποτάμι που με παρέσυρε, από ιστορία σ’ ιστορία κι από παραβολή σε παραβολή. Γοητεύτηκα τυχαία τρόπον τινά, πιάνοντας καταρχάς το βιβλίο στα χέρια μου στο σπίτι ενός φίλου κι ανοίγοντάς το στην τύχη σε μια σελίδα, κατά τον τρόπο του Ι Τσινγκ, θα μπορούσε κανείς να πει. Μια ονειρική φυτοζωολογία ξεδιπλώθηκε μπροστά στα μάτια μου, και σταμάτησα την κουβέντα για να διαβάσω σ’ όλους τούτες τις αινιγματικές λέξεις που μ’ είχαν τόσο γοητεύσει. Να, απ’ αυτές, οι πρώτες αράδες:

«Κάθε ον έχει μέσα τα σπέρματά του: Όταν βρίσκουν νερό, μεγαλώνουν σε διαδοχικά στάδια. Όταν μεγαλώνουν εκεί που το νερό αγγίζει την στεριά, γίνονται κατακάθια. Όταν τρέφονται στην όχθη, γίνονται μπανανιές. Όταν η μπανανιά βρεθεί σε κοπριά, γίνεται νεραγκούλα. Η ρίζα της νεραγκούλας γίνεται ονίσκος, τα φύλλα της γίνονται πεταλούδες. Η πεταλούδα αυτή ξαφνικά αλλάζει και γίνεται σκουλήκι, ζει κάτω από τον φούρνο και στην όψη μοιάζει σαν να μην έχει δέρμα, τ’ όνομά του είναι τζυ τουό. Το τζυ τουό χίλιες μέρες μετά αλλάζει και γίνεται πουλί, τ’ όνομά του είναι καν γυ κου. Το σάλιο του καν γυ κου γίνεται η σι μι. Η σι μι γίνεται το ζωύφιο γι λου· το ζωύφιο γι λου γεννάει το ζωύφιο χουάγκ κουάγκ· το ζωύφιο χουάγκ κουάγκ γεννάει το ζωύφιο τζιο γιόου. Το τζιο γιόου γεννάει το μάο ζουό· το μάο ζουό γεννάει το φου τσυάν. Το συκώτι των προβάτων γίνεται τσιμπούρι· το αίμα του αλόγου γίνεται κωλοφωτιά· το αίμα του ανθρώπου γίνεται φωτιά. Ο τσίφτης γίνεται γεράκι· το γεράκι γίνεται κούκος· ο κούκος μετά από χρόνια γίνεται ξανά τσίφτης, το χελιδόνι γίνεται κοχύλι…» Οι μεταμορφώσεις συνεχίζονται, μα εγώ θα σταματήσω εδώ.

Ίσως το νόημα αυτού του βιβλίου να περικλείεται περισσότερο απ’ οπουδήποτε αλλού στις πρώτες κιόλας φράσεις του:

«Υπάρχει ό,τι γεννιέται και ό,τι δεν γεννιέται. Υπάρχει ό,τι μεταμορφώνεται και ό,τι δεν μεταμορφώνεται. Ό,τι δεν γεννιέται, μπορεί να γεννήσει ό,τι γεννιέται· ό,τι δεν μεταμορφώνεται, μπορεί να μεταμορφώσει ό,τι μεταμορφώνεται. Ό,τι γεννιέται, δεν μπορεί να μην γεννήσει· ό,τι μεταμορφώνεται, δεν μπορεί να μην μεταμορφώσει. Γι’ αυτό και η γέννηση είναι παντοτινή, η μεταμόρφωση είναι παντοτινή. Η γέννηση είναι παντοτινή, η μεταμόρφωση είναι παντοτινή: Δεν υπάρχει στιγμή που να μην γεννιέται κάτι· δεν υπάρχει στιγμή που να μην μεταμορφώνεται κάτι».

Όλο το κείμενο του Λιε Τσι σπιθίζει από ζωηρή ευφυΐα και βάθος δοσμένο με φαινομενική απλότητα.

Νιώθω πως καταλαβαίνω πολύ καλά το νόημα αυτών των φράσεων, χωρίς ωστόσο να μπορώ να εξηγήσω ακριβώς το γιατί. Ίσως ο λόγος να είναι πως έχω σπουδάσει βιολόγος, έτσι η σκέψη μου καταρχάς πλάστηκε μέσ’ από την εξελικτική βιολογία, μα ταυτόχρονα όλο και περισσότερο με έσπρωχνε κάτι μακριά από την επιστήμη ενόσω μεγάλωνα, αν κι όχι τόσο αντιπαλεύοντάς την, όσο συμπληρώνοντάς την. Στις πρώτες αράδες του Λιε Τσι, αυτές οι δύο τάσεις, αντίθετες μα συμπληρωματικές, σαν να συνυπήρξαν.

Και όλο το κείμενο του Λιε Τσι σπιθίζει από ζωηρή ευφυΐα και βάθος δοσμένο με φαινομενική απλότητα. Θα επιλέξω εδώ μερικές ιστορίες, αυτή τη φορά όχι κατά τον τρόπο του Ι Τσινγκ, τυχαία, μα νιώθοντας ότι η νοηματική τους πυκνότητα είναι αντιστρόφως ανάλογη προς το μέγεθός τους. Τις επιλέγω ως αποδείξεις της σπουδαιότητας του Λιε Τσι κι ως δείγματα της βραχυλογικής μαγείας του. Είναι χωρισμένο σε οχτώ «βιβλία» («Ουράνιο Σκήπτρο», «Κίτρινος Αυτοκράτορας», «Ο βασιλιάς Μου των Τσόου», «Κομφούκιος», «Τα ερωτήματα του Ταγκ», «Δύναμη και πεπρωμένο», «Γιαγκ Τσου», «Εξήγηση των συνδέσεων») και διαλέγω μία ιστορία από το πρώτο, μία από το πέμπτο, και την ακροτελεύτια του Λιε Τσι:

«Ο Διδάσκαλος Λιε Τσι καθ’ οδόν για το Βέι κάθισε στην άκρη του δρόμου για να φάει. Οι μαθητές του είδαν μια εκατόχρονη νεκροκεφαλή, την έβγαλαν από τα χορτάρια και του την έδειξαν. Στρεφόμενος προς τον μαθητή του, τον Πο Φεγκ (ο Διδάσκαλος Λιε Τσι) είπε: “Μόνο εγώ κι αυτή ξέρουμε ότι ποτέ δεν ζούμε, ποτέ δεν πεθαίνουμε; Αυτό, αλήθεια, μας πικραίνει; Αυτό, αλήθεια, μας προκαλεί χαρά;”»

Μόνο εγώ κι αυτή ξέρουμε ότι ποτέ δεν ζούμε, ποτέ δεν πεθαίνουμε; Αυτό, αλήθεια, μας πικραίνει; Αυτό, αλήθεια, μας προκαλεί χαρά;

«Ο Κουά Φου, μην υπολογίζοντας την δύναμή του, θέλησε να κυνηγήσει την εικόνα του ήλιου. Τον πρόφτασε λοιπόν στα όρια της κοιλάδας Γυ. Δίψασε όμως και θέλησε κάτι να βρει να πιει. Έσπευσε λοιπόν να πιει από τον Κίτρινο Ποταμό κι από τον ποταμό Γουέι. Ο Κίτρινος Ποταμός και ο ποταμός Γουέι δεν του έφτασαν, και κατευθύνθηκε προς τον Βορρά να πιει το νερό του Μεγάλου Έλους. Δεν έφτασε όμως ως εκεί, πέθανε στον δρόμο από την δίψα. Το μπαστούνι που άφησε, ποτίστηκε από το λίπος και το κρέας του κουφαριού του κι έγινε το δάσος του Τεγκ. Το δάσος του Τεγκ φούντωσε και κάλυψε μεγάλη περιοχή, που είχε έκταση πολλές χιλιάδες λι».

«Παλιά κάποιος στο Τσι λάτρευε το χρυσάφι. Ένα πρωί, σηκώθηκε νωρίς, έβαλε τα καλά του και πήγε στην αγορά. Κατευθύνθηκε στον πάγκο κάποιου που πούλαγε χρυσάφι, άρπαξε ένα κομμάτι κι έφυγε. Ο φρουρός τον έπιασε και τον ρώτησε: “Όλοι οι άνθρωποι ήταν εκεί, πώς άρπαξες το χρυσάφι;” Είπε εκείνος: “Την στιγμή που πήρα το χρυσάφι, δεν έβλεπα τους ανθρώπους, έβλεπα μόνο το χρυσάφι”».

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.

altΛιε Τσι
Το αληθινό κείμενο του τέλειου κενού
Μτφρ. Σωτήρης Χαλικιάς
Ίνδικτος 2016
Σελ. 200, τιμή εκδότη €20,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το πρωινό των πρωταθλητών» του Κερτ Βόννεγκατ (κριτική) – Κοινωνική κριτική με «πολιορκητικό κριό» τη σάτιρα

«Το πρωινό των πρωταθλητών» του Κερτ Βόννεγκατ (κριτική) – Κοινωνική κριτική με «πολιορκητικό κριό» τη σάτιρα

Για το μυθιστόρημα του Κερτ Βόννεγκατ [Kurt Vonnegut] «Το πρωινό των πρωταθλητών» (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου με πρωταγωνιστή τον Μπρους Γουίλις. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«To νυχτόσπιτο» του Τζο Νέσμπο (κριτική) – Ο Νορβηγός αιφνιδιάζει ξανά

«To νυχτόσπιτο» του Τζο Νέσμπο (κριτική) – Ο Νορβηγός αιφνιδιάζει ξανά

Για το βιβλίο του Τζο Νέσμπο [Jo Nesbo] «Το Νυχτόσπιτο» (μτφρ. Γρηγόρης Κονδύλης, εκδ. Μεταίχμιο). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Η νύχτα των ζωντανών νεκρών» του Τζορτζ Ρομέρο, η οποία αναφέρεται (μεταξύ άλλων) στο βιβλίο. 

Γράφει η Χίλντα Παπαδημητρίου ...

«Το τραγούδι του προφήτη» του Πολ Λιντς (κριτική) – Δυστοπικό μέλλον στη σημερινή Ιρλανδία

«Το τραγούδι του προφήτη» του Πολ Λιντς (κριτική) – Δυστοπικό μέλλον στη σημερινή Ιρλανδία

Για το μυθιστόρημα του Πολ Λιντς [Paul Lynch] «Το τραγούδι του προφήτη» (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Γιώργος Αγγελίδης, εκδ. Gutenberg) που έλαβε το 2023 το Βραβείο Booker. Κεντρική εικόνα: από τη δυστοπική ταινία «The Hunger Games». 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης 

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ο ιστορικός χώρος της αρχαίας Αθήνας που επέλεξε η ομάδα Loxodox «συνομιλεί» αρμονικά με τη μαγική νύχτα των Αγγλοσαξόνων, όπως τη συνέθεσε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Κεντρική εικόνα: © Sabrina Brodescu.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η ομάδα Loxodox είναι ιδ...

Κινέζοι εθνικιστές στοχοποιούν τον νομπελίστα Μο Γιάν – Γιατί τον κατηγορούν για αντικομμουνισμό

Κινέζοι εθνικιστές στοχοποιούν τον νομπελίστα Μο Γιάν – Γιατί τον κατηγορούν για αντικομμουνισμό

Ο Κινέζος Νομπελίστας Μο Γιάν κατηγορείται ότι με τα βιβλία του σπιλώνει τον κομμουνιστικό στρατό της Κίνας και εξυμνεί τον αντίστοιχο της Ιαπωνίας. 

Επιμέλεια: Book Press

Το να είσαι ...

Ανακοινώθηκαν οι νικητές των βραβείων της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης

Ανακοινώθηκαν οι νικητές των βραβείων της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης

Την Παρασκευή 22 Μαρτίου 2024 θα γίνει η τελετή της απονομής των λογοτεχνικών βραβείων της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης. Ακολουθούν οι μικρές λίστες και μαζί οι νικητές σε κάθε κατηγορία, καθώς και το μεγάλο βραβείο της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ