the ghosts

Για τη νουβέλα του Joseph Conrad Η επιστροφή (μτφρ. Τάκης Μενδράκος, εκδ. Πατάκη).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Στην Επιστροφή του Τζόζεφ Κόνραντ, ο Άλβαν Χέρβεϋ επιστρέφει στη συζυγική του εστία και, μπαίνοντας στην ιματιοθήκη, πολλαπλασιάζεται καθρεφτισμένος στις πόρτες της γκαρνταρόμπας, και στον μεγάλο καθρέφτη της συζύγου του, σε «ένα σωρό καθωσπρέπει μιμητικά αντίγραφα, ντυμένα ακριβώς όπως αυτός. Είχαν τις δικές του συγκρατημένες χειρονομίες, κουνιόντουσαν όταν κουνιόταν, ακινητούσαν μαζί του και είχαν την παρουσία ζωής και αισθημάτων που, όπως φανταζόταν εκείνος, τιμούσαν και πρόβαλλαν τον οποιονδήποτε άντρα».

Να πώς βλέπει λοιπόν ο ίδιος τον εαυτό του: ως τον οποιονδήποτε καθωσπρέπει άντρα – είναι ο μεσοαστός Λονδρέζος everyman, ευυπόληπτος ανάμεσα στους ομοίους του. Όταν νωρίτερα έχει αποβιβαστεί από το τρένο του σ’ ένα σταθμό του Ουέστ Εντ και ανεβαίνει βιαστικός τα σκαλιά μες στο πλήθος, «ήταν σαν να φορούσαν σχεδόν όλοι στολή. Τα αδιάφορα πρόσωπα, αν και διαφέρανε μεταξύ τους, είχαν κάποια συγγένεια, λες και μια ομάδα αδελφών αποφάσισαν με σύνεση, αξιοπρέπεια, αηδία ή πρόβλεψη, να αγνοήσουν ο ένας τον άλλον». Άνθρωποι βιαστικοί σαν να «δραπετεύουν […] από κάτι ύποπτο και αθέατο, κάτι σαν την αλήθεια ή την πανούκλα», γράφει με ιδιοφυή ειρωνεία ο Κόνραντ για τη θέση που κατέχει η αλήθεια στη ζωή οποιουδήποτε απ’ αυτούς τους άντρες και, παρεμπιπτόντως, του Άλβαν Χέρβεϋ.

Έχει πέντε χρόνια παντρεμένος με την ανώνυμη, στην Επιστροφή, σύζυγό του (το «κορίτσι» απλώς, ή η «γυναίκα του»), που την πήρε για τα «θέλγητρά» της, γιατί ήταν «δυνατή και στητή σαν οβελίσκος, είχε όμορφο πρόσωπο, φωτεινό μέτωπο, άδολα μάτια και ούτε μια δική της σκέψη στο κεφάλι», και έκτοτε συμβίωναν έχοντας πλέον χάσει «τη δυνατότητα μιας πραγματικά στενής σχέσης.

Έχει πέντε χρόνια παντρεμένος με την ανώνυμη, στην Επιστροφή, σύζυγό του (το «κορίτσι» απλώς, ή η «γυναίκα του»), που την πήρε για τα «θέλγητρά» της, γιατί ήταν «δυνατή και στητή σαν οβελίσκος, είχε όμορφο πρόσωπο, φωτεινό μέτωπο, άδολα μάτια και ούτε μια δική της σκέψη στο κεφάλι», και έκτοτε συμβίωναν έχοντας πλέον χάσει «τη δυνατότητα μιας πραγματικά στενής σχέσης, που διαφέρει από εκείνη των δύο ζώων τα οποία τρέφονται στο ίδιο παχνί και μένουνε κάτω από την ίδια στέγη σ’ έναν πολυτελή στάβλο», σε ένα «θελκτικό περιβάλλον, ενδιαίτημα όλων των αρετών, όπου τίποτε δεν περνάει στη συνείδηση και όπου όλες οι χαρές ή οι λύπες επιμελημένα χαμηλώνουν τον τόνο τους και μετασχηματίζονται σε ευχαρίστηση ή ενόχληση».

Ωστόσο, όλη τούτη η ψευδαίσθηση, της καθωσπρέπει καλής ζωής, γκρεμίζεται όταν ο Άλβαν βρίσκει αφημένο πάνω στην τουαλέτα της συζύγου του ένα φάκελο μ’ ένα σημείωμα μέσα, όπου του λέει πως τον άφησε για έναν άλλον άντρα. Η οδυνηρή μάχη, όμως, που δίνει ο Άλβαν Χέρβεϋ μόνος κι έντρομος ανάμεσα στα είδωλά του στους καθρέφτες, δεν είναι  για να βρει έστω και εκ των υστέρων μιαν αλήθεια στη θέση της γκρεμισμένης ψευδαίσθησης, αλλά για να αρπαχτεί απ’ ό,τι έχει χάσει. Έτσι, όταν συλλογιέται τη σύζυγό του πολεμώντας να ανακαλύψει την κρυφή λογική της πράξης της, τη σκέφτεται «σε κάθε της υπόσταση, εκτός από τη μόνη ουσιαστική. Τη σκέφτηκε σαν ένα καλοαναθρεμμένο κορίτσι, σαν σύζυγο, σαν άτομο καλλιεργημένο, σαν την αρχόντισσα του σπιτιού, σαν κυρία, αλλά δεν τη σκέφτηκε απλώς σαν γυναίκα». Δεν του λείπει η ίδια αλλά οι ρόλοι της, και ό,τι τον συνθλίβει είναι η εικόνα που οι άλλοι θα έχουν πλέον γι’ αυτόν. Όλος, μέχρι τώρα, ήταν ένα προσεχτικά καμωμένο κοινωνικό κέλυφος που, για να υπάρχει, εκείνη του ήταν απαραίτητη. Ενώ τώρα «έπαψε να αποτελεί μέλος μιας κοινωνίας, μέλος με θέση, σταδιοδρομία και όνομα προσαρμοσμένο σαν ενδεικτική ετικέτα κάποιας περίπλοκης σύνθεσης».

Μα η φυγή της ήταν μόνο μισό βήμα προς την άπιαστη ελευθερία. Επιστρέφει –μετανιωμένη;– πριν από την ώρα του μεσημεριανού γεύματος, κι ο Άλβαν σκέφτεται πως δε χρειάζεται να καταλάβει κανένας τίποτε, ούτε οι υπηρέτριες ούτε κανείς άλλος. Μονάχα που ο ίδιος, πλέον, ξέρει, και ξεκινά μια διελκυστίνδα ανάμεσα στο αντρόγυνο, καθώς σπαράσσονται παλεύοντας να πείσουν τους εαυτούς τους για το αυτονόητο, πως πράγματι αγαπήθηκαν· μάταια, γιατί τούτη η γνώση μπορεί να υπάρξει μονάχα ως κάτι που, αν και γνώσιμο, παραμένει κρυφό, ενώ γίνεται σκόνη όταν δάχτυλα προσπαθούν να το πιάσουν για να βεβαιωθούν πως είναι χειροπιαστό.

Σε όλη την Επιστροφή, εντούτοις, η γυναίκα παραμένει ένα αίνιγμα, με κίνητρα και βλέψεις που είναι άγνωστα σαν το αφανέρωτο όνομά της, μα ο Άλβαν Χέρβεϋ φτάνει τελικά πέρα κι από το τωρινό τρομαχτικό κενό της ζωής του, ως την αλήθεια, που δεν του αφήνει παρά μόνο μία λύση.

conrad 700Ο Κόνραντ στην Επιστροφή γράφει μ’ ολάνοιχτους τους κρουνούς της φαντασίας του, με πυκνές συνειρμικές μεταφορές, και χάρη στις ποιητικές του εικόνες το μικρό του δράμα δωματίου αποχτά κοσμικές διαστάσεις. Συνέλαβε την ιστορία του μετά από ένα γεύμα στο Λονδίνο, το Φεβρουάριο 1897, με τον Χένρι Τζέιμς, όταν ο ίδιος ήταν τριάντα εννέα χρονών κι ο Τζέιμς πενήντα τριών· και, με την υποδειγματική της σχέση ύφους και δομής, και την αίσθηση πνιχτού υπαρξιακού τρόμου που αποπνέει, η Επιστροφή θα μπορούσε πράγματι να είχε γραφτεί από το συγγραφέα του Θηρίου στη ζούγκλα, της Εικόνας στο χαλί, της Χρυσής κούπας. Η συγγραφή της τον παίδεψε πέντε μήνες, μετά δε δέχτηκε κανένα περιοδικό να τη δημοσιεύσει, και τελικά εκδόθηκε το 1898 στη συλλογή Tales of Unrest. «Ως επί το πλείστον συνίσταται από σωματικές εντυπώσεις», έγραφε ο Κόνραντ για την Επιστροφή στον πρόλογο της συλλογής του· «εντυπώσεις ήχων και εικόνων… που ’χουν, θαρρείς, μιαν αυτονομία και συνδυάζονται με μιαν εξιδανικευμένη περιγραφή μιας θελκτικής μεσοαστικής κατοικίας, που μολαταύτα καταφέρνει να γεννά μια δυσοίωνη αίσθηση».

Όντως, αφού ο Άλβαν Χέρβεϋ έχει βρει το σημείωμα της συζύγου του, έχεις την εντύπωση πως όλες οι ανέσεις στη ζωή του, αυτές που ως τότε την έντυναν και της προσέδιδαν νόημα και κύρος, τώρα συνωμοτούν ώστε να «απομείνει απλώς μια ανθρώπινη ύπαρξη, στερημένη από τον μαγευτικό κόσμο των ημικυκλικών δρόμων και πλατειών· μόνος, γυμνός και τρομαγμένος σαν τον πρωτόπλαστο την πρώτη μέρα της αμαρτίας».

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.

altΗ επιστροφή
Joseph Conrad
Μτφρ. Τάκης Μενδράκος
Εκδ. Πατάκη 2016
Σελ. 144, τιμή εκδότη €7,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ JOSEPH CONRAD

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ