Για το μυθιστόρημα του Paul Auster «4 3 2 1» (μτφρ. Μαρία Ξυλούρη, εκδ. Μεταίχμιο).

Του Διονύση Μαρίνου

Η συζήτηση για το μεγάλο αμερικανικό μυθιστόρημα συνεχίζεται αδιάπτωτη. Από το Μόμπι Ντικ του Χέρμαν Μέλβιλ και το Άλικο γράμμα του Ναθάνιελ Χόθορν έως τον Υπόγειο κόσμο του ΝτεΛίλλο και το Mason & Dixon του Πίντσον, με ενδιάμεσες στάσεις τις Περιπέτειες του Ωγκι Μαρτς του Σολ Μπέλοου και την Ελευθερία του Τζόναθαν Φράνζεν, στην άλλη άκρη του Ατλαντικού δεν έχουν σταματήσει να προσθέσουν στην ευάριθμη (αλλά εξέχουσα) κατηγορία των μεγάλων έργων συγκεκριμένα μυθιστορήματα αναφοράς. 

Για το μυθιστόρημα του Julian Barnes «Η μοναδική ιστορία» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Μεταίχμιο).

Του Χρήστου-Αρμάντο Γκέζου

«Θα προτιμούσες να αγαπάς πολύ και να υποφέρεις πολύ ή να αγαπάς λίγο και να υποφέρεις λίγο; Νομίζω πως αυτό είναι, τελικά, το μόνο ουσιαστικό ερώτημα». Ο Μπαρνς ξεκινά το βιβλίο του θέτοντας ένα σαιξπηρικής πνοής, βαρυσήμαντο ερώτημα, ωστόσο το κείμενο γρήγορα προσγειώνεται και συνεχίζει χαμηλότονα, χωρίς να προοιωνίζεται μεγαλεπήβολους αφηγηματικούς στόχους. Και πράγματι, η ιστορία που μας ξεδιπλώνει ο Άγγλος συγγραφέας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί συμβατική και κοινότοπη: ο Πολ είναι ένας πολύ νέος άντρας στην Αγγλία του 1960, αποστρέφεται τον μεσοαστικό συντηρητισμό που τον περιβάλλει και δεν βιάζεται να μεγαλώσει, νιώθει πλήρης και ασφαλής στα δεκαεννιά του χρόνια και απεχθάνεται τα συμπαρομαρτούντα της βαθιάς ενηλικίωσης. Σε μια λέσχη τένις γνωρίζει τη Σούζαν, μια 48χρονη παντρεμένη γυναίκα με δυο μεγάλες κόρες, με την οποία αναπτύσσει μια ερωτική σχέση που τον καθορίζει αμετάκλητα.

Για το μυθιστόρημα του John le Carré «Η κληρονομιά των κατασκόπων» (μτφρ. Βεατρίκη Καντζόλα Σαμπατάκου, εκδ. Bell).

Της Χίλντας Παπαδημητρίου

Ο Πίτερ Γκουίλαμ, ένας ηλικιωμένος βαρήκοος, μισός Βρετανός-μισός Βρετόνος, πρώην πράκτορας της βρετανικής Μυστικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (γνωστής ως Σέρκους), καλείται εσπευσμένα στο Λονδίνο με σκοπό να λογοδοτήσει για όσα πήγαν στραβά στην επιχείρηση «Λαχείο». Μια επιχείρηση που έγινε πριν από πενήντα χρόνια και είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο του καλύτερου Βρετανού πράκτορα που υπηρέτησε ποτέ στην Μ15, του Άλεκ Λίμας. Του Κατασκόπου που γύρισε από το κρύο.

Για τη νουβέλα του Raphaël Jerusalmy «Να σώσουμε τον Μότσαρτ – Το ημερολόγιο του Ότο Γ. Στάινερ» (μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδ. Μελάνι).

Της Διώνης Δημητριάδου

«Ήθελα να εμποδίσω μια φωνή απ' το να σιωπήσει.
Μία φωνή, μόνη της μέσα σε πολλές χιλιάδες,
αλλά μια φωνή που, αν είχε καταπνιγεί,
θα σκότωνε τη μουσική μέσα μου. Κι όλη τη μουσική».
Να σώσουμε τον Μότσαρτ – Το ημερολόγιο του Ότο Γ. Στάινερ

Για το μυθιστόρημα του Μιροσλάβ Πένκοφ «Το βουνό των πελαργών» (μτφρ. Άκης Παπαντώνης, εκδ. Αντίποδες).

Του Διονύση Μαρίνου

Με τον γνωστό αποφθεγματικό του λόγο, μόνο ο Ουίντσον Τσέρτσιλ κατάφερε να συλλάβει την ουσιώδη –και συνάμα πληθωριστική– σχέση που ανέπτυξε η Χερσόνησος του Αίμου με την ανθρώπινη δραστηριότητα σε παρελθόντα χρόνο – αυτή δηλαδή που ονομάζουμε ιστορική καταγραφή: «Τα Βαλκάνια παράγουν περισσότερη Ιστορία από όση μπορούν να καταναλώσουν»· κι όντως, τι άλλο διαφορετικό συνέβη στην ευρύτερη περιοχή από αυτό που κατέγραψε ο μετρ της βρετανικής διπλωματίας;

Για το βραβευμένο με Πούλιτζερ μυθιστόρημα του Viet Thanh Nguyen «Ο Συνοδοιπόρος» (μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Utopia).

Του Νίκου Ξένιου

«Ο ήρωάς μου είναι γυναικάς, αλκοολικός, κατάσκοπος κι επιπλέον δολοφόνος: πράγματα που εγώ δεν είμαι», δηλώνει σε συνέντευξή του ο βιετναμέζος-αμερικανός συγγραφέας Βιετ Ταν Νγκιεν θέλοντας να δηλώσει πόσο ελάχιστα αυτοβιογραφικό είναι το πρώτο του μυθιστόρημα Ο Συνοδοιπόρος που βραβεύτηκε, μεταξύ άλλων, με το Pulitzer 2016 και φέτος κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Utopia σε εξαιρετική, ρέουσα και λειτουργική μετάφραση Γιώργου – Ίκαρου Μπαμπασάκη.

Για τα μυθιστορήματα-μαρτυρίες του Curzio Malaparte «Καπούτ» και «Το Δέρμα» σε μετάφραση του Παναγιώτη Σκόνδρα, τα οποία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Ζοφερά, σκοτεινά βιβλία και συγγραφείς υπάρχουν πολλά και πολλοί. Λίγα όμως απ’ αυτά και από αυτούς κατορθώνουν να προσφέρουν αισθητική απόλαυση μέσα από ένα ιδιόμορφο, αλλά προφανή, εκθειασμό της βίας, του θανάτου, της αποσύνθεσης. Συγγραφείς σαν τον Μαλαπάρτε μετατρέπουν τη βία και τον θάνατο σε αισθητικό γεγονός. Αυτός, δίπλα στα ευρισκόμενα σε αποσύνθεση πτώματα, σε κατεστραμμένα κτίρια, σε διαλυμένες ζωές, κατορθώνει να περιγράφει τη φύση με τέτοιο εκτυφλωτικά όμορφο τρόπο που ανοίγει τα μάτια ακόμη και ανθρώπων με τυφλές ψυχές. Την ίδια στιγμή βλέπει στα τανκς ομορφιά. Μια όμορφη σκουριά κυκλώνει τη δυσωδία του πεθαμένου τεθωρακισμένου.

Για το μυθιστόρημα του Emmanuel Carrère «Λιμόνοφ» (μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου).

Του Νίκου Ξένιου

Ο Λιμόνοφ του Εμμανουέλ Καρέρ, σε πολύ καλή μετάφραση του Γιώργου Καράμπελα, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου. Πρόκειται για μια μυθοπλασία που υπηρετεί ένα πρότυπο δήθεν «αντικειμενικής» έρευνας, κατ’ ουσίαν συνιστά μιαν ανακριβή βιογραφία και, βραβευμένο με το Prix Renaudot, διερευνά την ηθική κατάσταση της Ρωσίας του Πούτιν μέσα από την ιχνηλάτηση της ζωής ενός αντιφατικού πολιτικού εξτρεμιστή.

Για το μυθιστόρημα της Dorothy B. Hughes «Σ' έναν έρημο τόπο» (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη, εκδ. Μίνωας).

Της Χίλντας Παπαδημητρίου

Στη δεκαετία που διανύουμε, παρότι οι γυναίκες συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας είναι ισάριθμες αν όχι περισσότερες από τους άνδρες ομοτέχνους τους, είναι παράλογο το γεγονός ότι αγνοούμε τις παλαιότερες εκπροσώπους του είδους. Με εξαίρεση την επονομαζόμενη "Χρυσή Εποχή της Αστυνομικής Λογοτεχνίας" (Άγκαθα Κρίστι, Ντόροθι Σέγιερς, Νάιο Μαρς και Μάρτζερι Άλλινγχαμ), ο χώρος του αστυνομικού φαντάζει ανδροκρατούμενος μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '80. Ήταν έτσι, όμως; Κάθε άλλο. Ήδη από την εποχή των Χάμετ & Τσάντλερ υπήρχαν οι εξαιρετικά επιτυχημένες Elisabeth Sanxay Holding και Charlotte Armstrong, ενώ μπαίνοντας στην περίοδο του noir θα συναντήσουμε πολλές ταλαντούχες και συγχρόνως εμπορικές συγγραφείς: την Ντόροθι Μπ. Χιουζ (Dorothy B. Hughes), τη Vera Caspary, τη Margaret Millar (σύζυγο του Ρος ΜακΝτόναλντ), την Πατρίσια Χάισμιθ, και πολλές άλλες.

Για το μυθιστόρημα του Τζέιμς Μπόλντουιν «Το δωμάτιο του Τζοβάνι» (μτφρ. Τερέζα Βεκιαρέλλη, εκδ. Μεταίχμιο).

Της Αργυρώς Μαντόγλου

Στο Δωμάτιο του Τζοβάνι ο  αναγνώστης δεν θα δυσκολευτεί να εντοπίσει ομοιότητες με τη ζωή τού εκπατρισμένου Αμερικανού συγγραφέα που μετοίκησε, όπως και ένας αριθμός ομότεχνών του, στο Παρίσι τη δεκαετία του '50. Στο σύντομο αυτό μυθιστόρημα διακρίνονται απόηχοι από τα βιώματά του τη δύσκολη περίοδο της παραμονής του στην Ευρώπη, όπου και έζησε με ελάχιστα χρήματα, βασιζόμενος σε φίλους και γνωστούς για να πληρώνει το νοίκι και τα γεύματά του. Παρά τις απελπιστικά δύσκολες συνθήκες, τουλάχιστον στα πρώτα χρόνια της παραμονής του, η Γαλλία του επέτρεψε να υπάρξει τόσο σωματικά όσο και πνευματικά και να απομακρύνει το στίγμα του «μαύρου ομοφυλόφιλου», παρέχοντάς του την ελευθερία που χρειαζόταν για να γράψει, καθώς εκεί ζούσε απαλλαγμένος από τον ρατσισμό ως προς το χρώμα του και τις ερωτικές του προτιμήσεις. Ο ίδιος περιγράφοντας εκείνα τα χρόνια, αργότερα, θα πει: «Ακόμα κι αν λιμοκτονούσα, λιμοκτονούσα εγώ κι όχι ένας ακόμα μαύρος». Οι εμπειρίες του από τα γκέι μπαρ και από ανάλογα στέκια όπου σύχναζε πέρασαν στα έργα που παρήχθησαν εκείνη την περίοδο αλλά και στο μυθιστόρημά του Μια άλλη χώρα που γράφτηκε αργότερα.

Για το μυθιστόρημα του Jean Echenoz «Ειδική Απεσταλμένη» (μτφρ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδ. Ίκαρος).

Του Θωμά Συμεωνίδη

Δύσκολο να κατανοηθεί το τοπίο της σύγχρονης γαλλικής λογοτεχνίας χωρίς την ανάγνωση του έργου του Ζαν Εσνόζ. Και αυτό γιατί, αν και εμβληματικός συγγραφέας των εκδόσεων Minuit, στο έργο του Εσνόζ μπορεί να εντοπίσει κανείς την υπέρβαση μιας σειράς αδιεξόδων στα οποία οδηγήθηκε στο σύνολό της η γαλλική λογοτεχνία μέσα από τους πειραματισμούς του Νέου Μυθιστορήματος (Nouveau Roman), το διαρκές και επιτακτικό αίτημα για λογοτεχνική στράτευση με σημείο αναφοράς τον Μάιο του ’68, τη μεγάλη κρίση στο επίπεδο των ιδεών και στον ρόλο του συγγραφέα ως διανοούμενου από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 και μετά. Ο Εσνόζ, χωρίς να αγνοήσει τα κεκτημένα του Νέου Μυθιστορήματος και τις δυνατότητες της λογοτεχνίας για κοινωνική κριτική, κατάφερε να ανανεώσει τη μυθιστορηματική γραφή, εστιάζοντας σε κρίσιμα στοιχεία του μυθιστορήματος, όπως η πλοκή, η δράση, η αγωνία, η εμπλοκή του αναγνώστη, η έκπληξη, η ανατροπή. Με λίγα λόγια, ο Εσνόζ επανέφερε την έμφαση στην αφηγηματικότητα, την πίστη στο μυθιστόρημα ως λογοτεχνικό είδος.

Για το μυθιστόρημα του Ντανύ Λαφερριέρ «Το αίνιγμα του γυρισμού» (μτφρ. Αναστασία Γιαννακοπούλου – Κατερίνα Σπυροπούλου, εκδ. Θίνες).

Της Διώνης Δημητριάδου

[…] ένα νησί που τα πουλιά το έχουν ήδη εγκαταλείψει…

Το νόημα του γενέθλιου τόπου, η αίσθηση της μακρινής πατρίδας που ο εξόριστος αναζητά με την επιστροφή του. Πώς, αλήθεια, ορίζεται αυτή η επιστροφή, η επανάκτηση των αναμνήσεων, ίσως η αναζήτηση μιας χαμένης πλέον εικόνας; Και τι προσμένει από μια πατρίδα, που και τα πουλιά την έχουν εγκαταλείψει, αυτός που επιλέγει να επιστρέψει; Ο τίτλος παραπέμπει στο Αίνιγμα της άφιξης – The Enigma of Arrival του V.S. Naipaul, και με τη σειρά του στον πίνακα του Giorgio de Chirico με τον ίδιο τίτλο, από τον οποίο ο Naipaul εμπνεύστηκε το δικό του έργο. Παράλληλα παραπέμπει στο έργο του Aimé Césaire Τετράδιο μιας επιστροφής στη γενέθλια χώρα. Συνειρμικά σε οδηγεί ίσως να σκεφθείς τις πολλαπλές εκδοχές μιας και μόνον επιστροφής, και από την αρχή σε προδιαθέτει να διεισδύσεις στο κυρίαρχο αίνιγμα.