alt

Για το βιβλίο του Σπύρου Κιοσσέ «Εισαγωγή στη δημιουργική ανάγνωση και γραφή του πεζού λόγου – Η συμβολή της αφηγηματολογίας» (εκδ. Κριτική).

Της Κατερίνας Δ. Σχοινά

Στο βιβλίο του Η λογοτεχνία σε κίνδυνο ο μεγάλος θεωρητικός Τσβετάν Τοντορόφ προσπαθώντας να εξηγήσει το διαρκώς μειούμενο ενδιαφέρον των σύγχρονων ανθρώπων για την ανάγνωση της λογοτεχνίας, διερωτάται για τα (ενδεχόμενα) λάθη που γίνονται στη διδασκαλία της. Τέτοιο λάθος γίνεται, κατά την άποψή του, όταν στα τρυφερά χρόνια του σχολείου, τότε που διαμορφώνει κανείς δυνητικούς αναγνώστες, διδάσκεται στα παιδιά όχι «για ποιο πράγμα μιλούν τα έργα αλλά για ποιο πράγμα μιλούν οι κριτικοί».

Μια λογική απο-σχολειοποίησης της λογοτεχνίας, δηλαδή απομάκρυνσης από το παραδοσιακό διδακτικό μοντέλο του σχολείου και την αυθεντία του διδάσκοντος, που, κατά τον Κιοσσέ, ευλόγως συνδέεται με την αποσχολιοποίηση, την απαλλαγή, με άλλα λόγια, του διδασκόμενου λογοτεχνικού κειμένου από τα «πολλά μαλάματα» του εξαντλητικού φιλολογικού σχολιασμού.

Για τον Τοντορόφ ο μελετητής της λογοτεχνίας πρέπει φυσικά να γνωρίζει καλά τα θεωρητικά της εργαλεία, καθώς η θεωρία είναι αυτή που θα προσφέρει ασφαλείς, «λεπτές» και «οργανωμένες» προσεγγίσεις του λογοτεχνικού κειμένου, ωστόσο, όταν κανείς καλείται να διδάξει λογοτεχνία σε νέους ανθρώπους οφείλει να μην ξεχνά το βαρύ του καθήκον: «να εσωτερικεύει αυτό που έμαθε στο πανεπιστήμιο, αλλά αντί να το διδάσκει, να το επαναφέρει στην κατάσταση ενός αόρατου εργαλείου». Έτσι, η θεωρία και οι μέθοδοί της θα περιορίζονται μόνο στο μυαλό του διδάσκοντος, ο οποίος θα επιδιώκει να απομακρυνθεί από τα πεδία του σημαίνοντος και να πλησιάσει στην ουσία των κειμένων και στην ανάδειξη πρωτίστως της αυταξίας τους.

Μια ανάλογη προβληματική δείχνει να διαπνέει και το βιβλίο του Σπύρου Κιοσσέ Εισαγωγή στη δημιουργική ανάγνωση και γραφή του πεζού λόγου–Η συμβολή της αφηγηματολογίας, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κριτική. Μια λογική απο-σχολειοποίησης της λογοτεχνίας, δηλαδή απομάκρυνσης από το παραδοσιακό διδακτικό μοντέλο του σχολείου και την αυθεντία του διδάσκοντος, που, κατά τον Κιοσσέ, ευλόγως συνδέεται με την αποσχολιοποίηση, την απαλλαγή, με άλλα λόγια, του διδασκόμενου λογοτεχνικού κειμένου από τα «πολλά μαλάματα» του εξαντλητικού φιλολογικού σχολιασμού. Με όρους καθημερινότητας, αντί να απασχολεί διδάσκοντες και διδασκομένους η κατά γράμμα εφαρμογή των λογοτεχνικών θεωριών, μπορούν όλοι οι εμπλεκόμενοι με ευχάριστο και παιγνιώδη τρόπο να δουν το κείμενο διαφορετικά: να αξιοποιήσουν την πρωτότυπη και εξαιρετικά πλούσια παρακαταθήκη προτεινόμενων δράσεων στην προσέγγιση ενός λογοτεχνικού κειμένου, οι οποίες συνθέτουν το 100σέλιδο παράρτημα του εν λόγω βιβλίου, εξίσου σημαντικό, ευανάγνωστο και λειτουργικό με τον βασικό (θεωρητικό) κορμό που προηγείται. Παιχνίδια φαντασίας, δημιουργικότητας και εφευρετικότητας με το (συνήθως αναξιοποίητο) «παρακειμενικό κατώφλι» (συγγραφέας, τίτλοι, αφιερώσεις, πληροφορίες στο «αυτί» των βιβλίων κ.λπ), ασκήσεις με το θέμα, την επιλογή του και την ανοικειωτική εξεργασία του για τη δημιουργία έκπληξης στον αναγνώστη, προσεκτικές προσεγγίσεις των λογοτεχνικών χαρακτήρων σε συνάρτηση με τις εκάστοτε περικειμενικές περιστάσεις, συναρπαστικές πλεύσεις στα ποτέ ήσυχα αφηγηματικά ύδατα και ανακάλυψη των κρυμμένων θησαυρών τους (όπως είναι οι χρονοτοπικές παράμετροι, οι συγκρούσεις που συνιστούν την πλοκή των ιστοριών, οι μύριοι τρόποι οργάνωσης μιας αφήγησης και οι φωνές που την κατευθύνουν ή που θα μπορούσαν να την κατευθύνουν) προσφέρονται προς δημιουργική αξιοποίηση. Όλα αυτά απλοποιημένα και ευφάνταστα εμπλέκουν βιωματικά τον διδασκόμενο στη γοητευτική περιπέτεια της ανάγνωσης και της δημιουργίας προφορικού και γραπτού λόγου, χωρίς το βαρύ, πληκτικό φορτίο της θεωρίας, που στέκεται διακριτικά πίσω και κάτω από τις παραπάνω δραστηριότητες, περιοριζόμενη απλώς στο να αποτελεί ένα χρήσιμο, αλλά «αόρατο εργαλείο». 

alt
Ο Σπύρος Κιοσσές

Ο ξανακερδισμένος χρόνος της ανάγνωσης

Αν και πραγματεύεται σύνθετα εννοιολογικά σχήματα και μετέρχεται απαιτητικά μεθοδολογικά εργαλεία από διάφορους επιστημονικούς κλάδους, διαθέτει σπάνια ευκρίνεια∙ διαφωτιστικές εισαγωγές, κατατοπιστικές συνόψεις, διαυγή διαγράμματα και πίνακες, πλούσιες υποσημειώσεις και παράθεση πλήρους ελληνόγλωσσης και ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας. 

Η μελέτη του βιβλίου που υπογράφει ο Σπύρος Κιοσσές είναι αληθινά «ξανακερδισμένος χρόνος» για τον αναγνώστη του. Αν ο τίτλος του παραπέμπει στην τόσο δημοφιλή (πλέον και στη χώρα μας) δημιουργική γραφή και στον συσχετισμό της με την ανάδειξη νέων συγγραφικών ταλέντων στον λογοτεχνικό μας χώρο, προτάσσει, ωστόσο, το κεφαλαιώδες ζήτημα της δημιουργικής ανάγνωσης που προηγείται της γραφής, αυτονόητης αλλά ενίοτε λησμονημένης. Έτσι, το βιβλίο του Κιοσσέ στέκεται πολύτιμος και εύχρηστος οδηγός πρώτα απ’ όλα στον δρόμο της λογοτεχνικής ανάγνωσης, ιδίως των αφηγηματικών κειμένων [1], όποιον και να αφορά αυτή: τον μαθητή και φοιτητή που πατούν στο «πρώτο σκαλί» της λογοτεχνικής τους μαθητείας, τον νέο ή και εμπειρότερο αναγνώστη της λογοτεχνίας, τον διδάσκοντα που αναζητά έναν ευσύνοπτο οδηγό λογοτεχνικής θεωρίας, τον επίδοξο συγγραφέα που εμπιστεύεται κάποιο σεμινάριο δημιουργικής γραφής ή που σχεδιάζει λογοτεχνικά σκαριφήματα στις προσωπικές του στιγμές. Τώρα που το ερώτημα «είναι διδακτή η λογοτεχνική γραφή;» έχει μάλλον ξεπεραστεί ως προβληματισμός από τους περισσότερους, σε εποχές όπου και στα ελληνικά εκπαιδευτικά προγράμματα όλων των βαθμίδων ο λογοτεχνικός γραμματισμός εμπεριέχει δραστηριότητες δημιουργικής γραφής, η ανάγκη της βιβλιογραφικής ενίσχυσης κάθε ενδιαφερόμενου με ένα αξιόπιστο εγχειρίδιο δημιουργικής γραφής είναι μεγάλη. Αυτό το ευάρεστο έργο επιτελεί το βιβλίο του Σπύρου Κιοσσέ, που, αν και πραγματεύεται σύνθετα εννοιολογικά σχήματα και μετέρχεται απαιτητικά μεθοδολογικά εργαλεία από διάφορους επιστημονικούς κλάδους, διαθέτει σπάνια ευκρίνεια∙ διαφωτιστικές εισαγωγές, κατατοπιστικές συνόψεις, διαυγή διαγράμματα και πίνακες, πλούσιες υποσημειώσεις και παράθεση πλήρους ελληνόγλωσσης και ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας, ενισχυμένα από πληθώρα ενδεικτικών παραδειγμάτων συνιστούν πυξίδες στον ωκεανό της θεωρίας και της κριτικής. 

Η μελέτη του εν λόγω βιβλίου είναι χρόνος ξανακερδισμένος για κάθε αναγνώστη, καθώς τον βοηθά να (ανα)συγκροτήσει ένα προσιτό και σαφές θεωρητικό πλαίσιο με το οποίο του ανοίγονται δρόμοι για την ανά-γνωση (ανα-γνώριση) των κειμένων, την ανάσκαψη των κρυμμένων μυστικών τους, την ανατομή των πολύπλοκων οργανισμών τους. Η ανακάλυψη των μαγικών συναρθρώσεων που οδηγούν στην επιτυχία της γραφής, την οποία επιχειρεί το βιβλίο του Κιοσσέ, όχι μόνον ενδυναμώνει το αναγνωστικό ενδιαφέρον για την αναζήτηση ωραίων έργων, αλλά προσφέρει σημαντική τεχνογνωσία σε κάθε (επίδοξο) χρήστη των εργαλείων του λόγου, ιδιαίτερα του αφηγηματικού. Τα υπόλοιπα εναπόκεινται στην ελευθερία των αναγνωστών που θα κατασκευάσουν το δικό τους νόημα των κειμένων, αλλά και εκείνων που θα παραγάγουν ίσως τον προσωπικό τους λόγο. Οπωσδήποτε εναπόκεινται, όμως, και στην ανυπότακτη φύση του ίδιου του δημιουργικού λόγου και των ποικίλων του εκφάνσεων: «Σε στίχο ελεύθερο/ θα σας συνθέσω./ Να αντιβαίνετε ανυπόταχτα/ τη μελαγχολική κατάληξη/ της ομοιότητας./ […] /Να μειδιάτε ελαφρώς/ σ’ όποια αναζήτηση/ κρυφίων νοημάτων./ Να οικτίρετε/ κάθε απόπειρα εκλογίκευσης/ της εσκεμμένης αταξίας σας» [2]. 

* Η ΚΑΤΕΡΙΝΑ Δ. ΣΧΟΙΝΑ είναι φιλόλογος.

[1] Η βαθιά επιστημονική γνώση του Σπύρου Κιοσσέ στον τομέα της αφηγηματολογίας, οφειλόμενη στις διδακτορικές και μεταδιδακτορικές του μελέτες και ενασχολήσεις, ευθύνεται αρκετά για την έμφαση που δίνεται στο βιβλίο στην πολυσύνθετη αφηγηματική διαδικασία. Επιπλέον, τα πάντα σχεδόν είναι αφήγηση: από τα πρώτα παραμύθια που ακούει κανείς στην αγκαλιά των παππούδων του και τις εικονογραφημένες ιστορίες των παιδικών βιβλίων, μέχρι τα μυθιστορήματα-αναγνώσματα της ενήλικης ζωής, από την ιστορική αφήγηση μέχρι την καθημερινή προφορική αφήγηση προσωπικών μικροσυμβάντων που ανταλλάσσουμε με οικεία πρόσωπα ή την πολυμεσική ειδησεογραφική μας ενημέρωση από τα ΜΜΕ, η αφήγηση είναι μέρος σημαντικό της επικοινωνίας μας με τον κόσμο.
[2] Από το ποίημα του Σπύρου Κιοσσέ «Τα ποιήματά μου» στη συλλογή του Το κάτω κάτω της γραφής, εκδ. Μελάνι, Αθήνα 2018, σ. 35.

altΕισαγωγή στη δημιουργική ανάγνωση και γραφή του πεζού λόγου
Η συμβολή της αφηγηματολογίας
Σπύρος Κιοσσές
Κριτική 2018
Σελ. 488, τιμή εκδότη €26,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΚΙΟΣΣΕ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Αντωνακάκη, Μπίρης, Παρπαϊρης: Ποιητική των κτιρίων και του χώρου - Τρία βιβλία για την αρχιτεκτονική

Αντωνακάκη, Μπίρης, Παρπαϊρης: Ποιητική των κτιρίων και του χώρου - Τρία βιβλία για την αρχιτεκτονική

Τέσσερις νέες εκδόσεις για την αρχιτεκτονική στην Ελλάδα: Σουζάνα Αντωνακάκη «Αρχιτεκτονική ποιητική»,  (Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης), «Τάσος Μπίρης: Πενήντα χρόνια σημάδια στο αρχιτεκτονικό γίγνεσθαι», (εκδ. Καπόν), Απόστολος Παρπαϊρης «Ο τουρισμός ως “χορηγός” της πολιτιστικής κληρονομιάς» ...

«Η καντιανή ηθική στον σύγχρονο κινηματογράφο» της Δήμητρας Δήμου (κριτική)

«Η καντιανή ηθική στον σύγχρονο κινηματογράφο» της Δήμητρας Δήμου (κριτική)

Για τη μελέτη της Δήμητρας Δήμου «Η καντιανή ηθική στον σύγχρονο κινηματογράφο – Ανάδειξη παραδειγμάτων κατηγορικής προσταγής σε σύγχρονες κινηματογραφικές αναπαραστάσεις» (εκδ. Βακχικόν).

Γράφει ο Θόδωρος Σούμας

Το βιβλίο της Δήμητρας Δήμου επικε...

«Ένα κουκλόσπιτο (Νόρα)» του Ερρίκου Ίψεν – Σκέψεις για το κλασικό θεατρικό έργο με αφορμή την έκδοσή του

«Ένα κουκλόσπιτο (Νόρα)» του Ερρίκου Ίψεν – Σκέψεις για το κλασικό θεατρικό έργο με αφορμή την έκδοσή του

Για το κλασικό θεατρικό έργο του Ερρίκου Ίψεν (Henrik Ibsen) «Ένα Κουκλόσπιτο (Νόρα)» (εισαγωγή - μτφρ. - ερμηνευτικά σχόλια: Ήρκος Αποστολίδης, εκδ. Gutenberg). Κεντρική εικόνα: Η Αμαλία Μουτούση, πριν από μερικά χρόνια, σε μια υποδειγματική ερμηνεία της Νόρα. (Σκην. Γιώργος Σκεύας).

Γράφει ο Φ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ