meta-390

Μετά το μοντέρνο, μετά την ζωή, μετά την ευτυχία... Για τη συλλογή «Μετά» του Σταύρου Σταυρόπουλου.

Του Μάνου Στεφανίδη*

Όταν διάβασα το πρόσφατο βιβλίο του Σταύρου Σταυρόπουλου, θυμήθηκα κείμενά του στην Ελευθεροτυπία, θυμήθηκα παλιότερα βιβλία του, θυμήθηκα το Πιο νύχτα δεν γίνεται (εκδ. Οξύ), και αναρωτήθηκα τι υπάρχει εδώ, στο Μετά (εκδ. Απόπειρα).

Προκαταβολικά θέλω να πω ότι είναι μια εξαιρετικά κομψή έκδοση – μοιραία οφείλω να το δω κι έτσι, αφού είμαι ιστορικός τέχνης, δεν είμαι κριτικός λογοτεχνίας. Επισημαίνω την εξαιρετική γραμματοσειρά, deconstruction λέγεται, τα σπασμένα γράμματα στον λευκό χώρο, τις λιτές σελίδες. Υπάρχει μια υπόκρουση εικαστική – ζωγραφική πίσω και πλάι απ' το κείμενο, πίσω και πλάι απ’ τις λέξεις. Πρόκειται για ένα βιβλίο μικρό, κομψό και συγχρόνως ένα βιβλίο-δυναμίτη. Δεν διαβάζεται εύκολα. Δεν απαγγέλλεται εύκολα. Δεν κατανοείται εύκολα.

Πρόκειται για ένα βιβλίο μικρό, κομψό και συγχρόνως ένα βιβλίο-δυναμίτη

Τι θέλει να πει και πώς το καταφέρνει

Είναι ένας λόγος θραυσματικός. Σαν να έχει πέσει μιία χειροβομβίδα στο γήπεδο των λέξεων και τις έχει διαλύσει. Προσπαθεί, σαν ρακοσυλλέκτης ή σαν ανιχνευτής πολύτιμων μετάλλων, ο Σταυρόπουλος, να τις ξαναοργανώσει για να τους δώσει ένα καινούριο νόημα. Τι συμβαίνει εδώ; Δύο βασικά ερωτήματα: Τι θέλει να πει, πώς καταφέρνει να το πει.

Πού αναφέρεται άραγε το Μετά; Μετά από μια καταστροφή, μετά από έναν κατακλυσμό; Αυτό που περιγράφει είναι αυτό που συμβαίνει μετά από μιαν εποχή προπτωτική, χαρισάμενη, όπως θα την έλεγε  ο Κοσμάς Πολίτης. Είναι η εποχή που ζούμε; Η εποχή που φοβόμαστε ότι θα ζήσουμε; Αυτό το «μετά» μας κυβερνάει, αυτό το «μετά» καθορίζει τις μοίρες μας. Postmodern; Μετά το μοντέρνο, μετά την ζωή, μετά την ευτυχία; Το διατύπωσε πολύ ωραία ο Κ. Βούλγαρης, στην ομιλία του κατά την παρουσίαση του βιβλίου: Το «Μετά» γραπώνεται από μιαν ελπίδα ακριβώς με τον τρόπο των Ρομαντικών του 19ου αιώνα.  Όμως το βιβλίο δεν συντηρεί τις αυταπάτες του Ρομαντισμού. Αντιθέτως...

altΠροσωπικά μου θυμίζει περισσότερο τον μεγάλο Αμερικανό συγγραφέα –τον έχουμε δει και στο σινεμά– Κόρμακ Μακάρθυ. Οι αδερφοί Κοέν έκαναν ταινία το μυθιστόρημά του, Καμία πατρίδα για τους μελλοθάνατους (εκδ. Καστανιώτη). Εδώ αναφέρομαι, κυρίως, στο βιβλίο του, The Road, που έχει μεταφραστεί και στα Ελληνικά, ως Ο δρόμος (εκδ. Καστανιώτη), ενώ έγινε και ταινία [βλ. κεντρική εικόνα]. Το είχα διαβάσει όταν πρωτοβγήκε περιμένοντας την πτήση μου από Νέα Υόρκη για Αθήνα και εντυπωσιάστηκα από τον γυμνό μινιμαλισμό του. Όταν είδα την ταινία, ένα παγωμένο τοπίο, δύο άνθρωποι, πατέρας και γιος, να προσπαθούν να περάσουν απ’ την μια πλευρά του βομβαρδισμένου τοπίου στην άλλη, με καθήλωσαν η ερημιά, η απομόνωση, η έλλειψη ελπίδας. Ανάλογες εικόνες μου ήρθαν στο μυαλό διαβάζοντας αυτό το βιβλίο του Σταυρόπουλου. Θέλει πολλή τόλμη να γράφεις έτσι όταν μπορείς να γράφεις αλλιώς. Θέλω να πω ότι ο λόγος, η στάση, η πορεία του Σταύρου Σταυρόπουλου έχει περάσει μέχρι σήμερα από πολλές καμπές, έχει καταστεί πληθωρική, φορτωμένη, έχει καταλήξει απολογητική, απογυμνωμένη, λόγια. Τώρα βρίσκεται στο όριο ενός κρίσιμου στοχασμού που πενθεί, και συγχρόνως μιας καταγραφής, σχεδόν ημερολογιακής, του χάους, της καταστροφής.

Η πορεία του Σταύρου Σταυρόπουλου έχει περάσει μέχρι σήμερα από πολλές καμπές, έχει καταστεί πληθωρική, φορτωμένη, έχει καταλήξει απολογητική, απογυμνωμένη, λόγια

Το άλλο κείμενο που μου ήρθε αμέσως μετά στο μυαλό είναι Το τέλος του παιχνιδιού (εκδ. Ύψιλον), του Μπέκετ. Πάλι ένας άδειος χώρος, ο υπηρέτης του παράλυτου ηγεμόνα πάνω στο αναπηρικό καροτσάκι βλέπει από ένα φινιστρίνι ότι έχει τελειώσει ο ήλιος, ότι δεν υπάρχει ζωή, ότι η θάλασσα κατάντησε μια μολυβένια επιφάνεια αρυτίδωτη. Βέβαια, στο κείμενο του Μπέκετ, υπάρχει ένα σπαρακτικό, μακάβριο χιούμορ, το χιούμορ του τέλους. Το ίδιο που συναντούμε στις συνομιλίες του Εστραγκόν και του φίλου του, του Βλαντιμίρ, στο Περιμένοντας τον Γκοντό. Εδώ τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Αυτό που τελειώνει είναι η γλώσσα; Είναι οι λέξεις; Είναι ο πολιτισμός;

«θα τελειώσουν οι λέξεις / και δεν / θα προλάβω να πω / ότι με άφησαν / να πεθαίνω μαζί τους / στην ορθοστασία της λύπης / αποφώνηση / αποφώνηση»

Είναι ανεκτίμητο πράγμα η φωνή και η πραγματική ποίηση μέσα στη συνείδηση του αποδέκτη, γίνεται φωνή. Ακούς δηλαδή έναν ήχο, ακούς κάποιον, όχι να σου διαβάζει, αλλά να σου κοινωνεί άμεσα το ποίημα – τελευταία παράγραφος:

«πήγα / να πιάσω το στυλό / να αποδείξω τις λέξεις / αλλά έμειναν / ατελείς / χαλασμένες / από την τελευταία ανάμνηση / δακρύων / στα απολιθωμένα βλέμματα / των τυφλών»

Αυτό, συνοπτικά, είναι που θέλει να μεταφέρει το Μετά. Υπάρχει, βέβαια, και το πώς: Το πώς, είναι η καταστροφή, είναι το τέλος των λέξεων, είναι το τέλος του μέσου του λόγου. Όμως εδώ βλέπουμε την προσπάθεια να αρθρωθεί εκ νέου μια άλλη ποιητική φόρμα. Μου αρέσουν εκείνα τα κείμενα που είναι συμπυκνωμένα, που τα διαβάζεις και συμμετέχεις κι εσύ, θες να προσθέσεις πράγματα, θες να πας την ιστορία παρακάτω. Εδώ δεν υπάρχει ιστορία. Ή, διαφορετικά, είναι η ιστορία τόσο απογυμνωμένη, τόσο οριστική, που η αρχή έχει συμπέσει με το τέλος της. Και το τέλος δεν είναι κατ’ ανάγκην θλιβερό ή μακάβριο. Το τέλος είναι τέλος. Το τέλος της ιστορίας. Το τέλος του παιχνιδιού.

Μου αρέσουν εκείνα τα κείμενα που είναι συμπυκνωμένα, που τα διαβάζεις και συμμετέχεις κι εσύ, θες να προσθέσεις πράγματα, θες να πας την ιστορία παρακάτω

Σ΄αυτόν, λοιπόν, τον ορυμαγδό των βιβλίων που κυκλοφορούν σήμερα, τι δουλειά έχει αυτό το διαφορετικό κείμενο; Είναι το κείμενο που υπαινίχθηκε προσφάτως ο Βούλγαρης στην Αυγή; Ένα αντίστοιχο των κειμένων του’70; Της Κατερίνας Γώγου ή εκείνου του ποιητή –δεν είναι μύθος– που πήρε μια πέτρα κι έσπασε το χέρι του για να μην γράφει άλλο; Εμένα, μου έφερε πάλι στο νου το Πεθαίνω σαν χώρα (εκδ. Σαιξπηρικόν) του Δημητριάδη. Άλλος συσχετισμός λέξεων, άλλη ατμόσφαιρα. Ή, τους Χτίστες (εκδ. Κέδρος) του Χειμωνά, ειδικά το δεύτερο κεφάλαιο, που εκεί υπάρχει μια κατάπτωση εννοιών, συναισθημάτων. Το Μετά περιγράφει την Ελλάδα του σήμερα; Περιγράφει τον κόσμο του σήμερα; Περιγράφει τον απορφανισμό ενός πολιτισμού ο οποίος ολοκληρώνει τον κύκλο του; Τα ερωτήματα δεν μπορούν εύκολα να απαντηθούν.

Ας προετοιμαστούμε. Το Μετά μιλάει γι’ αυτό ακριβώς το μετά. Μας τελειώνει το νερό. Μας τελειώνει ο κόσμος. Συμβολικά και κυριολεκτικά. Το μέλλον μας θα έχει πολύ ξηρασία. Το προφήτευσε ο Μιχάλης Κατσαρός απ’ το ‘ 52. «Ας κάνει ό, τι καιρό θέλει / Ο καιρός τελείωσε», λέει ο Σταύρος Σταυρόπουλος.

Το Μετά είναι εδώ. Ήρθε. Είμαστε αρκετά συνειδητοποιημένοι για να το αντιμετωπίσουμε; Υπάρχει άλλος τρόπος εκτός από την ποίηση; Υπάρχει άλλος τρόπος πέρα από την τέχνη;

ΜΑΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ

*Ο Μάνος Στεφανίδης είναι επίκουρος καθηγητής Πανεπιστημίου και ιστορικός τέχνης.

altΜετά
Σταύρος Σταυρόπουλος
Εκδ. Απόπειρα 2012
Σελ. 72, τιμή € 8,52

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

Για την ποιητική συλλογή του Δημήτρη Κοσμόπουλου «Έθνος εξαιρετικά» (εκδ. Περισπωμένη). Kεντρική εικόνα: Ανεξάρτητη Μεραρχία. Διανομή αλληλογραφίας και δεμάτων. Συλλογή Μικρασιατικής Εκστρατείας/ Αρχείο ΕΡΤ.

Γράφει η Αγάθη Γεωργιάδη

...
«Γυναικών τε» του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη (κριτική) – Δέος και λατρεία για τις γυναίκες του κόσμου

«Γυναικών τε» του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη (κριτική) – Δέος και λατρεία για τις γυναίκες του κόσμου

Για την ποιητική συλλογή του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη «Γυναικών τε, Ποίηση», (εκδ. Εύμαρος). Κεντρική εικόνα: ο πίνακας του Γιάννη Μόραλη «Νέα γυναίκα». 

Γράφει η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη

...

«Μύθοι για το τέλος του κόσμου» της Ευτυχίας Παναγιώτου (κριτική) – O μύθος της ανθρώπινης συνθήκης

«Μύθοι για το τέλος του κόσμου» της Ευτυχίας Παναγιώτου (κριτική) – O μύθος της ανθρώπινης συνθήκης

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας Παναγιώτου «Μύθοι για το τέλος του κόσμου» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Γκάι Ντένινγκ. 

Γράφει η Ευσταθία Δήμου

Οι ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Το διαδικτυακό περιοδικό Λόγου και Τέχνης Χάρτης (www.hartismag.gr), συνεχίζει για τρίτη χρονιά την απονομή ετήσιων βραβείων, με σκοπό την ανάδειξη των σημαντικότερων βιβλίων που κυκλοφόρησαν το περασμένο έτος. Σήμερα ανακοινώθηκε ο Βραχύς Κατάλογος σε όλες τις κατηγορίες. Δείτε βιβλία και συγγραφείς. 

...

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Το μυθιστόρημα του Πολ Μάρεϊ [Paul Murray] «The Bee Sting» είχε προκριθεί και στη μικρή λίστα του Βραβείου Μπούκερ και εκθειάστηκε από τη συγγραφέα Μπερναρντίν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] που είναι μέλος της επιτροπής του βραβείου Νero Gold. 

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άιρις Μέρντοχ [Iris Murdoch] «Μέσα στο δίχτυ» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη), το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Όταν είδα τον Φιν να με περιμένει στη γωνία το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ