Francis Ponge 1899 1988 ecrivain poete francais

Για το βιβλίο του Φρανσίς Πονζ «Το σαπούνι» (μτφρ. Δημήτρης Δημητριάδης, εκδ. Αντίποδες).

Του Θωμά Συμεωνίδη

Υπάρχουν πολλά να ειπωθούν σχετικά με το σαπούνι, θα πει ο Φρανσίς Πονζ και δεν θα μας διαψεύσει ο Φρανσίς Πονζ. Κυρίες και Κύριοι, θα προχωρήσουμε μαζί, εσείς ακούγοντας, εγώ μιλώντας, και κάπως έτσι θα ξεκινήσει να μιλάει για το σαπούνι ο Φρανσίς Πονζ. Οι πρώτες του αναφορές στο σαπούνι είναι σημειώσεις που κράτησε τον Απρίλιο του 1942, στην καρδιά του πολέμου, δηλαδή στην καρδιά των παντός είδους περιορισμών, και το σαπούνι, το αληθινό σαπούνι, ιδίως, μας έλειπε. Αυτή η έλλειψη να είναι ήταν άραγε η πηγή της έμπνευσης για να αρχίσει να κρατάει σημειώσεις για το σαπούνι ο Φρανσίς Πονζ; Δεν είχαμε παρά φθηνά Ersätze – που δεν άφριζαν καθόλου.

Ένα από τα χαρακτηριστικά της ποιητικής του Φρανσίς Πονζ, να προσαρμόζει τη γραφή του στις ιδιότητες των αντικειμένων για τα οποία μιλάει: το σαπούνι υπάρχει, γλιστράει, φθείρεται, τελικά, ξοδεύεται, εξαφανίζεται τελείως. «Το σαπούνι έχει πολλά να πει. Όταν θα έχει τελειώσει, δεν θα υπάρχει πια».

Υπάρχουν ακόμα περισσότερα που θα μπορούσε να πει το σαπούνι για τον εαυτό του. Αυτή είναι η ουσιαστική αφετηρία του Φρανσίς Πονζ. Και θα μιλήσει για τον εαυτό του το σαπούνι με έναν τρόπο που θα αντιστοιχεί πλήρως στις ιδιότητες που έχει το σαπούνι, μέχρι πλήρους εξαφανίσεως, εξαντλήσεως του θέματος, αυτό είναι άλλωστε ένα από τα χαρακτηριστικά της ποιητικής του Φρανσίς Πονζ, να προσαρμόζει τη γραφή του στις ιδιότητες των αντικειμένων για τα οποία μιλάει: το σαπούνι υπάρχει, γλιστράει, φθείρεται, τελικά, ξοδεύεται, εξαφανίζεται τελείως. Το σαπούνι έχει πολλά να πει. Όταν θα έχει τελειώσει, δεν θα υπάρχει πια.

Ο Φρανσίς Πονζ καταθέτει ένα έργο το οποίο ανήκει στην ποιητική του αντικειμένου, στην αισθητική της νεκρής φύσης, στην απουσία του ανθρώπου, στον υπερρεαλισμό των πραγμάτων. Μπορούμε να συναντήσουμε τον Φρανσίς Πονζ στην ίδια ομάδα με ονόματα όπως: Μαλαρμέ, Ρεβερντί, Ρεμπώ, Ρίλκε, Κάρλος, Στίβενς. Ο Φρανσίς Πονζ μιλάει για τα αντικείμενα σε μία εποχή όπου η πίστη στον άνθρωπο μετεωρίζεται ανάμεσα στο κακό που προκαλεί ο άνθρωπος και την αντοχή και την κατάφαση της ζωής από τον άνθρωπο πάλι. Ο Φρανσίς Πονζ προσεγγίζει τα αντικείμενα ως πράγματα και ως έννοιες και ως εμπειρία. Όπως οι πρωτοπορίες με τις οποίες μεγάλωσε ο Φρανσίς Πονζ θα επιχειρήσει και ο ίδιος να προσεγγίσει το αντικείμενο από όλες τις δυνατές πλευρές. Αν ο κυβισμός αναδεικνύει για παράδειγμα αυτό που μία συγκεκριμένη προοπτική αποκρύπτει, ο Φρανσίς Πονζ πηγαίνει πιο πέρα: ξεγυμνώνει χρήσεις, διαστάσεις, αναφορές του βλέμματος και των αντικειμένων για να μιλήσει για τα ίδια τα αντικείμενα. Τι είναι το σαπούνι; Ένα είδος πέτρας, όχι όμως φυσικής: ευαίσθητης, εύθικτης, περίπλοκης. Ένα αδρανές βότσαλο σχεδόν εξίσου δυσχερές να το κρατήσεις όσο κι ένα ψάρι. Έχει αρετές το σαπούνι: ο ενθουσιασμός, η ευστροφία, η γλωσσική ευχέρεια. Έχει προσωπικότητα το σαπούνι. Είναι αξιοπρεπές, συμπαθητικό.

Μέσα στο Σαπούνι θα διαβάσουμε την άποψη του Αλμπερτ Καμύ, θα δοκιμάσουμε τη σιωπή του Ζαν Πωλάν. Και οι δύο φίλοι του Φρανσίς Πονζ στους οποίους έστειλε ένα μέρος του χειρογράφου ο Φρανσίς Πονζ. Η άποψη του Καμύ, η σιωπή του Πωλάν: δύο ακόμα διαστάσεις για να προσεγγίσουμε το Σαπούνι. Για το Σαπούνι και τον Φρανσίς Πονζ μίλησε και ο (αναφέρομαι σε αυτόν με μεγάλη αμφιθυμία ομολογώ) Ζαν Πωλ Σαρτρ: Ο Πονζ δεν βάζει τον άνθρωπο να παρεμβαίνει στα πράγματα παρά με την ιδιότητα του καθαρού βλέμματος. Αλλά τι σημαίνει καθαρό βλέμμα εδώ; Στα ίδια τα πράγματα, χωρίς προκαταλήψεις, χωρίς δηλαδή επιβεβλημένες, κυρίαρχες, περιοριστικές οπτικές, χωρίς τον απόλυτο προσδιορισμό από τη χρήση ή της χρήσεις.

alt
Ο Φρανσίς Πονζ

Αυτό που θέτει ως στόχο και επιτυγχάνει τελικά ο Φρανσίς Πονζ δεν είναι καθόλου απλό και προφανές. Αποφεύγει την πόλωση της παρωδίας ή της ειρωνείας και επιτυγχάνει να προσανατολίσει το βλέμμα μας στην ηθική πλευρά του πράγματος. Ποια είναι η ουσία της καθαριότητας; Πόσα διαφορετική είδη καθαριότητας υπάρχουν;

Στην κατανόηση όλων αυτών βοηθάει σημαντικά η μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη και το εργοβιογραφικό σημείωμα που συνέταξε ο ίδιος και παρατίθεται στο τέλος του βιβλίου. Αλλά ας πούμε εδώ επίσης ότι αυτό που θέτει ως στόχο και επιτυγχάνει τελικά ο Φρανσίς Πονζ δεν είναι καθόλου απλό και προφανές. Αποφεύγει την πόλωση της παρωδίας ή της ειρωνείας και επιτυγχάνει να προσανατολίσει το βλέμμα μας στην ηθική πλευρά του πράγματος. Ποια είναι η ουσία της καθαριότητας; Πόσα διαφορετική είδη καθαριότητας υπάρχουν; Θα μιλήσει ο Φρανσίς Πονζ για διανοητική τουαλέτα, αλλά και παίζοντας με τις έννοιες θα υποστηρίξει τη σύνδεση ανάμεσα στο σαπούνι (savon) και τη γνώση (savoir). Τα καθημερινά μας αντικείμενα συνδέονται με τη γνώση, είναι τα ίδια γνώση, είναι υποστάσεις της γνώσης. Το σαπούνι απολυμαίνει το σώμα, αλλά το σαπούνι μπορεί να είναι την ίδια στιγμή μια υπενθύμιση για την απολύμανση της σκέψης. Το βλέμμα λοιπόν που μοιάζει να υποδεικνύει ο Φρανσίς Πονζ δεν είναι ακριβώς ένα καθαρό βλέμμα αλλά η υπόμνηση μιας καθαρής σκέψης πάνω στα πράγματα.

Η καθαριότητα δεν σημαίνει απαραίτητα και απλότητα. Το καθαρό βλέμμα δεν είναι μια ευθεία γραμμή, η καθαρή σκέψη δεν είναι απαραίτητα ένας εύκολα αναγνώσιμος χώρος. Το αποδεικνύει αυτό ο Φρανσίς Πονζ μέσα από την αρχιτεκτονική την οποία τελικά καταλήγει να έχει Το Σαπούνι. Σε μία ραδιοφωνική συνομιλία του με τον Φιλίπ Σολλέρς στις 12 Μαΐου 1967 θα μιλήσει ο Φρανσίς Πονζ για τις κριτικές που έχουν γραφτεί για Το Σαπούνι: Τέλος πάντων, μιλούν γι’ αυτό κάνοντας λόγο για περίπλοκη και εκλεπτυσμένη αρχιτεκτονική όμως δεν έχουν διαβάσει, τελικά, δεν έχουν συνειδητοποιήσει ότι τα προβλήματα που τότε έζησα, είχαν περιληφθεί εκεί μέσα, είχαν περιληφθεί στην εν λόγω αρχιτεκτονική. Ποια είναι τα προβλήματα στα οποία αναφέρεται ο Φρανσίς Πονζ; Αξίζει κάποιος να τα εντοπίσει μέσα στο βιβλίο. Γιατί και η αποκρυπτογράφηση είναι μία άσκηση καθαρότητας τελικά. Στα ίδια τα πράγματα, στο περιεχόμενο των πραγμάτων, η αποκατάσταση αυτού του πράγματος πού έχει λερωθεί. Ο Φρανσίς Πονζ δεν κρίνει αυτό ή αυτόν που στερεί την καθαρότητα. Περισσότερο, με τρόπο που δεν ηθικολογεί προτρέπει τον αναγνώστη να σκεφτεί το νόημα και την πράξη της καθαριότητας στη σκέψη και στις σχέσεις μας με τα πράγματα.

* Ο ΘΩΜΑΣ ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο του βιβλίο, το μυθιστόρημα «Μυθιστόρημα» (εκδ. Γαβριηλίδης).


altΤο σαπούνι
Φρανσίς Πονζ
Μτφρ. Δημήτρης Δημητριάδης
Αντίποδες 2019
Σελ. 176, τιμή εκδότη €12,70

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΦΡΑΝΣΙΣ ΠΟΝΖ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

Για την ποιητική συλλογή του Χάρη Βλαβιανού «Η Αναγέννηση - 39 ποιητικά πορτρέτα» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Πορτρέτο του Νικολό Μακιαβέλι, στον οποίο είναι αφιερωμένο ένα ποίημα της συλλογής © Wikipedia. 

Γράφει η Άννα Βασιάδη

...
«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

Για το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη «Ποιήματα και τραγούδια» (εκδ. Άγρα). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη με τίτλο: «Δύο άντρες με φτερά πεταλούδας» © Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη. 

Γράφει ο Γιώργος Γκόζης

…ή αλλιώς, περί του υμνογραφι...

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

Για την ποιητική συλλογή του Δημήτρη Κοσμόπουλου «Έθνος εξαιρετικά» (εκδ. Περισπωμένη). Kεντρική εικόνα: Ανεξάρτητη Μεραρχία. Διανομή αλληλογραφίας και δεμάτων. Συλλογή Μικρασιατικής Εκστρατείας/ Αρχείο ΕΡΤ.

Γράφει η Αγάθη Γεωργιάδου

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ