alt

Για την ποιητική συλλογή του Αλέξιου Μάινα «Το ξυράφι του Όκαμ» (εκδ. Μικρή Άρκτος).

Του Ζαφείρη Νικήτα

Το Ξυράφι του Όκαμ, η δεύτερη συλλογή του Αλέξιου Μάινα, καταγράφει το εικοσιτετράωρο ενός ποιητή-αφηγητή. Αποτυπώνει τη διαρκή ροή της συνείδησής του μια ημέρα Πέμπτη στην Αθήνα της κρίσης. Ο ποιητής, επισημαίνει πλαγίως ο Μάινας, δεν κοιμάται ποτέ. Η μέρα του ξεκινά αχάραγα, στις 06:37 π.μ. με τις πρώτες γουλιές του καφέ και το κοφτερό ξύρισμα στο μπάνιο. Περνά το πρωινό στο σπίτι, δίπλα σε «ναυπηγεία μερικής νωχέλειας». Η σκέψη του είναι μια περιδίνηση: κοιτά έξω από τα παράθυρα, ενδοσκοπεί και ανακαλεί τη χθεσινή μέρα του. Η εξωτερική πραγματικότητα πασχίζει να αποκτήσει τη θέση της εμβολίζοντας την εσωτερική.

Οι ράγες οδηγούν στο χολ.
Δυο φράσεις ηλιαχτίδας στην επίπεδη σάλα
γεμίζουν το κενό μηνών χωρίς επίσκεψη
με το εναιώρημα βουβών συμβολισμών.
Ο νους καταδύεται
σε δυο διπλούς καθρέφτες
της μνήμης
και της ζωής
που σβήνουν στην ηλιόσκονη
δείχνοντας ο ένας
πως δεν υπήρξε ο άλλος.

Ανάλογη είναι η συνέχεια. Το μεσημέρι ο ποιητής-αφηγητής ξεκινά τη διαδρομή του στην πόλη. Από Μπενάκη, συνεχίζει τη διαδρομή του με τον φίλο του Μάρκο στην Ομόνοια, «ανάμεσα στους μετανάστες». Έπειτα περπατά προς τον Κεραμεικό, κι από εκεί ανηφορίζει προς το Θησείο. Λίγο αργότερα, καθώς φτάνει το απόγευμα, συναντά την κοπέλα του Χριστίνα, ενώ η σκέψη του ερωτοτροπεί με μια άγνωστη γυναίκα. «Είναι ίσως η γυναίκα των ονείρων μου», γράφει για την άγνωστη ο ποιητής, «γιατί τα μάτια της δε φαίνονται».

Το απόγευμα η βόλτα συνεχίζει στην παραθαλάσσια Γλυφάδα. Σε όλη τη διαδρομή ο αφηγητής καταγράφει τους συλλογισμούς του και ακολουθεί τη μέθοδο που έχει προαποφασίσει. Η μέθοδος περιλαμβάνει τρία μέρη: «Νιώσιμο – ψυχολογική συνειδητοποίηση / Σκέψιμο – διανοητική διείσδυση / Γράψιμο – χρήση κατακτημένων τεχνικών κατάθεσης». Το βράδυ, μαζί με τη Χριστίνα, πηγαίνει στο θέατρο. Περνά έτσι σε έναν ακόμη επιβεβλημένο χώρο μεταξύ ρεαλισμού και ψευδαίσθησης.

Η βιοπάλη εξέχει ολοένα ψηλότερα στην κλίμακα των αναγκών, απειλώντας τη νωχέλεια της ρέμβης. Η οικονομική κρίση έχει χτυπήσει το αναπόφευκτο καμπανάκι της.

Αργά το βράδυ, ο ομιλών «εσπεράντο των μονόκλινων» μένει μόνος. Κατευθύνεται προς Πειραιά και Πέραμα. Η αφήγηση της επιστροφής, μέσα στην κορύφωση της νύχτας, είναι ήρεμη. Η σκέψη αραιώνει, ετοιμάζεται για τον ύπνο ή, ίσως, τον ακατάσχετο θόρυβο της επόμενης μέρας. Περνώντας από τους θάμνους μιας έπαυλης, όπου «ρομαντζάρει ασύστολα», ο ποιητής έρχεται προ μιας σκληρής διαπίστωσης: «ο ποιητικός οίστρος μπροστά / στην πραγματικότητα των χρημάτων / σαν ξεκοιλιασμένο απ’ τις αλεπούδες / του πάρκου αγριογούρουνο».

Η εικόνα αυτή, της μεταμεσονύχτιας σφαγής ενός αιθεροβάμονα, έχει οιωνιστεί νωρίτερα στη συλλογή: «σαν να μου δίνουν 50€ την ημέρα να γράφω» λέει ήδη από το πρωί ο αφηγητής. «Δε ζει κανείς δωρεάν». Η βιοπάλη εξέχει ολοένα ψηλότερα στην κλίμακα των αναγκών, απειλώντας τη νωχέλεια της ρέμβης. Η οικονομική κρίση, «που συγκεντρώνει τα ταξί στο κέντρο», έχει χτυπήσει το αναπόφευκτο καμπανάκι της.

«Τι ακριβώς είναι οι εποχές;» διερωτάται νωρίς στη συλλογή ο Μάινας. Τι είναι ο αέναος χρόνος; Κι απαντά: «Ο κύκλος λένε είναι παιδί της αιωνιότητας». Συνεχίζει, όμως, αντιλέγοντας: «αλλά είναι τόπος διασυρμού, σκολίωσης / και σταδιακής τριχόπτωσης».

Αυτή ακριβώς η προβληματική βρίσκεται στο κέντρο της αμφίθυμης ταλάντωσης του βιβλίου. Είναι το εικοσιτετράωρο μια ευειδής χώρα φιλοσοφίας, μια φέτα της αιωνιότητας; Ή το αντίθετο, μια κουρασμένη διαδοχή από δευτερόλεπτα και ώρες, ένα προπύργιο της αναπόφευκτης φθοράς, της δυσμένειας του τέλους; Κάθε στίχος του ποιητή υπάρχει στην κόψη αυτού ακριβώς του ξυραφιού: φιλοκαλούμε και φιλοσοφούμε, ναι, αλλά τα μικροπεριστατικά της ζωής μας, η γύρω μας πραγματικότητα, διεκδικεί νωρίτερα ή αργότερα τη μερίδα που της αναλογεί. Κι είναι βέβαια του λέοντος.

Τα καναρίνια
εύκολα κίτρινα πουλιά σχεδιασμένα πρόχειρα
φωνάζουν το σκοτάδι
κι οι κόπροι της αλάνας γαβγίζουν και τα πεύκα.
Ο λεγόμενος καιρός, αν ήρθε
θα πέθανε τη νύχτα
όπως πεθαίνουν οι τηλεοράσεις.
Ρέματα με μπαζωμένες βροχές
και μισογδαρμένες κνήμες
σπασμένοι φράχτες ξύλινες κολόνες
μια γειτονιά από συνάψεις τοίχων
και ξεραμένες λάμπες ηλεκτρικού.

Πάνω απ’ τις στέγες η εκπνοή της στάχτης
αναζητεί κάτι ακόμα να κάψει.

Αισθητικά, η συλλογή ακολουθεί μια «ολιστική αποσπασματικότητα»: η μέρα καταγράφεται σε fragmenta, μια μορφική επιλογή που παραπέμπει άμεσα στον Νοβάλις, από τον οποίο μάλιστα προέρχεται και το εισαγωγικό παράθεμα της συλλογής, που σημειώνει: «Αναζητούμε παντού το απόλυτο και δε βρίσκουμε παρά μονάχα πράγματα». Αυτά τα χθαμαλά πράγματα, οι φευγαλέες εντυπώσεις, γίνονται εδώ αποσπασματικά ποιήματα: ένα είδος «Eindruck(s)-Gedichte».

Ο τρόπος με τον οποίο κλυδωνίζεται ο σκεπτόμενος περιπατητής, φέρνει στο μυαλό μια από τις μαριονέττες του Κλάιστ. Και κλείνει το μάτι στη σύγχρονη αυτοματοποίηση της ζωής, τη μηχανική της επιβεβλημένης καθημερινότητας, χωρίς ποτέ να την ονοματίζει.

Ο αφηγητής της συλλογής είναι φορέας της γερμανικής γραμματείας της Δύσης του 18ου αιώνα, των αρχών του 19ου, στην Αθήνα του 21ου. Ο πρώιμος γερμανικός Pομαντισμός, στη φιλοσοφική και ποιητική του εκδοχή, είναι η θεωρία που καθορίζει τη μορφική επιλογή. Ο τρόπος με τον οποίο κλυδωνίζεται αυτός ο σκεπτόμενος περιπατητής, φέρνει στο μυαλό μια από τις μαριονέττες του Κλάιστ. Και κλείνει το μάτι στη σύγχρονη αυτοματοποίηση της ζωής, τη μηχανική της επιβεβλημένης καθημερινότητας, χωρίς ποτέ να την ονοματίζει: ο ποιητής μοιάζει υπέροχα παγιδευμένος μέσα στη νεφέλη της σκέψης του.

Αν η παιδεία μας είναι ένα είδος εσωτερικής πατρίδας, τότε ο αφηγητής μάλλον αδυνατεί να μετοικήσει στη γεωγραφική πατρίδα του. Εκεί ή εδώ; Στη σκέψη ή την πράξη; Όλη η συλλογή χτίζεται πάνω σε ένα παιχνίδι χάσματος, στο αμετακίνητο «είτε – είτε» του Σαίρεν Κίρκεγκωρ. Όμως τα λεπτά κυλούν και τα διαρκή ερεθίσματα εναλλάσσονται, δίνοντας από μόνα τους τη σωτήρια απάντηση στο δίλημμα: ένα νέο δίλημμα θ’ ανατείλει.

Το δικαστήριο των νοημάτων αθώωσε πολλούς.
Αρκετοί καταδικάστηκαν να τριγυρνούν
στις αλάνες της εξαφάνισης ή στα κάτεργα της φήμης
κάτω απ’ τους εξώστες των ιδανικών.
Υπέγραψαν την ισοπέδωση
ή τον εγκλεισμό τους στην ιστορία
με βίους και έργα, έργα και πολιτείες
πολιτείες και πολέμους.
 
Εσύ όμως, Τηλέμαχε, πρέπει να διαλέξεις πλευρά
δε δικαιούσαι μερίδιο λωτού.

Άλλωστε, το «ξυράφι του Όκαμ», που δίνει τον τίτλο του στη συλλογή, είναι μια φιλοσοφική αρχή που προτείνει την επιλογή της απλούστερης εξήγησης για ένα φαινόμενο, ανάμεσα στις περισσότερες. Όμως πρόκειται απλώς για ένα εργαλείο που χρήζει της κατάλληλης εφαρμογής. Με τον ίδιο τρόπο και το μυαλό, ο ποιητής, ο εργαζόμενος πολίτης, καλείται να επιλέξει τον τρόπο ημερήσιας λειτουργίας του: ανάμεσα στον αγνωστικισμό, τον γνωστικισμό και τη γνωστικότητα.

Κι έτσι
αυτό που σήμερα υποτιμάμε ως οξύμωρο
αύριο θα το παραδεχτούμε ως διάψευση
.

* Ο ΖΑΦΕΙΡΗΣ ΝΙΚΗΤΑΣ είναι ποιητής και σκηνοθέτης.

altΤο ξυράφι του Όκαμ
Αλέξιος Μάινας
Μικρή Άρκτος 2014
Σελ. 80, τιμή εκδότη €12,74

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΙΟΥ ΜΑΪΝΑ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

Για την ποιητική συλλογή του Χάρη Βλαβιανού «Η Αναγέννηση - 39 ποιητικά πορτρέτα» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Πορτρέτο του Νικολό Μακιαβέλι, στον οποίο είναι αφιερωμένο ένα ποίημα της συλλογής © Wikipedia. 

Γράφει η Άννα Βασιάδη

...
«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

Για το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη «Ποιήματα και τραγούδια» (εκδ. Άγρα). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη με τίτλο: «Δύο άντρες με φτερά πεταλούδας» © Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη. 

Γράφει ο Γιώργος Γκόζης

…ή αλλιώς, περί του υμνογραφι...

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

Για την ποιητική συλλογή του Δημήτρη Κοσμόπουλου «Έθνος εξαιρετικά» (εκδ. Περισπωμένη). Kεντρική εικόνα: Ανεξάρτητη Μεραρχία. Διανομή αλληλογραφίας και δεμάτων. Συλλογή Μικρασιατικής Εκστρατείας/ Αρχείο ΕΡΤ.

Γράφει η Αγάθη Γεωργιάδου

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ