alt

Για την ποιητική συλλογή της Καίτης Κουμανίδου «Αμφίδρομος Καθρέφτης» (εκδ. ΑΩ).

Του Γιώργου Ρούσκα

Εραστές του ονείρου οι άνθρωποι αφήνουν πίσω τους λυγμούς τα πρόσωπα στρέφουν στον ήλιο τον υπαίτιο θεό ν’ αγκαλιάσουν
«Οι ένοχοι»

Βλέπεις έναν ωραίο πίνακα ζωγραφικής στο εξώφυλλο και η προδιάθεσή σου για το περιεχόμενο του βιβλίου αυτόματα γίνεται θετική. Με το που βλέπεις και το βιογραφικό στα «αυτιά» του βιβλίου και τη διπλή δραστηριότητα της κ. Κουμανίδου, συγγραφική (σημειώνοντας τη θεματική και τον προσανατολισμό) και εικαστική, αυξάνονται οι προσδοκίες αλλά και οι απαιτήσεις. Καλά ως εδώ. Με τα χρόνια έχεις διαμορφώσει μια άποψη για τα βιβλία ποίησης. Όχι ακλόνητη, μα αρκετά στέρεη. Θεωρείς ότι στην ποίηση δεν έχει θέση ο πρόλογος. Ό,τι έχει να πει ο ποιητής, ας τα πει μόνος του, χωρίς βοήθεια, χωρίς προϊδέαση, χωρίς απόψεις άλλων που θα κατευθύνουν τη σκέψη σου, που θα επηρεάσουν την πρόσληψή σου.

Η συλλογή αυτή, εκτός των άλλων, είναι ένας ποιητικός και εικαστικός κήπος, γεμάτος με ανθισμένες λέξεις, προσωποποιήσεις, μεταφορές, όνειρα, προβληματισμούς.

Εδώ, το σοκ είναι μεγάλο. Όχι ένα εισαγωγικό προλογικό σημείωμα, αλλά τρία στη σειρά. Πάει περίπατο η θετική προδιάθεση. Έχω δυο επιλογές. Ή κλείνω το βιβλίο και επιλέγω ένα άλλο ή τα προσπερνώ όλα και μπαίνω κατευθείαν στον ποιητικό λόγο, αναγνωρίζοντας το δικαίωμα οποιουδήποτε εκδίδει, να το κάνει κατά πώς αισθάνεται. Μπορεί να είναι όλα καλά ή όχι σε ένα βιβλίο, το χαρτί, το εξώφυλλο, τα χρώματα, οι εισαγωγές κλπ., μα αυτό που μένει, αυτό που έχει την καθοριστική αξία, είναι ο ίδιος ο λόγος. Αν αυτός αξίζει, αν έχει ουσία, υπερκεράζει οποιαδήποτε άλλη παράμετρο. Έτσι, προχωρώ ανεπηρέαστος στην ανάγνωση της πρώτης ποιητικής συλλογής της Καίτης Κουμανίδου με τίτλο Αμφίδρομος Καθρέφτης, καθ’ όλα φροντισμένης επιμελώς από τις εκδόσεις ΑΩ. Η πρώτη της ποιητική συλλογή, όχι όμως και συγγραφική, αφού έχουν προηγηθεί ένα βιβλίο ψυχολογίας και δύο λευκώματα. Τέσσερις ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής και πολλές συμμετοχές σε ομαδικές είναι παράμετροι που λαμβάνονται υπόψη. Το εξώφυλλο και τα έργα ζωγραφικής εντός του βιβλίου είναι όλα δικά της. Άνθρωπος της Τέχνης λοιπόν. Χρωστήρας και μολύβι. Για να δούμε.

Μετά την πρώτη ανάγνωση, μου δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι η συλλογή αυτή, εκτός των άλλων, είναι ένας ποιητικός και εικαστικός κήπος, γεμάτος με ανθισμένες λέξεις, προσωποποιήσεις, μεταφορές, όνειρα, προβληματισμούς. Σε κάποιες γωνιές του βασιλεύουν η σιωπή, το σκοτάδι, η μοναξιά. Σε κάποιες άλλες, ανάμεσα σε δέντρα και λουλούδια, ευδοκιμούν ανακατεμένα με λαμπερά και ποικίλα χρώματα, τα όνειρα, ο έρωτας και η αγάπη. Το πρώτο ποίημα, «Ωδή της Σελήνης», δίνει τα ποιητικά τα σκηνικά της πρώτης πράξης, στην οποία χρήσιμο θα είναι να κρατήσουμε ως έννοιες τις λέξεις «Σελήνη», «μαβιά», «νύχτα», «άλλοθι», «ζωή»:

Εγώ, η Σελήνη
η βασίλισσα της μαβιάς νύχτας
το άλλοθι της ζωής.
Η Σελήνη, φωτίζει με το φως της πολλές σελίδες του βιβλίου, έστω και με το άλλο της όνομα. Επιλέγω:
 
νύχτα χωρίς φεγγάρι
φεγγάρι που θωπεύει
χωρίς φεγγάρια σκυθρωπά / και νοσταλγίες που πληγώνουν
ξάστερη νύχτα / του μισοφέγγαρου ψίθυρος
οι άνθρωποι δεν είναι για πέταμα / … / θα γίνουν αγκάθια / θα ματώσουν το φεγγάρι / θα ματώσουν κι εσένα
δακρύζει το φεγγάρι
μοναχικός περίπατος έγινες / στου φεγγαριού τη χάση
έλα μαζί μου απόψε / ώσπου να πετάξει το σώμα σου / στον αφρό του φεγγαριού.

Σε αυτόν τον ποιητικό κήπο, κυρίαρχο λουλούδι είναι η Μαργαρίτα. Με την αφιέρωση του βιβλίου στην εγγονή της, «τη μικρή όμορφη Μαργαρίτα», ξεκινάει η Καίτη Κουμανίδου την ποιητική της συλλογή και με το ποίημα «Η Μπαλάντα της Μαργαρίτας» την κλείνει, έχοντας εν τω μεταξύ άφθονες αναφορές σε μαργαρίτες, από λουλούδια (π.χ. «ανοιξιάτικες λευκές μαργαρίτες») ως τη συνονόματη μητέρα της και ξανά την εγγονή της, όπως π.χ. στο ποίημα «Το δωμάτιο της νιότης»:

η μικρή Μαργαρίτα
ανασαίνει την ευτυχία.
Τα γιασεμιά, τα κρίνα και το αγιόκλημα, ζωντανεύουν τη λεκτική ζωγραφική με την ομορφιά και την καθαρότητά τους, μέσα από έναν έντονο λυρισμό:
 
τ’ απόμακρα χάη ομορφοντύνω
με ευοσμία γιασεμιού
γιασεμιά και κρίνα άνθισαν
φλυαρία των γιασεμιών
ν’ ανθίσουν στις καρδιές μας
τ’ αγιόκλημα το γιασεμί
το γιασεμί με τ’ αγιόκλημα
τρυφερά συνομιλούν
γλυκιά βραδιά τ’ Απρίλη ήταν /…/
των γιασεμιών και κρίνων γενέθλια ώρα.

Λουλούδια

λουλούδια ανοιξιάτικα ποθώντας
τα λουλούδια υψώνουν τα κορμιά τους
αγριολούλουδα
νεκρά αγριολούλουδα φυτρώνουν / στης οδύνης τα συντρίμμια
τριανταφυλλιές
δακρυσμένες τριανταφυλλιές
ανεμώνες
ξανθές ελπίδες χάρισε / με κόκκινεςανεμώνες
οι ανάσες ανεμώνες
δυόσμος και βασιλικός
η ανάσα σου / βασιλικός και δυόσμος
ιτιές
γυμνές κλαίνε οι ιτιές

ακόμα και άνθη του δέντρου που οι καρποί του συμβολίζουν αφθονία, γονιμότητα, καλοτυχία αλλά και συμφιλίωση με τον θάνατο:

οι ροδιές άνθισαν
με ανάσες μουσικής
ανθισμένο ρόδο τ’ όνομά σου
ρόδα αναστημένα.

Ο κήπος αυτός, έχει σημεία με φύτρες αυτοκριτικής και ένοχης συναίσθησης αυτών που δεν πρόφτασαν να γίνουν, ιδίως προς τη μάνα:

θα θρηνήσω τ’ ανείπωτα λόγια
τ’ αγαπημένα που δε σου χάρισα

αλλά και σημεία με λουλούδια ευγνωμοσύνης για την ασφάλεια στα χέρια του πατέρα, με τον οποίο υπάρχει μια διαφορετική επικοινωνία

στις χούφτες σου αδειάζω τα χέρια μου
Πού πάμε μπαμπά

Στον κήπο αυτό, ανθίζει και η ίδια η Καίτη Κουμανίδου, με υπόσταση διπλή. Τα δύο αρχικά γράμματα, του ονόματος και του επιθέτου, Κ Κ, άλλοτε κατά τη γνώμη μου γίνονται κερασιές

ν’ ανθοβολήσουνε οι κερασιές
νιώσε τ’ αγιόκλημα
τις κερασιές ν’ ανθίσουν μέσα σου
Στις κερασιές κρέμασα τις ελπίδες μου
ν’ αχρηστεύσω το μοιραίο
στην εξοχή της καρδιάς να δεχθώ
τα μυστικά του Κόσμου

και άλλοτε κυπαρίσσια

κρατούν συντροφιά
στα μαύρα κυπαρίσσια
κονιορτός από σκόνη στον αέρα θα γίνουμε
χώμα να πατούν τα κυπαρίσσια
μόνο τα μαύρα ψήλωσαν
κυπαρίσσια

φανερώνοντας την πάλη της ζωής και της χαράς με τον θάνατο και τη ματαιότητα, τα πήγαιν’ έλα μέσα της, αφού όπως η ίδια λέει:

αιώρα που πάει κι έρχεται η ζωή.

Η παρουσία της αγάπης, είναι καθοριστική και αναγκαία:

Μόνο γι’ αγάπη μίλα μου
Μη μιλάς
άλλη λέξη μην πεις
Μόνο γι’ αυτή μίλησέ μου
Μόνο γι’ Αγάπη
Καλημέρα
σ’ αγαπώ
είπες

Οι μνήμες κυκλοφορούν ελεύθερες από λουλούδι σε λουλούδι

ρίζωσαν μέσα μου οι μνήμες
τις δικές μου ν’ αγγίζεις
ανέπαφες μνήμες
όσο στη θάλασσα μπροστά κεντούσαν οι μνήμες

και εντείνονται με τη σιωπή της νύχτας

[οι μνήμες]
βυθίζονται αυτούσιες
στη σιωπή της νύχτας

τη σιωπή, που αγριεμένη έχει καταλάβει πολλά εδάφη:

ετούτη την άγρια σιωπή
κανείς δεν την αντέχει
πριν ο ήχος της αιώνιας σιωπής
οριστικά σε σκεπάσει
αφόρητη σιωπή
ήλιος πουθενά
απάντηση καμιά
άγρια σιγή
συντηρώ τη Ζωή μου
σωπαίνοντας

αποκτώντας και φωνή όταν τα όρια της πίκρας και του πόνου ξεπεραστούν:

Φαρμάκι η ζωή
η σιωπή ουρλιάζει
η αλήθεια πονάει αθόρυβα.

Το βασίλειο της σιωπής είναι η μοναξιά:

περιμένω στη σιωπή
στην ατέρμονη μοναξιά.

Τα δέντρα (υποστάσεις) βυθίζονται ανήμπορα στη μοναξιά τους, υποφέροντάς τη με δυσκολία:

ατέλειωτες ώρες
μοναξιάς
Κύριε των δυνάμεων
πότε θα πάψουν οι καιροί της μοναξιάς
τυραννημένη από την πίκρα
της βαθειάς μοναξιάς της
μέσα στη νύχτα μοναχή
πολλά τ’ αγκάθια του πόνου
της μοναξιάς βήματα αμέτρητα
η μοναξιά φοβάται το σκοτάδι.

Όταν νυχτώνει, το σκοτάδι γίνεται διεισδυτικό

το σκοτάδι μπήκε μέσα μου

και τα όνειρα βρίσκουν τον δρόμο τους:

Όνειρο που δεν έρχεται ποτέ
Όνειρο ήταν
το πήρε ο άνεμος
το κύμα
[η νύχτα] νομιμοποιεί την αυθαιρεσία
των απατηλών ονείρων
όνειρο μακρινό η λύτρωση
μείναμε μόνοι να ζητιανεύουμε σκιές ονείρων
[θυμίζω και το περίφημο «σκιάς όναρ άνθρωπος» του Πίνδαρου]
διάλεξε εσύ το όνειρο
που θα μας ταξιδέψει
την πόρτα άφησα του ονείρου ανοιχτή
Για ένα αντίο
Για ένα φιλί
πόσο απέχουν τα όνειρα
από την αλήθεια.

Γίνεται κήπος χωρίς όνειρα; Αναμενόμενα τα όνειρα και πανταχού παρόντα σε κάθε φύλλο χαρτί, με την τιμητική τους σε δυο ποιήματα με τίτλους «Όνειρα ήταν» και «Άταφα Όνειρα» αντίστοιχα. Όνειρα αυτόνομα αλλά και όνειρα που συμπλέκονται με τις μνήμες. Μπορεί να έρχονται μέσα από αυτές, μπορεί να τις φέρνουν εκείνα, ή απλά να αποτελούν από κοινού συστατικά της ποίησης:

κι εγώ να γεύομαι
μνήμες κι όνειρα
μες στις ψυχές τους [των ποιημάτων]

Δεν υπάρχει κήπος υγιής χωρίς έρωτα. Στον κήπο αυτόν, ο Έρωτας και το όνειρο δύσκολα ξεχωρίζουν

Έρωτας ήσουν θαρρώ
ή
όνειρο του ανέμου.

Τα όνειρα έρχονται στη γη από ψηλά:

Όνειρα πεφταστέρια
μεθούν στ’ όνομα της αγάπης

ομορφαίνοντας τη ζωή:

Τα φιλιά που δεν έδωσα
τις αγκαλιές που δεν πήρα
στης ζωής το όνειρο.

Όλες οι υπάρξεις του κήπου αυτού, συμπορεύονται με τον τίτλο του ποιήματος «Άγιος ο Έρωτας», διότι αυτός είναι η αιτία που κάνει κάθε ύπαρξη να λέει:

Υιοθετώ ξανά την ελπίδα
χρειάζομαι την άνοιξη
αρωματίζει τη σκέψη
Άγιος ο Έρωτας.

Ο Έρωτας, διάχυτος ως άρωμα συνδετικό στα λουλούδια και τα φυτά του κήπου αλλά και ως γήινος πόθος, περνάει την αλήθεια του από το «μαζί». Η σημασία αυτής της λέξης, έχει επαρκώς συνειδητοποιηθεί:

άκου το τραγούδι μου
και δώσε μου το χέρι
το αύριο να κεντήσουμε μαζί

και αλλού:

μια σταλαγματιά η ζωή
θέλω να την πιω μαζί σου.

Το ποίημα με τίτλο «μαζί», έχει την τιμή να φέρει έναν υπέροχο πίνακα φυτεμένο στο χώμα του. Αυτός, είναι γεμάτος με πολύχρωμα λουλούδια του αγρού, τα οποία καταλήγουν και ως λουλουδάτο φόρεμα του πιο όμορφου λουλουδιού επάνω στη γη, της γυναίκας. Οι αισθήσεις που εγείρονται έντονα από τη ζωγραφική, ξεσηκώνονται δωρικά και με τις λέξεις:

Σε άκουσα
Σε είδα
Σε άγγιξα.

Η κατάληξη;

Κατέβασα τα στολίδια από το δένδρο
κι έκανα τα σύννεφα βουνά
να τ’ ανεβώ μαζί σου
ΜΑΖΙ ΣΟΥ.

Στον κήπο, έχει εμπεδωθεί η μεγάλη αξία του «μαζί». Εδώ, στην κοινωνία των ανθρώπων, υπάρχει ακόμη δυσκολία. Τα κλαδιά, γίνονται χέρια, ενεργά (θυμίζοντας Σεφέρη):

Χέρια προσμένουν τα σπασμένα κουπιά
ν’ αδράξουν τη δύναμη του ταξιδιού
βουλιάζουν οι φωνές
στο χτύπημα του κουπιού.

Σε κάποια σκιερή γωνιά, υπάρχει νεράκι μαγικό. Όποιος το πίνει, πίνει όσα αισθάνεται και όσα σκέφτεται, γιατί πλησιάζοντας να πιει, αυτά με ένα μαγικό τρόπο, έχουν ήδη λάβει υλική υπόσταση και έχουν μετατραπεί σε νερό:

από μια γούρνα σκοτεινή
πίνω ότι σκέφτομαι κι αισθάνομαι
τη μιζέρια
την απόγνωσή μου.

Ας μην απελπιζόμαστε. Εκεί κοντά, μέσα πάντα στον κήπο, κατοικούν και οι λέξεις, φέρνοντας όλα τα καλά του κόσμου:

άνθη λευκά και κόκκινα
πλέκουν οι λέξεις
φιλί παθιασμένο γίνομαι
στα χείλη σου επάνω
με επιθυμίες δώρα ζωής:
ήθελα να ήμουν
η σκιά των ανθισμένων δέντρων
η ευωδιά των λουλουδιών
η σταγόνα του νερού
που δίνει ζωή στα φυτά.

Συνειδητοποιήσεις ανθίζουν στα καλά καθούμενα, όπως αυτή του χρόνου. Το χθες πέρασε, δεν υπάρχει πια. Μόνο κάποια μικρά τμήματά του επιβιώνουν στη μνήμη. Το αύριο άγνωστο:

Γαντζώνομαι στο τώρα
το χθες
και το αύριο
Δεν με νοιάζει
το ταξίδι δεν τέλειωσε εδώ.
Το κόκκινο, όπου και αν ανάψει φωτιές, έχει την τιμητική του
κόκκινο σπίτι
με κόκκινα γεράνια λερωμένα
δύο κόκκινα γεράνια
τριάντα κόκκινες τριανταφυλλιές
άλικα άνθη
ψάξαμε πάλι το κόκκινο τριαντάφυλλο
σ’ εκείνο το παγκάκι
με το κόκκινο δέντρο
σ’ εκείνο το παγκάκι
με τα κόκκινα φύλλα.

Καλά όλα, ο θάνατος πού είναι; Τι κήπος είναι αυτός; Είναι κήπος του Παραδείσου; Σαφέστατα όχι. Είναι κήπος της ζωής. Άρα, κάπου κοντά είναι κι αυτός. Στο ποίημα με τίτλο «Ανέμισμα ψυχής» περιλαμβάνεται όλο το πλέγμα της θεωρίας της Καίτης Κουμανίδου για τον θάνατο. Το ποίημα γράφτηκε (προφανώς) για μια φίλη της που «έφυγε» νωρίς. Συγκεκριμένα, ο ποιητικός λόγος με τη βοήθεια της μνήμης («ξεδιπλώνοντας ανάστατες μνήμες») ξεκινάει από την πίκρα («η απρόσμενη στιγμή / η γεμάτη πίκρα»), προχωράει στη λύπη («ανοίγει τραύματα της λύπης»), σταματάει στη σιωπή («η σιωπή νιώθει τον εαυτό της») όπου βλέπει τον χρόνο να «αλλάζει κοίτη». Ξεσπάει σε θυμό («θύμωσε ο ήλιος»), αλλά ηρεμεί με την πίστη στην αθανασία της ψυχής («μην τρομάζεις / υπάρχει εκεί ένας άλλος κόσμος / να σε ζήσει»). Έρχονται να καταπραΰνουν τον πόνο επιλεκτικές αναμνήσεις από καλές στιγμές («καλοχτενισμένες αναμνήσεις θροΐζουν») ώσπου συνειδητοποιείται η κοινή των ανθρώπων μοίρα («στο σύθαμπο στερέωμα ανάμεσα / πάλι θα βρεθούμε»). Ο πόνος επανέρχεται όμως διαρκώς στο προσκήνιο, τα αναιρεί όλα και οδηγεί σε κινήσεις αντανακλαστικές, σαν να μην έχει επέλθει ο θάνατος ή σαν να μπορούμε να φέρουμε πίσω το αγαπημένο πρόσωπο:

Φίλη μου αγαπημένη
Σου φωνάζω.

Μέσα στα όρια της ποιητικής βλάστησης, φυτρώνουν άφθονοι λυγμοί, κυλάνε ρυάκια δακρύων, ακούγονται δυνατές κραυγές, ο άνεμος τρέχει από φύλλο σε φύλλο, από κορμό σε κορμό, από πέτρα σε πέτρα, η θάλασσα ακούγεται από μακριά και μορφοποιείται στη φαντασία.

Η αγωνία της ύπαρξης απλώνεται σαν αγριάδα, η έννοια του χρόνου κρέμεται στα ψηλά κλαριά, ο πόνος φύεται σαν αγκάθι σκληρό, οι χαρές της ζωής σκαρφαλώνουν σε πολύχρωμα λουλούδια.

Η αγωνία της ύπαρξης απλώνεται σαν αγριάδα, η έννοια του χρόνου κρέμεται στα ψηλά κλαριά, ο πόνος («ασπάραχτος ο πόνος») φύεται σαν αγκάθι σκληρό, οι χαρές της ζωής σκαρφαλώνουν σε πολύχρωμα λουλούδια (γεράνια, τριανταφυλλιές, αγιόκλημα, γιασεμί, κρίνα). Οι συνδέσεις της χλωρίδας της ζωής με τον κοινωνικό της ιστό και τους γεννήτορές της απλώνονται ως χλόη απ’ άκρη σε άκρη. Όλα αυτά συνθέτουν έναν ζωντανό και ενεργό κήπο.

Μα είναι στ’ αλήθεια υπαρκτός αυτός ο κήπος; Είναι χειροπιαστός; Μήπως ο κήπος είναι τελικά ένας αμφίδρομος καθρέφτης; Μήπως μπροστά του ως είδωλο, καθρεφτίζει όλα αυτά για τα οποία έχουμε «συνείδηση» και πίσω του περνάνε οι ρίζες αυτών που ζουν στο «υποσυνείδητό μας»; Υπενθυμίζω ότι αμφίδρομος είναι ο καθρέφτης που δεν είναι αδιαφανής αλλά από το πίσω του μέρος κάποιος άλλος μπορεί να βλέπει, να κατασκοπεύει αυτόν που καθρεφτίζεται. Το είδωλο και καθρεφτίζεται-επιστρέφει πίσω στον εικονιζόμενο και διαπερνά συγχρόνως το γυαλί, συνεχίζοντας πίσω από αυτό. Αυτός ο καθρέφτης οριοθετεί τρεις κόσμους. Τον κόσμο αυτού που κοιτάζεται στον καθρέφτη, τον κόσμο του ειδώλου του και τον κόσμο ενός άλλου ειδώλου που περνά μέσα από τον καθρέφτη, βγαίνει στην πίσω μεριά και ταξιδεύει ανεμπόδιστα, είναι δε αισθητό από τον παρατηρητή που τυχόν στέκεται εκεί και βλέπει.

Ο τίτλος της συλλογής, όπως και το ομότιτλο ποίημα, είναι άραγε ένας υπαινιγμός ότι μπροστά στον καθρέφτη στέκεται η ίδια η ζωή, το είδωλο που ζωγραφίζεται μπροστά στον καθρέφτη είναι η υλική της υπόσταση, το «σώμα», ενώ πίσω από τον καθρέφτη είναι η Ψυχή; Καλά, τότε τι μπορεί να παίζει τον ρόλο του καθρέφτη; Μα η Τέχνη (ποίηση και ζωγραφική στην περίπτωσή μας).

Ή μήπως στον καθρέφτη της γης εικονίζεται το παρόν, καθρεφτίζεται το είδωλό του ως παρελθόν και πίσω διαφεύγει το μέλλον; Ή υπάρχουν και άλλα ενδεχόμενα, άλλες ερμηνείες; Μπορεί. Μακάρι. Τότε, η ποίηση μιλάει, λειτουργεί.

Ο άνθρωπος, σταγόνα στον ωκεανό, αισθάνεται μόνος μέσα στο Σύμπαν.

Η Καίτη Κουμανίδου, βρίσκει άραγε ίσκιο να ξαποστάσει; Ναι, στη ζωγραφική της. Όλα τα έργα ζωγραφικής της συλλογής έχουν ένα ζεστό, γλυκό φως, που είναι κυρίαρχο, δημιουργώντας ταυτόχρονα εξίσου απαλές σκιές. Ακόμα και το έργο που συνδέεται με το ποίημα που ο τίτλος του είναι και ο τίτλος της συλλογής, ενώ ξεκίνησε με πρόθεση να βγει ασπρόμαυρο, κατέληξε σε ένα υπέροχο άσπρο-μαύρο με αμέτρητες ενδιάμεσα αποχρώσεις του γκρι, του μπλε και του μοβ. Ακόμα και η σκιά του ανθρώπου στο έργο που συνδέεται με το ποίημα «Η δοκιμασία της σιωπής» γίνεται ελαφρύτερη μέσα στο πορτοκαλί φόντο της γης, στο πράσινο των κυπαρισσιών, στο λευκό του άσπιλου ήλιου και στο γλυκύτατο μπλε-μοβ κάτω και γύρω από τα δέντρα. Εκεί, μια μαβιά αχλή, ίπταται ως αιθερικό μουσικό πέπλο. Όλα τα άλλα έργα είναι άμεσα λουσμένα στο φως.

Αφού κατακτήθηκε αυτό στη ζωγραφική, η πρόκληση ήταν ο λόγος. Αν αντί να βουτήξει τον χρωστήρα της στο χρώμα τολμήσει να σκιτσάρει με το μολύβι της λέξεις, μπορεί να συνθέσει με αυτές ένα «τέχνης έργο», να δημιουργήσει ένα ποίημα; Ο αμφίδρομος καθρέφτης γίνεται λαλίστατος (κατά το γνωστό «καθρέφτη-καθρεφτάκι μου») και λέει: ναι.

Σε τούτη την ποιητική συλλογή, ο λυρισμός και ο συμβολισμός πάνε χέρι χέρι, αφήνοντας μια αίσθηση λόγου εικαστικού. Στα έργα ζωγραφικής, τα χρώματα έχουν τον πρώτο λόγο. Στα ποιήματα, οι στίχοι γίνονται χρώματα, ζωγραφίζοντας ποιήματα:

τον κόσμο έντυσες με χρώματα χιλιάδες.

Στο κέντρο του κήπου με τα χιλιάδες χρώματα, ή καλύτερα μπροστά από τον αμφίδρομο καθρέφτη, ο άνθρωπος, ψάχνει να βρει τη θέση του μέσα στον κόσμο, έναν κόσμο που αποτελείται από δαίμονες και αγγέλους (άλλη μια εκδοχή για τους δυο κόσμους μπροστά και πίσω από τον καθρέφτη):

ερεβωδίφες εμείς αυτόκλητοι
με τους δαίμονες της καμίνου
από τη μια
και τους αγγέλους τ’ ουρανού
από την άλλη.

Ή μήπως στον καθρέφτη της γης εικονίζεται το παρόν, καθρεφτίζεται το είδωλό του ως παρελθόν και πίσω διαφεύγει το μέλλον; Ή υπάρχουν και άλλα ενδεχόμενα, άλλες ερμηνείες; Μπορεί. Μακάρι.

Η ανθρώπινη ύπαρξη αναρωτιέται πώς θα καταφέρει να πορευτεί ισορροπημένα επάνω στη γη. Θα βρει άραγε έναν τόπο γαλήνης, να καθίσει έστω για λίγο κάτω από έναν ίσκιο να σκεφθεί; Γιατί αμφιβάλλει; Μα επειδή, εκτός των άλλων, στον χρόνο της γήινής της παρουσίας είναι περιμετρικά «αμπαρωμένες οι πόρτες» και οι ελπίδες λιγοστεύουν, αφού κάτι μέσα της ψιθυρίζει:

απ’ τους θεούς
πολλά μην περιμένεις.

Πώς να δεχτείς εν τέλει «τη μεγάλη αλήθεια» όταν έχει τον πρώτο λόγο η μοίρα, το αδυσώπητο πεπρωμένο που τελικά καταλήγει εκεί όπου

ασταμάτητος κυλάει ο θάνατος
στης Στυγός το μεγάλο ποτάμι.

Ας δούμε πώς δίνει τους παραπάνω προβληματισμούς με καμβά το χαρτί και από εκεί και μετά, κάθε ανάγνωση καθαρά προσωπική:

Υπάρχει ένας ίσκιος
να καθίσει ο άνθρωπος
να ξαποστάσει
να σκεφθεί
ν’ αποδεχτεί την μοναξιά του
να κόψει τον γόρδιο δεσμό
του συμπαντικού πεπρωμένου
να δεχθεί τη μεγάλη αλήθεια
να φιλιώσει με το τέλος;

Αφού δηλώσω ότι έκανα πολύ καλά που επέμεινα στο να διαβάσω τη συλλογή (παρακάμπτοντας τους προλόγους, τους οποίους διάβασα στο τέλος και θα προτιμούσα να είχαν μπει εκεί ως επιλογικά σημειώματα – αν έπρεπε οπωσδήποτε να μπουν), θέλω να ευχηθώ στο βιβλίο να είναι καλοτάξιδο και καλότυχο. Ήρθε ως φαίνεται τώρα η ώρα να ψάξω για έναν ίσκιο να καθίσω, να ξαποστάσω, να σκεφθώ, να κοιταχτώ μέσα στον αμφίδρομο καθρέφτη και…

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΟΥΣΚΑΣ είναι ποιητής.

altΑμφίδρομος Καθρέφτης
Καίτη Κουμανίδου
ΑΩ 2017
Σελ. 104, τιμή εκδότη €12,19

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

Για την ποιητική συλλογή του Χάρη Βλαβιανού «Η Αναγέννηση - 39 ποιητικά πορτρέτα» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Πορτρέτο του Νικολό Μακιαβέλι, στον οποίο είναι αφιερωμένο ένα ποίημα της συλλογής © Wikipedia. 

Γράφει η Άννα Βασιάδη

...
«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

Για το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη «Ποιήματα και τραγούδια» (εκδ. Άγρα). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη με τίτλο: «Δύο άντρες με φτερά πεταλούδας» © Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη. 

Γράφει ο Γιώργος Γκόζης

…ή αλλιώς, περί του υμνογραφι...

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

Για την ποιητική συλλογή του Δημήτρη Κοσμόπουλου «Έθνος εξαιρετικά» (εκδ. Περισπωμένη). Kεντρική εικόνα: Ανεξάρτητη Μεραρχία. Διανομή αλληλογραφίας και δεμάτων. Συλλογή Μικρασιατικής Εκστρατείας/ Αρχείο ΕΡΤ.

Γράφει η Αγάθη Γεωργιάδου

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ