×

Σφάλμα

Δεν επιτρέπεται η επεξεργασία
Occidentialism 700

Για το βιβλίο των Ian Buruma και Avishai Margalit «Δυτικισμός - η Δύση στα μάτια των άλλων» (μτφρ. Ξενοφών Γιαταγάνας, εκδ. Κριτική). 

Του Μύρωνα Ζαχαράκη

«Ἁνήκομεν εἰς τήν Δύσιν» έλεγε από το βήμα της Βουλής ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, το 1977, απευθυνόμενος προς τον πολιτικό του αντίπαλο, Ανδρέα Παπανδρέου. Σήμερα, ύστερ’ από τη νομισματική κρίση του ευρώ, που εξελίσσεται σε ευρωπαϊκή κρίση, σε συνδυασμό με την αύξηση των επαφών με μη δυτικές κουλτούρες αλλά και την άνοδο ακραίων αντιδυτικών τάσεων, τίθεται όλο και πιο έντονα το ερώτημα: ανήκει η Ελλάδα στη Δύση; Και τι τέλος πάντων είναι η «Δύση»; Έχει ενδιαφέρον να σταθούμε λίγο σε αυτό το σημείο και –πριν απαντήσουμε αυτό το δύσκολο ερώτημα– να επιχειρήσουμε να δώσουμε απάντηση σε ένα άλλο: ποιοι είναι οι αντίπαλοι της Δύσης που την πολεμούν και για ποιους λόγους; 

Ο όρος «δυτικισμός» χρησιμοποιείται κατ’ αντιδιαστολή με τον όρο «οριενταλισμός», που καθιέρωσε ο Edward W. Said για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκε συχνά ο κόσμος της Ανατολής από τους Δυτικούς ανθρώπους.

Στο ευσύνοπτο και προκλητικά ενδιαφέρον βιβλίο με τον χαρακτηριστικό τίτλο Δυτικισμός (Occidentalism, 2004) οι ακαδημαϊκοί Ian Buruma και Avishai Margalit αναλύουν τις διάφορες εκφάνσεις μίσους απέναντι στη Δύση στο πλαίσιο των σύγχρονων κοινωνιών, ιδίως δε στις περιπτώσεις της Ιαπωνίας, της Ρωσίας και των ισλαμικών χωρών. Ο όρος «δυτικισμός» χρησιμοποιείται κατ’ αντιδιαστολή με τον όρο «οριενταλισμός», που καθιέρωσε ο Edward W. Said για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκε συχνά ο κόσμος της Ανατολής από τους Δυτικούς ανθρώπους. Ως «δυτικισμός», επομένως, εννοείται ο αποανθρωποποιημένος τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουν τον δυτικό κόσμο και πολιτισμό οι άνθρωποι που τον μισούν. Το βιβλίο, επιχειρώντας μια ιστορική αναζήτηση των πηγών του αντιδυτικού μίσους, εστιάζει στις περιπτώσεις των Ιαπώνων εθνικιστών, των Ρώσων σλαβόφιλων και των ισλαμιστών ταλιμπάν. Κεντρική θέση του βιβλίου είναι ότι το οπλοστάσιο των επιχειρημάτων απέναντι στις αξίες του δυτικού πολιτισμού, γεννήθηκε μέσα στον ίδιο τον δυτικό πολιτισμό, οπότε ακόμη και οι πιο φανατισμένοι εχθροί της Δύσης αδυνατούν να διαφύγουν πλήρως από την επιρροή της. Σύμφωνα με τους συγγραφείς, η κεντρική για τη Δύση αξία του διαφωτισμού, γεννήθηκε στα πλαίσια του δυτικού πολιτισμού παράλληλα με τον αντίλογό της: τον αντιδιαφωτισμό, αρχής γενομένης με τον συντηρητισμό ανθρώπων σαν τον de Maistre, το ρομαντικό κίνημα και τον παγγερμανισμό, που οδήγησε με τη σειρά του στα φασιστικά καθεστώτα του σύγχρονου κόσμου. Καθώς εξαπλωνόταν με διάφορους -θεμιτούς και μη- τρόπους σε ολόκληρη την υφήλιο, ο δυτικός πολιτισμός δεν προσέφερε μόνο τις φιλελεύθερες αξίες, τον καπιταλισμό και τον σοσιαλισμό, την επιστήμη και την τεχνολογία, αλλά και τα σπέρματα της αμφισβήτησης απέναντί του. Είναι γεγονός ότι ορισμένοι από τους σκληρότερους επικριτές της Δύσης, είχαν εξοικείωση και κατανάλωναν τα δυτικά προϊόντα: ο Κουτμπ, ο Ταλενκανί, ο Κιργέεφσκι, ακόμη και ο Οσάμα Μπιν Λάντεν αποτελούν τέτοια παραδείγματα.

OccidentialismΗ καπιταλιστική συσσώρευση των νεότερων χρόνων, μαζί με τις ιδέες του διαφωτισμού και τη θρησκευτική εκκοσμίκευση (η περίφημη «απομάγευση του κόσμου», που περιέγραψε ο Max Weber), οδήγησαν τη Δύση στη δημιουργία των σύγχρονων τεχνολογικά ανεπτυγμένων κρατών, όπου κυριαρχούν η παγκοσμιοποίηση, ο εργαλειακός λόγος και οι οικονομικές συναλλαγές. Άρχισαν να εμφανίζονται μεγάλες πόλεις όπως το Παρίσι και το Λονδίνο. Κάθε στάδιο αυτής της διαδικασίας είχε και τους επικριτές του μέσα στον δυτικό πολιτισμό. Ο δυτικός κόσμος επεκτάθηκε και σταδιακά επιβλήθηκε διεθνώς, ισοπεδώνοντας τις ιδιαίτερες πολιτισμικές παραδόσεις άλλων χωρών. Πολλές χώρες τότε αναγκάστηκαν να υιοθετήσουν δυτικούς θεσμούς και τεχνολογία, προκειμένου να ανταγωνιστούν τη Δύση σε ισχύ και πλούτο, πράγμα που δεν έγινε αβίαστα ούτε αναίμακτα. Εμφανίστηκε η αντίληψη ότι τα δυτικά προϊόντα είναι χρήσιμα ως μέσα ανάπτυξης, αδυνατούν όμως να προσφέρουν ανώτερους στόχους, αξίες και ιδανικά. Χώρες όπως η Ιαπωνία και ιδιαίτερα η Τουρκία και η Ρωσία εκδυτικίστηκαν ταχύτατα, με αποτέλεσμα να γεννηθούν λαϊκές αντιδράσεις μίσους απέναντι στη Δύση, που τους είχε τόσο βίαια επιβληθεί. Αργά ή γρήγορα προέκυψαν εθνικιστικές αντιδράσεις και άρχισε το φαινόμενο του «δυτικισμού». Οι συνήθεις επικρίσεις των αντιδυτικών στόχευαν κυρίως στο αντιηρωικό και ωφελιμιστικό αστικό πνεύμα που υποτίθεται πως χαρακτήριζε τον δυτικό άνθρωπο, τον υλιστικό ευδαιμονισμό, την αφηρημένη θεωρητικολογία και την δημοκρατικό εξισωτισμό που φανέρωνε μια μεσοβέζικη και παθητική στάση ζωής. Η Δύση αντιπαραβαλλόταν με τη Βαβυλώνα της Αποκάλυψης: μια ιδιαίτερα όμορφη και σαγηνευτική πόρνη, δίχως όμως ψυχή.

Η νοσταλγία της υπαίθρου, των παραδόσεων και των αξιών που εξαφανίζονταν μεταδόθηκε από τους δυτικούς επικριτές στους μη δυτικούς πολιτισμούς, που ήθελαν να τους εναντιωθούν. Πραγματικά, όταν ο Dostoevsky έγραφε πως το αυθεντικά ρωσικό είναι ξένο στη Δύση, οπωσδήποτε αγνοούσε ότι ο πανσλαβισμός του δεν ήταν παρά μια επιρροή από τον παγγερμανισμό. Παρόμοια, οι Ιάπωνες έφτασαν στο σημείο να λατρεύουν τον Αυτοκράτορά τους επηρεασμένοι από μια συνήθεια που επικρατούσε στη Ρώμη και το Βυζάντιο. Όσο για τα σύγχρονα ισλαμιστικά κινήματα, πρόκειται για αντιδράσεις που συχνά συμβαδίζουν με τον σοσιαλισμό είτε αποτελούν αντιδράσεις σε εκείνον και δείχνουν τον θαυμασμό των τζιχαντιστών για τον Ροβεσπιέρο και τους Ιακωβίνους. Ακόμη και τα όπλα τους είναι δυτικής τεχνογνωσίας. Επομένως, μοιάζει το αντιδυτικό μένος που ξεκινά από τη Δύση να επιστρέφει πάλι σε εκείνη. Τι σημαίνει όμως αυτό για εκείνη και το μέλλον της; Το συμπέρασμα των δύο συγγραφέων είναι ότι η Δύση, ερχόμενη αντιμέτωπη με τις συνέπειες των πράξεών της, οφείλει να περιφρουρήσει την ιδιαιτερότητα και τις φιλελεύθερες βάσεις της, χωρίς όμως ν’ αποποιείται τις ευθύνες της για την αποικιοκρατία και τις γενοκτονίες που έχει προκαλέσει σε άλλους πολιτισμούς του κόσμου. 

* Ο ΜΥΡΩΝ ΖΑΧΑΡΑΚΗΣ είναι μεταπτυχιακός φοιτητής Φιλοσοφίας.

 

Occidentialism kritikiΔυτικισμός
Η Δύση στα μάτια των άλλων
Ian Buruma και Avishai Margalit
Μτφρ. Ξενοφών Γιαταγάνας,
Εκδ. Κριτική
Σελ. 160, τιμή εκδότη € 9,95
 
 
politeia link more
 
 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει» του Μπεν Άνσελ (κριτική) – Οι πέντε παγίδες της δημοκρατίας και πώς να τις αποφύγουμε

«Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει» του Μπεν Άνσελ (κριτική) – Οι πέντε παγίδες της δημοκρατίας και πώς να τις αποφύγουμε

Για το βιβλίο του Μπεν Άνσελ [Ben Ansell] «Γιατί η πολιτική αποτυγχάνει» (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Γιώργος Σιακαντάρης

Η πολιτική αποτυγχάνει όταν πιστεύουμε ή υποκρινόμαστε πως πιστεύουμε ότι μπορο...

«Ιστορία των επιχειρήσεων Ωνάση 1924-1975» − Έτσι χτίστηκε ο μύθος του Έλληνα κροίσου

«Ιστορία των επιχειρήσεων Ωνάση 1924-1975» − Έτσι χτίστηκε ο μύθος του Έλληνα κροίσου

Για τον τόμο του Ιδρύματος Ωνάση «Ιστορία των επιχειρήσεων Ωνάση 1924-1975» (εκδ. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). Κεντρική εικόνα: (από αριστερά) Θεόδωρος Γαροφαλίδης, Σοφοκλής Βενιζέλος, Αριστοτέλης Ωνάσης. Πηγή: Αρχείο Ωνάση, Αρχείο Κλεισθένη Δασκαλάκου.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...
«Διασκέδαση μέχρι θανάτου» του Νιλ Πόστμαν (κριτική) – Το «λάθος» του Όργουελ και η δικαίωση του Χάξλεϋ: από την τηλεόραση στον πολιτισμό της εικόνας

«Διασκέδαση μέχρι θανάτου» του Νιλ Πόστμαν (κριτική) – Το «λάθος» του Όργουελ και η δικαίωση του Χάξλεϋ: από την τηλεόραση στον πολιτισμό της εικόνας

Για το βιβλίο του Νιλ Πόστμαν [Neil Postman] «Διασκέδαση μέχρι θανάτου: ο δημόσιος λόγος στην εποχή του θεάματος» (μτφρ. Φωτεινή Ρουγκούνη, Αφροδίτη Τζαμουράνη, εκδ. Παπαζήση).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Το περίφημο βιβλίο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ