alt

Για το παραβολικό αφήγημα του Δημοσθένη Παπαμάρκου «Εξημέρωση – Νεκρογραφία» (εκδ. Πατάκη).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Η γλωσσολαλία, αντιδάνειο από το αγγλικό glossolalia, είναι η εκφορά ακατανόητων φράσεων από κάποιον που περιέρχεται σε θρησκευτική έκσταση. Ένας λόγος πριν από τον λόγο, οι προγλωσσικές πρωτεϊκές ρίζες στη βάση της έλλογης λαλιάς – ο λόγος που μιλά ο βαθύς μύθος με τις φωνές όλων των μυθολογιών, στη ρίζα τους. Και τούτο τον βαθύ μύθο ενσαρκώνει ο πρωτεϊκός μάντης και Πιστός, σε μια σπηλιά μεσοπέλαγα, στην Εξημέρωση του Δημοσθένη Παπαμάρκου. Το πέλαγος αυτό ορίζεται από δύο πόλεις, τη Μίλητο και τη Σύβαρη. Γράφει ο Ηρόδοτος στην Ερατώ (Βιβλίο Ζ΄, η μετάφραση είναι του Η. Σπυρόπουλου):

«Στους Μιλησίους, που έπαθαν αυτά τα δεινά από τους Πέρσες [οι περισσότεροι άντρες θανατώθηκαν, οι γυναίκες και τα παιδιά πουλήθηκαν κι έγιναν σκλάβοι, και το λατρευτικό κέντρο στα Δίδυμα, ο ναός και το μαντείο, συλήθηκαν και παραδόθηκαν στις φλόγες], οι Συβαρίτες που, αποδιωγμένοι από την πόλη τους, κατοικούσαν στις πόλεις Λάο και Σκίδρο, δεν ανταπέδωσαν τα ίσα. Δηλαδή, όταν η Σύβαρη κυριεύτηκε από τους Κροτωνιάτες, όλοι οι Μιλήσιοι, από έφηβοι και πάνω, έκοψαν τα μαλλιά της κεφαλής τους και κράτησαν μεγάλο πένθος· γιατί, απ’ όσες πολιτείες μάς είναι γνωστές, αυτές οι δύο συνδέθηκαν με την πιο μεγάλη φιλία ανάμεσά τους. Πολύ διαφορετική όμως ήταν η στάση των Αθηναίων· γιατί οι Αθηναίοι τον πολύ μεγάλο πόνο τους για την άλωση της Μιλήτου τον εκδήλωσαν και με πολλούς άλλους τρόπους αλλά προπάντων μ’ αυτόν: όταν ο Φρύνιχος έγραψε τραγωδία “Μιλήτου Άλωσις” και την παρουσίασε στους δραματικούς αγώνες, τα μάτια όλων των θεατών βούρκωσαν απ’ τα δάκρυα· και τον καταδίκασαν σε πρόστιμο χιλίων δραχμών, γιατί τους θύμισε δικές τους συμφορές, κι έβγαλαν απόφαση κανένας ποτέ να μην παρουσιάσει αυτή την τραγωδία στο θέατρο».

Ο πρωτεϊκός μάντης και Πιστός κάνει στην Εξημέρωση ένα ταξίδι μες στο θάνατο και μέσ’ από τον θάνατο· ένα κρυπτικό ταξίδι που η γλώσσα του είναι η γλωσσολαλία του βαθιού μύθου, με φωνή ανάκατη, δανεισμένη απ’ όλες τις μυθολογίες.

Μεταξύ αυτών των δύο πόλεων με το εκ διαμέτρου αντίθετο ήθος, ο πρωτεϊκός μάντης και Πιστός κάνει στην Εξημέρωση ένα ταξίδι μες στο θάνατο και μέσ’ από τον θάνατο· ένα κρυπτικό ταξίδι που η γλώσσα του είναι η γλωσσολαλία του βαθιού μύθου, με φωνή ανάκατη, δανεισμένη απ’ όλες τις μυθολογίες. Έτσι, συναντά τον μονόφθαλμο θεό που είναι κρεμασμένος από ένα δέντρο (τον Σκανδιναβό Όντιν, από το Ύγκντρασιλ), ή το κεφάλι του διαμελισμένου Ορφέα μέσα σ’ ένα πηγάδι, με χείλη ραμμένα –σαν του άλλου Σκανδιναβού θεού, του Λόκι– με μια χορδή της κιθάρας του· διαβαίνει τις πύλες του Κάτω Κόσμου που είναι κεράτινες σαν των ονείρων, και δεμένος σ’ έναν ιστό, συνάμα Οδυσσέας και Προμηθέας, δανείζεται την ιστορική μορφή του ναυάρχου Κίμωνα (ιστορία και μύθος είναι, εδώ, αφηγήσεις εναλλάξιμες και συμπληρωματικές), που, και νεκρός ακόμα, γίνεται φόβητρο για τους Πέρσες.

«Με αυτόν τον τρόπο, απέδειξαν στην πράξη πως κατανοούσαν τη φύση των νεκρών, γιατί έχοντας ανάγκη το σχήμα του Κίμωνα μου το έδωσαν», λέγεται στην Εξημέρωση. «Αυτό είναι το προνόμιο και η καταδίκη των νεκρών. Να είναι ο καθένας» – και τούτη η φράση, για την αέναη μεταμόρφωση μέσ’ από το θάνατο και μέσα από τον αδερφό του το μύθο, συνοψίζει μ’ έναν τρόπο τούτο το μικρό μα βαθύ βιβλίο. 

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής. 
Τελευταίο του βιβλίο, η νουβέλα «Μαύρο νερό» (εκδ. Κίχλη).

 Στην κεντρική εικόνα: Πίνακας του Goya, «Άτροπος (Οι Μοίρες)» 1821-1823


Απόσπασμα από το βιβλίο

«Σίγα, μάντη. Αλλουνού τον θάνατο διηγείσαι, αλλουνού τον θάνατο φαντάζεσαι. Δεν έχουν θέληση για να βαδίζουν οι νεκροί. Στον Κάτω Κόσμο δεν πλανιέται κανένας πέρα απ’ τον κόσμο των ζωντανών. Μόνο αυτοί βλέπουν τόπους σαν και τους πάνω, γιατί μόνο αυτοί τέρπονται ακόμα με ταξίδια και θεάματα. Ακόμα κι όταν οι λέξεις μπαίνουν στη σωστή σειρά, ο θάνατος παραμένει ανόητος. Το ξέρω. Γιατί με σκέπασε το χιόνι και δεν έχω σχήμα. Με ξέπλυνε η βροχή και δεν έχω σώμα. Με μούσκεψε η πάχνη και δεν έχω πνοή. Έχει περάσει πολύς καιρός που είμαι νεκρή. Πες μου τι ήρθες να ρωτήσεις; Πες μου τι ήρθες να ζητήσεις; Γιατί με αναγκάζεις να περπατήσω αυτόν τον δύσκολο δρόμο;»


altΕξημέρωση
Νεκρογραφία
Δημοσθένης Παπαμάρκος
Πατάκης 2020
Σελ. 48, τιμή εκδότη €6,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗ ΠΑΠΑΜΑΡΚΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ