kryfi porta art

Για το μυθιστόρημα του Αλέξη Πανσέληνου Η κρυφή πόρτα (εκδ. Μεταίχμιο).

Της Έλενας Μαρούτσου

Με τον τίτλο Η Κρυφή πόρτα εμφανίστηκε πρόσφατα στις προθήκες των βιβλιοπωλείων το τελευταίο βιβλίο του Αλέξη Πανσέληνου. Κεντρικός ήρωας και αφηγητής είναι ο Ευγένιος. Πρόκειται για έναν εξηντάρη μεταφραστή, διαζευγμένο που ζει μια ήσυχη και μοναχική ζωή στο διαμέρισμά του στη Νεάπολη Εξαρχείων. Τον παρακολουθούμε να περνά τις μέρες του αφιερωμένος στη γραφή (εκτός από τη μετάφραση με την οποία ασχολείται για βιοποριστικούς λόγους έχει στο ενεργητικό του και δύο δικά του βιβλία που δεν έλαχαν όμως της κριτικής ή γενικότερης ανταπόκρισης που θα ευχόταν) ενώ τις λίγες ελεύθερες ώρες του αναζητά τη συντροφιά δυο τριών φίλων που του δίνουν την αφορμή να παίρνει μια ανάσα από την έγκλειστη ζωή του. Ακόμα κι αυτή όμως η ανάσα μοιάζει κοφτή, οριοθετημένη από τη ρουτίνα, την κούραση αλλά και τη στενότητα μια που στο φόντο της ιστορίας του Ευγένιου βρίσκεται η οικονομική κρίση.

Σαν υπάλληλος πριν το σχόλασμα

Η κρίση βρίσκεται ποικιλοτρόπως εγκατεστημένη στη ζωή του ήρωα. Εκτός από τις οικονομικές δυσκολίες, μοιάζει να δυσκολεύεται να ανοιχτεί σε καινούργιες γνωριμίες, αμφιβάλλει αν θα μπορέσει να ξαναγράψει, να ξαναδημιουργήσει.

Για την ακρίβεια η κρίση βρίσκεται ποικιλοτρόπως εγκατεστημένη στη ζωή του ήρωα. Εκτός από τις οικονομικές δυσκολίες, μοιάζει να δυσκολεύεται να ανοιχτεί σε καινούργιες γνωριμίες, αμφιβάλλει αν θα μπορέσει να ξαναγράψει, να ξαναδημιουργήσει κι εν ολίγοις αρκείται στο να διεκπεραιώνει τη ζωή του υπεύθυνα, τακτικά, προδιαγεγραμμένα, πληκτικά, σαν κουρασμένος υπάλληλος που δεν περιμένει παρά το σχόλασμα. Επειδή όμως το σχόλασμα, με υπαρξιακούς όρους, είναι ο θάνατος, ο Ευγένιος λίγο πριν τη δύση της ζωής του, εκεί στο κατώφλι της τρίτης ηλικίας βιώνει ένα είδος ζωντανού θανάτου, έναν λήθαργο των αισθήσεων, ένα αποκοίμισμα της ύπαρξης που μπορεί μεν να μην του προσφέρει κάποια εκρηκτική χαρά όμως τον νανουρίζει με ασφάλεια, προστατεύοντάς τον από οτιδήποτε θα μπορούσε να κλυδωνίσει την ήρεμη ζωή του, να επιφέρει κάποια ρωγμή στο ελαφρώς αποπνικτικό αλλά σίγουρα στέρεο σύμπαν του.

Πλημμελή οχυρωματικά έργα

Μπορεί όμως το σύμπαν μας να είναι ποτέ 100% στέρεο, πλήρως προφυλαγμένο και αδιάτρητο; Αυτό το ερώτημα μοιάζει να ελλοχεύει πίσω από την εξέλιξη της πλοκής σε αυτό το μυθιστόρημα και πολύ σύντομα ο συγγραφέας θα δημιουργήσει, με ένα ευφυές δραματουργικά εύρημα, τις προϋποθέσεις για να απαντηθεί. Το εύρημα αυτό είναι η «κρυφή πόρτα»: Το διαμέρισμα όπου ζει ο Ευγένιος χωρίζεται στα δύο από «μια πόρτα από διπλό κόντρα πλακέ, χωρίς κούφωμα». Στην πραγματικότητα επρόκειτο για δύο διαμερίσματα ξεχωριστά, που κάποτε στο ένα έμενε η μητέρα του. Όταν ο Ευγένιος χώρισε από τη γυναίκα του και πήγε να μείνει ξανά με τη μαμά του, η τελευταία αγόρασε και το διπλανό διαμέρισμα ώστε να μένει εκεί ο γιος της∙ άνοιξε όμως στον ενδιάμεσο τοίχο μια πόρτα ώστε τα διαμερίσματα να επικοινωνούν σε ένα καθεστώς ημιανεξαρτησίας. Με την έναρξη όμως της πλοκής, βρίσκουμε τον Ευγένιο μόνο του να έχει απλωθεί πια στο μεγάλο διαμέρισμα, καθώς η μητέρα του έχει πεθάνει. Και δεν περνούν πολλές σελίδες μέχρι ο ήρωας να πάρει την εξής απόφαση: το μισό διαμέρισμα, αυτό που κάποτε ανήκε στη μητέρα του θα το νοίκιαζε. Με βαριά καρδιά, καθώς και μόνον η ιδέα της αλλαγής και της εισβολής ενός ξένου πρόσωπου στον χώρο του τον ταράζει, κολλάει στην είσοδο ένα ενοικιαστήριο και αρχίζουν οι υποψήφιοι να του χτυπούν το κουδούνι.

alt
   Ο Αλέξης Πανσέληνος
 

Η ποθητή ρήξη της μακάριας ηρεμίας

Ο Ρολάν Μπαρτ στα Αποσπάσματα του ερωτικού λόγου λέει πως «ο Βέρθερος μας περιγράφει μάλλον δια μακρών την ανούσια ζωή που περνά στο Βαλχάιμ προτού συναντήσει την Καρλότα: διόλου κοσμικότητα ή διασκέδαση, μόνο η ανάγνωση του Ομήρου, ένα είδος καθημερινού λικνίσματος, κάπως κενό, πεζό […] Αυτή η "εξαίσια γαλήνη" δεν είναι παρά μια αναμονή – ένας πόθος: ποτέ δεν πέφτω στα δίχτυα του έρωτα εφόσον προηγουμένως δεν το έχω ποθήσει». Το κενό μέσα στο οποίο κυλά η ζωή του Ευγένιου, μπορούμε να πούμε, πως εγκυμονεί συνειδητά ή ασυνείδητα την εμφάνιση «από το πουθενά» της ύπαρξης εκείνης η οποία θα το γεμίσει. Ο Ευγένιος θα ερωτευθεί λοιπόν κεραυνοβόλα κι η πόρτα που όλο λέει να ασφαλίσει με κάποιο έπιπλο ώστε να έχουν τόσο η νοικάρισσα όσο και αυτός την απαιτούμενη ιδιωτικότητα και ασφάλεια, όχι μόνο παραμένει ξεκλείδωτη αλλά ανοίγει όλο και πιο συχνά, όλο και πιο διάπλατα, διαρρηγνύοντας ανεπιστρεπτί το κουκούλι μέσα στο οποίο ζούσε τόσο καιρό ο ήρωας.

Τις συνέπειες αυτής της «εισβολής του Άλλου» δεν θα σας τις αποκαλύψω. Σίγουρα μεγάλο μέρος του ενδιαφέροντος του βιβλίου βρίσκεται στη σφιχτοδεμένη πλοκή, το γοργό ρυθμό με τις συνεχείς ανατροπές και είναι κρίμα να σας αφαιρέσω την απόλαυση που προορίζει για τον αναγνώστη ο συγγραφέας. Ένα ακόμα πλεονέκτημα βρίσκεται πιστεύω στο πλάσιμο του χαρακτήρα του Ευγένιου, τον οποίο ο τριτοπρόσωπος αφηγητής παρακολουθεί από κοντά, κοιτάζει μέσα από τα μάτια του, συμπάσχει, κρατά όμως και την απόσταση που χρειάζεται για να προσθέσει όπου χρειάζεται και μικρές αλλά ευδιάκριτες πινελιές ειρωνείας.

Κρυφή πόρτα σε καλοχτισμένο ρεαλιστικό τοίχο

Παρόλο που το θέμα της «κρυφής πόρτας» διαθέτει από μόνο του αρκετά επίπεδα ανάγνωσης ο συγγραφέας κρατά την αφήγηση αρκετά προσγειωμένη, οδηγώντας τον αναγνώστη σε βατά κι αναγνωρίσιμα μονοπάτια.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να επισημάνω πως παρόλο που το θέμα της «κρυφής πόρτας» διαθέτει από μόνο του αρκετά επίπεδα ανάγνωσης (αν το σπίτι συμβολίζει επί παραδείγματι τον εαυτό, όπως στα όνειρα, η πόρτα θα μπορούσε να έχει ευκρινείς γενετήσιες αναφορές) ο συγγραφέας κρατά την αφήγηση αρκετά προσγειωμένη, οδηγώντας τον αναγνώστη σε βατά κι αναγνωρίσιμα μονοπάτια. Σε αυτό βοηθάει το σκηνικό που είναι εξαιρετικά ρεαλιστικό. Δίνονται ονόματα οδών, ονόματα καφενείων, φούρνων, εστιατορίων, όλων αναγνωρίσιμων, δημιουργώντας στον αναγνώστη την αίσθηση του οικείου, αίσθηση που επιτείνεται με την αναφορά σε συγκεκριμένα γεγονότα, συρράξεις, ειδήσεις που σκοπό κι αυτές έχουν να τοποθετήσουν με ασφάλεια τα τεκταινόμενα όχι μόνο στον χώρο αλλά και στο χρόνο.

Πρόκειται αναμφισβήτητα για ένα μυθιστόρημα καλογραμμένο (θα το κατέτασσα μάλλον στην κατηγορία της νουβέλας, όχι μόνο λόγω μεγέθους αλλά και περιεχομένου) που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι τέλους. Παρόλο που θα με είλκυε ίσως μια πιο «καφκική», αλληγορική ή ψυχαναλυτική προσέγγιση αυτού του πολύ ενδιαφέροντος υλικού, σίγουρα καθένας μπορεί να προβεί στην δική του ανάγνωση, εστιάζοντας στο επίπεδο που ταιριάζει στις δικές του προτιμήσεις και αναφορές.

* Η ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.

altΗ κρυφή πόρτα
Αλέξης Πανσέληνος
Μεταίχμιο 2016
Σελ. 184, τιμή εκδότη €11,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ