alt

Για το μυθιστόρημα της Τέσυς Μπάιλα Άγριες θάλασσες (εκδ. Ψυχογιός).

Της Έφης Ριζά

Άραγε η Ιστορία εμπνέει τη Λογοτεχνία ή η Τέχνη του Λόγου είναι αυτή που τελικά γεννά πραγματικά την Ιστορία, μια και αρκετές φορές την ανασύρει από την αφάνεια, τη διασώζει από τη λήθη, εγκαθιστώντας τη στο κέντρο της ζωής, στη μήτρα της κοινωνικής πραγματικότητας; Αυτής της πραγματικότητας που με τη σειρά της θα μπολιάσει τα ανθρώπινα ήθη και θα δημιουργήσει καινούριες κοσμογονικές εκδηλώσεις, όσες θα αποτελέσουν την «Ιστορία» του μέλλοντος.

Γιατί τι άλλο είναι η Ιστορία παρά τα γεγονότα εκείνα που αλλάζουν τη ροή του κόσμου και επηρεάζουν καθοριστικά τη ζωή των ανθρώπων; Τα γεγονότα όμως αυτά θα παρέμεναν άγνωστα αν η πένα των ανθρώπων δεν τα έφερνε στην επιφάνεια. Κι όπως αποδεικνύουν οι όροι της ζωής, τελικά αυτό δεν είναι μόνο προνόμιο και έργο των επιστημόνων ιστορικών αλλά φαίνεται πια ολοκάθαρα πως είναι κλήρος ευρύτερα των ανθρώπων του πνεύματος.

Η λογοτεχνία έλκεται από τις «ιστορίες», γοητεύεται από την ίδια τη ζωή που πλέκει τον δικό της μυθιστορηματικό ιστό με περισσή δεξιοτεχνία.

Ενδεχομένως κάτι τέτοιο να είχε υπόψη της η Τέσυ Μπάιλα όταν αποφάσισε να αποδώσει μυθιστορηματικά τη ζωή και κυρίως τη δράση του Μιλτιάδη Χούμα στο τελευταίο της βιβλίο με τίτλο Άγριες θάλασσες. Μπορεί όμως και τίποτα από αυτά, γιατί η λογοτεχνική αφήγηση δεν είναι πάντα μια ενσυνείδητη επιλογή, στοχευμένη, μια δράση που υπηρετεί πειθαρχημένα και συστηματικά έναν συγκεκριμένο σκοπό. Η λογοτεχνία έλκεται από τις «ιστορίες», γοητεύεται από την ίδια τη ζωή που πλέκει τον δικό της μυθιστορηματικό ιστό με περισσή δεξιοτεχνία. Και τότε ο λογοτέχνης καλείται να αναπλάσει την πραγματική ζωή, όχι να την αντιγράψει ούτε να την καταγράψει, αλλά να την αναμορφώσει, να σχηματοποιήσει το μυθιστορηματικό του πλαίσιο, έτσι που να θυμίζει τη ζωή, αλλά να αποκτά ταυτόχρονα τη δική του οντότητα, να διεκδικεί την αυτοδυναμία του, ώστε να είναι αλλά και να μην είναι η πραγματική ζωή.

Έκανε λοιπόν την έρευνά της η συγγραφέας, αναζήτησε τους απογόνους του βασικού πρωταγωνιστή της, μίλησε με κομβικά πρόσωπα, έψαξε σε αποθήκες, παραχώθηκε σε μπαούλα, έδειξε τον απαιτούμενο σεβασμό στα τεκμήρια, αλλά έφτιαξε τη δική της υπόθεση, δημιούργησε τη δική της λογοτεχνική ιστορία. Αυτή που έλκεται από τα στιγμιότυπα της μυθιστορηματικής αφήγησης, που παράγει «σκηνές» εφάμιλλες της κινηματογραφικής απεικόνισης του κόσμου.

Χωροχρονικά το βιβλίο κινείται σε ένα γνώριμο πλαίσιο για τα ελληνικά λογοτεχνικά δεδομένα. Η περίοδος της Κατοχής, η αντίσταση στους κατακτητές, ο ηρωισμός της μικρής χώρας, της μιας «χούφτας ανθρώπων» απέναντι στον γίγαντα εισβολέα είναι από τα δημοφιλή και αγαπημένα θέματα της συγγραφής. Εκείνο που δεν είναι πρωτογενώς γνωστό είναι αυτός ο ιδιαίτερος τρόπος διάσωσης των πατριωτών με τα μικρά, τα αδιόρατα πλοιάρια που πορεύονταν ριψοκίνδυνα προς την ελευθερία. Το παιχνίδι στο βιβλίο δεν παίζεται στα αστικά κέντρα, δεν ορίζεται από Οργανώσεις, δεν κινείται υπό αυστηρή ιδεολογική καθοδήγηση. Ο Μιλτιάδης συγκρούεται με τον κατακτητή γιατί πέραν όλων των υπόλοιπων νιώθει, σε προσωπικό επίπεδο, ότι θίγεται η τιμή και η αξιοπρέπειά του. Συγκρούεται και τραβάει τον μοναχικό δρόμο προς την ελευθερία, μόνο που τελικά αντιλαμβάνεται ότι έχει –και μάλιστα πολλούς– τολμηρούς και ηρωικούς συνοδοιπόρους.

Ήρωας γίνεσαι χωρίς να το καταλάβεις, για να επιβιώσεις, για να διασώσεις την ψυχή σου από τον διασυρμό και τότε η λογοτεχνία έρχεται πίσω από τις επιλογές σου και τις παρακολουθεί.

Στο κλασικό ερώτημα αν η λογοτεχνία παράγει ηθική –και μάλιστα η σύγχρονη λογοτεχνία– με αφορμή τις ηρωικές επιλογές της πρωταγωνιστικής ομάδας του βιβλίου, η απάντηση είναι μάλλον απλή: ο ηρωισμός, ως υπέρβαση των ορίων, είναι νόμος της ζωής και προκύπτει αναπόφευκτα μέσα από τις αναπόδραστες δυσμενείς συνθήκες. Ήρωας γίνεσαι χωρίς να το καταλάβεις, για να επιβιώσεις, για να διασώσεις την ψυχή σου από τον διασυρμό και τότε η λογοτεχνία έρχεται πίσω από τις επιλογές σου και τις παρακολουθεί. Από την άποψη αυτή ηθικοποιεί εκείνον τον αναγνώστη «τον έτοιμο από καιρό», σιωπηλά, αθόρυβα, χωρίς να του κουνάει επιδεικτικά το δάκτυλο, χωρίς να τον απειλεί με τιμωρία. Σημαντική η σκηνή της αγωνιώδους αναζήτησης καταφυγίου από τους μαχητές και τους συνοδοιπόρους τους στο αγώνα προς την ελευθερία, με βασικό πρόσωπο τον μυστηριώδη –για τα δεδομένα του Μιλτιάδη– «Πάρις» που αγωνίζεται σε μια ξένη χώρα ενάντια στον επεκτατισμό των αναθρεμμένων με τα πρότυπα της φασιστικής επιβολής.

Παρά τα μηνύματα ηρωισμού και την κίνηση σε ιδεατό πλαίσιο ζωής, το βιβλίο σέβεται την εποχή, τη διαμορφωμένη κοινωνική ηθική, τα αξιακά δεδομένα των προσώπων. Κομβικής σημασίας η σκηνή που ο Μιλτιάδης ζητά την «Ελένη του» από τον πατέρα της και η ψυχολογική προετοιμασία του να δεχθεί την οποιαδήποτε απόφασή του, ακόμα κι αν ερχόταν σε αντίθεση με τις πλέον μύχιες επιθυμίες του.

Η επιλογή της τριτοπρόσωπης αφήγησης και η εναλλαγή της με τα διαλογικά μέρη προσφέρει στο έργο την περιπόθητη ισορροπία ανάμεσα στην οικειότητα –που έτσι κι αλλιώς την αντανακλούν και τα γήινα πρόσωπα του έργου– και την απόσταση ασφαλείας που απαιτείται να υπάρχει, για να καταφέρει να αποδώσει πειστικά την ιστορικοκοινωνική πραγματικότητα της εποχής.

* Η ΕΦΗ ΡΙΖΑ είναι αρχισυντάκτρια του περιοδικού Κλεψύδρα.

altΆγριες θάλασσες
Τέσυ Μπάιλα
Ψυχογιός 2016
Σελ. 472, τιμή εκδότη €16,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΤΕΣΥΣ ΜΠΑΪΛΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ