alt

Για το βιβλίο του Κωνσταντίνου Μάγνη Πώς κατάφερα ν' αρχίσω το τσιγάρο (εκδ. Πικραμένος).

Του Δημοσθένη Κερασίδη

Όπως θα πρότεινα ευχαρίστως τα όνειρα σε έναν μοναχικό άνθρωπο, κατά τον ίδιο τρόπο θα «συνταγογραφούσα» και το βιβλίο του Κωνσταντίνου Μάγνη σε έναν μανιώδη καπνιστή – αν αυτός είχε βέβαια και μια πετριά αυτογνωσίας…

Το κάπνισμα επί της ουσίας αποτελεί μια πρακτική αυτοπροστατευτική, ένα είδος ναρκισσιστικού αυτοελέγχου.

Αφού τελείωσα την επιμέλεια του εν λόγω κειμένου στο οποίο ο Μάγνης με κάλεσε να συμμετάσχω με ρόλο συμπρωταγωνιστή, σχεδόν αυτόν του γελωτοποιού του βασιλιά, χτύπησε το τζάμι του νου μου μια σκέψη-κοράκι, που, μες στην πολλή θολούρα μου λόγω κούρασης, μου φάνηκε άσχετη: τι είναι η Μαύρη Τρύπα… Μαύρη Τρύπα λοιπόν είναι ένα αστέρι που έχει καταπιεί τον εαυτό του. Όμως και ο καπνιστής εντέλει δεν καταπίνει τον εαυτό του λόγω μιας ασυνείδητης τάσης του για αυτοσυγκράτηση-αυτοσυγκρότηση-αυτοσυγκέντρωση; Κι αυτό γιατί το κάπνισμα επί της ουσίας αποτελεί μια πρακτική αυτοπροστατευτική, ένα είδος ναρκισσιστικού αυτοελέγχου. Ο Μάγνης, να υπενθυμίσω, επί χρόνια εισέπνεε καπνό και τελικά έγραψε ένα βιβλίο ως απόσταγμα της αναμέτρησης με την έξη του.

Έπειτα με απασχόλησε το ερώτημα «τι κάνω όταν καπνίζω». Αν και μοιάζει αναπάντητο, εγώ λέω να κόψω το φίλτρο και να το ανάψω. Λοιπόν, οι φάσεις αυτής της πράξης είναι τρεις: εισπνέω το παρελθόν (μάλλον καταπίνω τις ματαιώσεις και τη ματαιότητά μου, μα κυρίως κάποια συναισθήματα και διάφορα άλλα κατακάθια…), εκπνέω το μέλλον (δηλαδή φυσάω όσα με πιέζουν και καλώς ή κακώς τα εμπεριέχω), άρα το παρόν μου σκοτεινιάζει και με ζορίζει, οπότε καταφεύγω στην απουσία από τον χρόνο-εαυτό μου, και βέβαια όλο αυτό μου αρέσει, ασυνειδήτως πλην σαφώς.

«Είναι ηδονικό και σε αφήνει ανικανοποίητο… Τι περισσότερο μπορεί να ζητήσει κανείς;» μας λέει ο Όσκαρ Ουάιλντ.

Στη συνέχεια ο νους μου ταξίδεψε σε μια παλιά ατάκα του Αργύρη Χιόνη. «Η ποίηση –ή ο έρωτας, δεν θυμάμαι ακριβώς– θα έπρεπε να είναι σαν ζαχαρωμένο βότσαλο. Τότε που αρχίζεις να γλυκαίνεσαι, να σπας τα δόντια σου». Μήπως αυτό δεν κάνει εντέλει ο γελωτοποιός του βασιλιά στον βασιλιά; Του δείχνει τα δόντια του μέσα από χαμόγελα… Άραγε αυτή ακριβώς δεν είναι η αόρατη –μα και ορατή– ουσία του καπνίσματος; Μια τελετουργία αυτοκαταστροφής επενδυμένη με απόλαυση… «Το τσιγάρο είναι η τέλεια μορφή απόλαυσης. Είναι ηδονικό και σε αφήνει ανικανοποίητο… Τι περισσότερο μπορεί να ζητήσει κανείς;» μας λέει ο Όσκαρ Ουάιλντ.

Δοκίμιο καταγραφής μιας περιπέτειας

Το βιβλίο, σε ένα πρώτο επίπεδο ανάγνωσης, αυτό της προφάνειας, του «ισογείου», είναι ένα αυτοαναστοχαστικό δοκίμιο καταγραφής της περιπέτειας του συγγραφέα και της προσπάθειάς του να ξεπεράσει την έξη του, με πλούσιο και περίτεχνο λόγο, ρυθμό, εικόνες της καθημερινής του ζωής, αλλά και με πολύ ντουμάνι. Όμως σε ένα δεύτερο επίπεδο, αυτό της άδηλης ουσίας του, του «υπογείου» του, μας εισάγει σε ένα ενδιαφέρον παιχνίδι ταυτοτήτων και εσωτερικών συγκρούσεων. Είναι εντέλει ένας μονόλογος δύο φωνών, λόγιου και λαϊκού ιδιόλεκτου· με όρθια στοιχεία ο κεντρικός αφηγητής, με πλάγια ο επιμελητής-γελωτοποιός του βασιλιά, όπως σας είπα και στην αρχή.

Ο Μάγνης γίνεται συχνά πυκνά εξομολογητικός, όντας κρυμμένος πίσω από διάφορες μάσκες, ιδίως μέσω του «διαβολικού» επιμελητή του, που λειτουργεί σαν ένα ιδιότυπο Υπερεγώ του.

Ο Μάγνης γίνεται συχνά πυκνά εξομολογητικός, όντας κρυμμένος πίσω από διάφορες μάσκες, ιδίως μέσω του «διαβολικού» επιμελητή του, που λειτουργεί σαν ένα ιδιότυπο Υπερεγώ του. Εκτός από έμψυχες περσόνες, όπως οι γονείς, διάφορα συγγενικά πρόσωπα, αλλά και ο Χωροφύλακας, ο Εξουσιαστής, που παίζουν σε αυτόν τον πολυμελή θίασο, χρησιμοποιεί και μερικές άψυχες περσόνες-έννοιες, όπως το Καλό, το Κακό, η Υπέρτερη Αρχή, το Πακέτο, ο Αναπτήρας κτλ., και όλα αυτά με κεφαλαίο αρχικό γράμμα.

Στο κείμενό του, το κάπνισμα είναι νοηματοδοτημένο ως μια αντίδρομη διεργασία του πένθους. Κι αυτό γιατί μέσω της εν λόγω διεργασίας το υποκείμενο απαλλάσσεται-εκφορτίζεται από το συναισθηματικό βάρος μιας απώλειας, ενώ ο συγγραφέας μας, με το εισπνέω-εκπνέω και το κρύβομαι-αποκαλύπτομαι, έτεινε επί χρόνια να υλοποιήσει την αυτοκαταστροφική επιθυμία του να γίνει ο θυσιαστήριος ταύρος του λαβυρίνθου του… Κόβοντας το τσιγάρο, μπόρεσε να φυσήξει τον καπνό του άρρητου και της σιωπής από τη ζωή του, να ανέβει στο υψίπεδο του λόγου –αφού βεβαίως κατρακύλησε μέσα του– και να γράψει το βιβλίο αυτό, σαν ένα πολύτιμο λάφυρο από τη μάχη που έδωσε με τα φαντάσματά του.

Η γραφή σαν βάλσαμο

Η φαρμακευτική αγωγή που λέγεται γραφή, έστω και με τη μορφή του ημερολογίου, αποτοξινώνει, προσφέρει συγκινήσεις και παράγει ενδορφίνες.

«Το γράψιμο είναι μια μορφή ικεσίας», λέει ο Κάφκα· εγώ θα πρόσθετα «και ψυχοθεραπείας υπό ορισμένες συνθήκες». Άρα η καταφυγή στη γραφή μπορεί να λειτουργεί σαν βάλσαμο ή σαν μια ψυχοσωματική άσκηση υπέρβασης του χρόνου. Η φαρμακευτική αγωγή που λέγεται γραφή, έστω και με τη μορφή του ημερολογίου, αποτοξινώνει, προσφέρει συγκινήσεις και παράγει ενδορφίνες. Σίγουρα είναι προτιμότερο να γεμίζεις σελίδες αντί για τασάκια και δεν αποκλείεται, με έμπνευση τη διαδικασία αυτή, να υποψιαστείς κάποια στιγμή τι σημαίνει αυτογνωσία. Ο Αχιλλέας Κυριακίδης μάς πηγαίνει πιο μακριά, πιθανόν στο κέντρο αυτής της κατάστασης, υπενθυμίζοντάς μας πολύ απλά: «Γράφουμε για να μην τρελαθούμε».

Γράφω σημαίνει σπάζω το κέλυφος των πραγμάτων που με πιέζουν και αναδημιουργώ-αναδημιουργούμαι. Μια παρέκβαση σε αυτό το σημείο είναι αναγκαία: το κάπνισμα συνδέεται εξωτερικά με τη λειτουργία της αναπνοής και εσωτερικά με τη λειτουργία της έκφρασης. Οι πνεύμονες είναι εξίσου σημαντικό όργανο με το δέρμα όσον αφορά την επαφή-επικοινωνία με τους άλλους, καθότι παίρνω ανάσα-αέρα για να υπάρχω. Ας μην το ξεχνάμε: «ψυχή» στα αρχαία ελληνικά σημαίνει ανάσα, πνοή.

Aν και κάπως βαρύ το θέμα του, διαθέτει μια εσωτερική οικονομία και συνάμα μεστό περιεχόμενο, ενώ η γλώσσα του είναι επαρκώς επεξεργασμένη, έχει ανοιχτό ορίζοντα και ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες, γι’ αυτό και διαβάζεται, χωρίς ψυχικό κόστος, κι από μη καπνιστές.

Ο Μάγνης κάποια στιγμή ανοίχτηκε μέσα του και βάδισε σε αυτή την οδό αυτοθεραπείας και απελευθέρωσης. Μπορείτε εύκολα να το διαπιστώσετε, αν βεβαίως δεν θαμπωθείτε από την επιφάνεια του κειμένου του, αν προσπεράσετε τον έξυπνο λόγο, το διάχυτο χιούμορ, τους επιτυχείς νεολογισμούς, αλλά βέβαια και τις θυμικές εκρήξεις του (τις οποίες πρέπει, ως παράπονο, να τονίσω ότι συνήθως βάζει στο στόμα του επιμελητή, ενώ αυτός παραμένει κύριος… να θυμίσω εδώ τα «να πάν’ να γαμηθούνε οι γιατροί!» ή «στα παπάρια μας!» και πολλά άλλα).

Η δομή των κεφαλαίων είναι σπονδυλωτή, χαρίζοντας φυσικότητα στον τρόπο διάταξης του υλικού του, ενώ η όλη αρχιτεκτονική του βιβλίου είναι λεπτουργημένη και λειτουργική. Παρόλο που οι λέξεις του είναι περισσότερο νοητικής τάξεως ή ιδιοσυγκρασίας –έχουν πάντα «φίλτρο»– και γενικά ο λόγος είναι αρμονικά ενορχηστρωμένος, δεν λείπουν και οι «άφιλτρες» συναισθηματικές στιγμές, οπότε η ένταση και η φόρτιση ανεβαίνουν αισθητά, γι’ αυτό και θα έλεγα ότι έχουμε να κάνουμε με ένα δοκίμιο στα όρια της λογοτεχνίας.

Το βιβλίο Πώς κατάφερα ν’ αρχίσω το κάπνισμα ως ανάγνωσμα είναι απολαυστικό και για έναν επιπρόσθετο λόγο: διότι μέσα από τις στιγμές του αυτοσαρκασμού του και την ευρεία αναφορικότητά του ο συγγραφέας δημιουργεί μια «σχέση χειραψίας» με τον αναγνώστη. Επίσης, αν και κάπως βαρύ το θέμα του, διαθέτει μια εσωτερική οικονομία και συνάμα μεστό περιεχόμενο, ενώ η γλώσσα του είναι επαρκώς επεξεργασμένη, έχει ανοιχτό ορίζοντα και ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες, γι’ αυτό και διαβάζεται, χωρίς ψυχικό κόστος, κι από μη καπνιστές.

* Ο ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ είναι επιμελητής εκδόσεων.

altΠώς κατάφερα ν' αρχίσω το τσιγάρο
Κωνσταντίνος Μάγνης
Πικραμένος 2016
Σελ. 136, τιμή εκδότη €11,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Κολυμπώντας στη λιμνούλα υπό βροχή» του Τζορτζ Σόντερς (κριτική) – Για την αυθεντική αγάπη της γραφής και της ανάγνωσης

«Κολυμπώντας στη λιμνούλα υπό βροχή» του Τζορτζ Σόντερς (κριτική) – Για την αυθεντική αγάπη της γραφής και της ανάγνωσης

Για το βιβλίο του Τζορτζ Σόντερς [George Sauders] «Κολυμπώντας στη λιμνούλα υπό βροχή» (μτφρ. Ανδρέας Παππάς, εκδ. Πατάκη). Οι Ρώσοι «μάστορες» της γραφής, τα μαθήματα δημιουργικής γραφής, αλλά και η χαρά της ανάγνωσης. Kεντρική εικόνα: © Syracuse.edu.

Γράφει ο Διονύ...

«Πώς να διαβάζουμε λογοτεχνία» του Τέρυ Ίγκλετον – Μια γλαφυρή εισαγωγή στον κόσμο της ανάγνωσης

«Πώς να διαβάζουμε λογοτεχνία» του Τέρυ Ίγκλετον – Μια γλαφυρή εισαγωγή στον κόσμο της ανάγνωσης

Για το βιβλίο του Τέρυ Ίγκλετον [Τerry Eagleton] «Πώς να διαβάσουμε λογοτεχνία» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Πεδίο]. Κεντρική εικόνα: (© Unsplash). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Το ερώτημα του τίτλου ...

«Τα όνειρα της καμήλας και άλλες ιστορίες για τη Συρία» της Ελένης Παπανδρέου (κριτική) – Στην επικράτεια του παραμυθιού

«Τα όνειρα της καμήλας και άλλες ιστορίες για τη Συρία» της Ελένης Παπανδρέου (κριτική) – Στην επικράτεια του παραμυθιού

Για το λεύκωμα της Ελένης Παπανδρέου «Τα όνειρα της καμήλας και άλλες ιστορίες για τη Συρία» (εκδ. Ιωλκός). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία της Ελένης Παπανδρέου από την έκδοση. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Στο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική  διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Το δεύτερο φεστιβάλ «WOW - Women of the World Αthens» (6-8 Απριλίου) στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) αποπειράται να θίξει τα πλέον επίκαιρα ζητήματα στον αγώνα της έμφυλης ισότητας, σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Στην κεντρική εικόνα, η Έλλη Ανδριοπούλου, διευθύνουσα δύμβουλος του ΚΠΙΣΝ και...

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ