alt

Για την έκδοση του 9ου τόμου των ημερολογίων του Γιώργου Σεφέρη, «Μέρες Θ', 1 Φεβρουαρίου 1964 - 11 Μάη 1971» (εκδ. Ίκαρος) με φιλολογική επιμέλεια της Κατερίνα Κρίκου-Davis.

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

Στον ένατο τόμο της σειράς με τον (επαναλαμβάνω και εδώ: «καβαφικής», όπως έχει πολλαπλώς επισημανθεί, τηρουμένων πάντως όλων των διαφοροποιήσεων, καταγωγής) τίτλο Μέρες ερχόμαστε να αναγνωρίσουμε την κορύφωση ή στέψη στην αποτύπωση της ατομικής, ιδιωτικής, επαγγελματικής, δημιουργικής πορείας που ακολούθησε ο Γιώργος Σεφέρης (1900-1971) μέχρι τη φυσική κατάληξη του βίου του, ενώ έκτοτε ακαταπόνητος κυκλοφορεί σε συνθήκες διαχρονίας μέσα στο ευρύ πεδίο της καθ’ ημάς και της διεθνούς πολιτισμικής αγοράς. Στους προηγούμενους οκτώ τόμους της σειράς Μέρες, οι οποίοι καλύπτουν την εκτενή περίοδο από το 1925 μέχρι το 1963, προστίθεται τώρα ο ένατος, ανά χείρας τόμος που καλύπτει την περίοδο από τον Φεβρουάριο 1964 μέχρι τον Μάιο 1971.

Εκτός από τις αναμενόμενες και κατ’ επανάληψη προβεβλημένες πληροφορίες [...] εδώ εντοπίζουμε ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες στο πλαίσιο της εξαιρετικά παραστατικής όσο και συγχρονικής απόδοσης δεδομένων από ένα πλούσιο βιωματικό και γνωστικό υλικό.

Εκτός από τις αναμενόμενες και κατ’ επανάληψη προβεβλημένες πληροφορίες σχετικά με τις ποικιλόμορφες αντιδράσεις για την απονομή στον Σεφέρη του Βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας 1963, ή σχετικά με το ενδεχόμενο εισόδου του Σεφέρη στην Ακαδημία Αθηνών, ή σχετικά με τα γεγονότα που τον αφορούν μέσα στο γενικότερο κλίμα που επέβαλε η Δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967, εδώ εντοπίζουμε ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες στο πλαίσιο της εξαιρετικά παραστατικής όσο και συγχρονικής απόδοσης δεδομένων από ένα πλούσιο βιωματικό και γνωστικό υλικό.

Με τη λήξη της θητείας του ως πρέσβης (Γεώργιος Σεφεριάδης στον επαγγελματικό του βίο) της Ελλάδος στο Λονδίνο, από όπου αναχώρησε στις 20 Αυγούστου 1962 για την οριστική μέσω Γαλλίας επιστροφή του οίκαδε, όπως αποτυπώνεται σε σχετική ημερολογιακή εγγραφή του τόμου Μέρες Η΄, ο Γιώργος Σεφέρης αρνήθηκε την πρόταση του υπουργείου Εξωτερικών να παραμείνει στην ενεργό υπηρεσία (στην Αθήνα) και μετά την κοινή δημοσιοϋπαλληλική «35ετία» («Αποκρίθηκα ότι τέτοια υπεκφυγή δεν ήταν τίμια απέναντι των άλλων συναδέλφων μου. Έτσι έληξε και το Υπουργείο. Το περίεργο είναι ότι φεύγω με το συναίσθημα ότι δεν ήμουν ποτέ εκεί. Κι όμως δούλεψα σκληρά εκεί 38 χρόνια»), και επέλεξε να εξακολουθήσει τις προσωπικές διαδρομές του μέσα σε φυσικούς χώρους του εξωτερικού κόσμου.

Οι διαδρομές αυτές γίνεται και από τον παρόντα τόμο φανερό ότι λειτούργησαν ως εργαλεία για τη σύνθεση εσωτερικών τοπίων με ιδιαίτερη ποιότητα και φόρτιση που συνέχισαν να προσθέτουν δεδομένα για την οργάνωση της υποκειμενικής πραγματικότητας, με την επιλεκτική συμμετοχή και του υλικού από τη βαθιά δεξαμενή της μνήμης.

Υπ’ αυτές τις προϋποθέσεις, ακολουθούμε τώρα τον Γιώργο Σεφέρη στους Δελφούς (και πάλι), στην Ιτέα («Ιτιά»), στο Γαλαξείδι και στην Αράχωβα, στην Άμφισσα, στον Όσιο Λουκά, στην Πέλλα και στη Νάουσα, στην Καλαμπάκα και στα Μετέωρα, στον λόφο του Φιλοπάππου, στην Ακρόπολη και στο Ηρώδειο, στο Σούνιο, στον Πόρο, στο Ναύπλιο, στην Ασίνη και στις Μυκήνες, στο Γαλλικό Ινστιτούτο, στην Ελληνοαμερικανική Ένωση και στο Βρετανικό Συμβούλιο, στη Μύκονο και στη Δήλο, στην Κρήτη και στη Σκύρο, στην Καρδαμύλη, στη Σμύρνη, στη Λεμεσό, στο Κούριο, στην Αμμόχωστο, στη Ρόδο και στη Χάιφα, στον Πύργο και στη Χαλκίδα, αλλά και σε περισσότερο ιδιωτικές διαδρομές, όπως στον τάφο της μητέρας του το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής ή στην οδό Άγρας στις 7 π.μ. («Βγήκα στο δρόμο […]. Γύρισα σπίτι αφού πέρασα από το φούρνο […], κρατώντας ζεστό ψωμί στην αγκαλιά μου: παμπάλαιη αίσθηση»), και ακόμα: στο Παρίσι, στη Βαρκελώνη, στη Μαδρίτη, στο Τολέδο, στη Ρώμη και στην Ασσίζη, και επίσης στις τελετές αναγόρευσής του ως Επίτιμου Διδάκτορα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στην Οξφόρδη και στο Πρίνστον (και τον ακούμε να διαβάζει ποιήματά του στο Μουσείο Guggenheim στη Νέα Υόρκη, ο ίδιος στα ελληνικά με τον Έντμουντ Κήλυ στην αγγλική μετάφραση).

Παρακολουθούμε τον Σεφέρη να διατυπώνει τις κριτικές απόψεις του για συναυλία με έργα Μπαχ στο Ηρώδειο από την Ορχήστρα Λαμουρέ των Παρισίων υπό τον αρχιμουσικό Εμίλ Μαρτέν και για τον Νίκο Σκαλκώτα σε αντιστικτική συσχέτιση με τον Άλμπαν Μπεργκ...

Παράλληλα, παρακολουθούμε τον Σεφέρη να διατυπώνει τις κριτικές απόψεις του για συναυλία με έργα Μπαχ στο Ηρώδειο από την Ορχήστρα Λαμουρέ των Παρισίων υπό τον αρχιμουσικό Εμίλ Μαρτέν και για τον Νίκο Σκαλκώτα σε αντιστικτική συσχέτιση με τον Άλμπαν Μπεργκ, για τη δίγλωσση (στο πρωτότυπο και σε καταλονική μετάφραση) σειρά Ελλήνων και λατίνων συγγραφέων στη βιβλιοθήκη του Αββαείου του Μονσερράτ, για τους πίνακες του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου στο Τολέδο και για τα χαρακτικά του Γκόγια στην Εθνική Πινακοθήκη, για την έκθεση κοπτικής τέχνης στο Παρίσι, για τις νωπογραφίες του Τζόττο και του Τσιμαμπούε στην Ασσίζη, για τις ταπισσερί με θέμα το κυνήγι του μονόκερω σε παράρτημα (Cloisters, με θέα στον ποταμό Hudson) του Μetropolitan Museum (όπου ο Σεφέρης αναζητεί πορτρέτα Φαγιούμ) και για τα γλυπτά του Τζακομέττι στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Νέα Υόρκη, για την παράσταση του Θεάτρου Nο και για τη Σίβυλλα του Άγγελου Σικελιανού στο Ηρώδειο, καθώς και για τις κινηματογραφικές ταινίες Ηλέκτρα και Αλέξης Ζορμπάς του Μιχάλη Κακογιάννη.

Εξάλλου, έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε τη συνάντηση του Σεφέρη με τον Γάλλο συγγραφέα Αντρέ Μαλρώ, υπουργό Πολιτισμού της κυβέρνησης Ντε Γκωλ, και τη μακρά συζήτησή τους: ο Σεφέρης σχολιάζει με τον πλέον παραστατικό όσο και εξίσου κριτικό τρόπο, μεταξύ άλλων, την πρωτοβουλία του Μαλρώ για τον καθαρισμό/«γενικό μπουγάδιασμα» των μνημείων του Παρισιού, ή τις απόψεις του Μαλρώ περί Κίνας όπου είχε ταξιδέψει στο πλαίσιο μεθόδευσης διμερών σχέσεων: «οι Κινέζοι έχουν εγκαταλείψει την προσπάθειά τους για λατινική γραφή […] τα ιδεογράμματα εκφράζουν είκοσι κινέζικες γλώσσες και χωρίς αυτά η χώρα θα έσπαζε σε είκοσι κομμάτια», στη δε συνέχεια περί Ελλάδας: «Είναι ο λαός που εφεύρε τη φτερωτή νίκη» (εδώ θα αναγνωρίζαμε ίσως πνευματώδη αναφορά του Μαλρώ στη Νίκη της Σαμοθράκης στο Λούβρο, ίσως και στην Άπτερο Νίκη της Ακρόπολης;).

alt

Βλέπουμε τον Γιώργο Σεφέρη μέσα στον πυκνό «συνωστισμό» λαμπερών –με ευρύτερο ή ειδικότερο αντίκρισμα ενδιαφέροντος– παραγόντων του πολιτισμικού, κοινωνικού, επιστημονικού, πολιτικού γίγνεσθαι στην Ελλάδα και διεθνώς.

Στο πλαίσιο αυτό, βλέπουμε τον Γιώργο Σεφέρη μέσα στον πυκνό «συνωστισμό» λαμπερών –με ευρύτερο ή ειδικότερο αντίκρισμα ενδιαφέροντος– παραγόντων του πολιτισμικού, κοινωνικού, επιστημονικού, πολιτικού γίγνεσθαι στην Ελλάδα και διεθνώς, οι οποίοι με φευγαλέες ή μονιμότερες παρουσίες, παραβιάζοντας χωροχρονικά όρια, λειτουργούν πολλαπλώς ως τροχιοδείκτες για την ελεύθερη περιήγησή μας στον χώρο και στον χρόνο εντός και εκτός του βιβλίου, όπως είναι ο Κ.Π. Καβάφης, ο Διονύσιος Σολωμός, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο Ζήσιμος Λορεντζάτος, ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, ο Κωστής Παλαμάς, ο Στρατής Τσίρκας, ο Ηλίας Βενέζης, ο Γεώργιος Αθανασιάδης-Νόβας, ο Παύλος Ζάννας και ο Αλεξανδρινός λόγιος Νάνης Παναγιωτόπουλος, ή ο Τ.Σ. Έλιοτ, ο Γέιτς, ο Ώντεν, ο Υβ Μπονφουά, ο Έζρα Πάουντ, ο Μπωντλαίρ, ο Μπόρχες, ο Ζιντ, ο Μαλλαρμέ, ο Καμύ, ο Τολστόι («Τ’ άλογό του ο Τολστόι τ’ ονόμαζε παραμιλητό») και ο Ντοστογιέφσκι, ο ποιητής και διπλωμάτης Αλεξίς Λεζέ, γνωστός και ως Σαιντ-Τζων Περς, ο Πάτρικ Λη Φέρμορ και ο Ματσούο Μπασό.

Επίσης: Ο Ιωάννης Κακριδής, ο Λίνος Πολίτης, ο Γ.Π. Σαββίδης, ο Στυλιανός Αλεξίου, ο Κ.Θ. Δημαράς, ο αρχαιολόγος Χρήστος Καρούζος, οι κλασικοί φιλόλογοι Μώρις Μπόουρα και Στούρε Λιννέρ.

Περαιτέρω: Η πιανίστα Τζίνα Μπαχάουερ και η στενή φίλη του Δημήτρη Μητρόπουλου Καίτη Κατσογιάννη, ο Γιάννης Χρήστου, ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Μπαλτύς, ο (τότε) διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνος Καλλιγάς, και οι αρχιτέκτονες Άρης Κωνσταντινίδης, Δημήτρης Πικιώνης, Παναγιώτης Μιχελής.

Και ακόμα: Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας, ο Μακάριος, ο Σπύρος Μαρκεζίνης, ο Βρετανός πρωθυπουργός επί των ημερών της θητείας του Σεφέρη στο Λονδίνο Χάρολντ Μακμίλλαν, ο Αμερικανός γερουσιαστής Γιουτζίν Μακάρθυ.

Και επιπλέον μεγέθη, όπως είναι ο Όμηρος, ο Ηρόδοτος, ο Ησίοδος, ο Ηράκλειτος, ο Πίνδαρος, ο Πλάτων, ο Πλούταρχος, ο Θουκυδίδης, ο Παυσανίας, ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής και ο Ευριπίδης, ο Αρχίλοχος, ο Επίκτητος, ο Θεόκριτος, ο Βιργίλιος και ο Δάντης, επίσης ο Μακρυγιάννης και τα δημοτικά τραγούδια, ή ο Καισάριος Δαπόντες και οι περιηγητές, καθώς τεκμηριώνουν λεπτομέρειες από τον προσωπικό βίο του Γιώργου Σεφέρη, μάλλον συνθέτουν μια προσωπική μυθολογία παρά αποκαλύπτουν πλούσιο γνωστικό απόθεμα.

Δεσπόζουσα θέση κατέχει η έμφαση στη δημιουργική πρόσληψη της εξωτερικής, αντικειμενικής πραγματικότητας, στο πλαίσιο της οποίας πάντως το Κυπριακό ζήτημα εξακολουθεί να αποτελεί στοιχείο που δοκιμάζει τις αντοχές του Σεφέρη.

Αυτά τα δεδομένα και πλείστα όσα άλλα ομοειδή (αναγνωρίζονται να) λειτουργούν ως ένα μείζον πεδίο ποικίλων πληροφοριών σχετικά με την ιδιωτική/κοινωνική ζωή του Γιώργου Σεφέρη. Εδώ δεσπόζουσα θέση κατέχει η έμφαση στη δημιουργική πρόσληψη της εξωτερικής, αντικειμενικής πραγματικότητας, στο πλαίσιο της οποίας πάντως το Κυπριακό ζήτημα εξακολουθεί να αποτελεί στοιχείο που δοκιμάζει τις αντοχές του Σεφέρη.

Τις πληροφορίες που προσφέρει αφειδώς (και) ο ανά χείρας τόμος διεκπεραιώνει με τον σταθερά αναγνωρίσιμο χαρακτήρα λόγος προς εαυτόν, άκρως παραστατικός, ενίοτε ελλειπτικός και συνδηλωτικός, αφοριστικός και κριτικός, ειρωνικός έως σαρκαστικός, στοχαστικός και εξομολογητικός, αναλυτικός αλλά και συγκρατημένος, με ανιχνεύσιμα στοιχεία βαθύτατου συναισθήματος και με ενδιαφέροντα τεκμήρια για την ποιότητα του ύφους (ακόμα και) στην προσωπική γραφή του Σεφέρη, πράγμα που δηλώνει την ενιαία γλώσσα του δημιουργού.

Εδώ εντάσσονται το φαινόμενο της μεταφοράς, π.χ.: «σήμερα έξοχη, επικίνδυνη μέρα. Από αυτές που ο ουρανός σ’ απορροφά, ωσάν βεντούζα», «η αιώνια τύψη της θάλασσας που ξεσπά με το κύμα κάτω στην ακρογιαλιά», «Χτες νύχτα, ύστερα από χρόνια τώρα πια βυθισμένα κάτω απ’ την επιφάνεια της μνήμης, αφέθηκα να οδηγηθώ […]», και κυρίως η αφοριστική διατύπωση, π.χ.: «Δεν πέτυχα λέξη που να δίνει την αίσθηση των Μετεώρων: του τοπίου του ανθρώπινου», «Χτες βράδυ στο Ηρώδειο: Bach, Messe en si mineur […]. Καθώς άκουγα την έξοχη μουσική μού φάνηκε πως έφτιανε ένα τεράστιο θόλο πάνω από το αρχαίο θέατρο», «Αμερικανική ζωγραφική και γλυπτική, τίποτε. Αρχιτεκτονική, ναι».

Με τον τρόπο αυτόν ο Γιώργος Σεφέρης (συνεχίζει να) αποτυπώνει, σε κείμενα ποικίλης έκτασης και σύνθεσης, τη ροή του προσωπικού χρόνου, ως απόδοση του περιεχομένου της συνείδησης, μέσα στην κοίτη διέλευσης του γενικού, ιστορικοπολιτικού και πολιτισμικού χρόνου, με την αμεσότητα, τις απαιτήσεις και τους περιορισμούς της συγχρονίας (όπως δηλώνει π.χ. μεταξύ άλλων και το κενό στις εγγραφές από 6 Απριλίου μέχρι 22 Μαΐου 1967), σύμφωνα με τη βιωματική και συχνά αυτοαναφορική ή/και ενδοσκοπική οπτική του.

Στο εκτενές κείμενο των «Προλεγομένων» της έκδοσης η Κατερίνα Κρίκου-Davis τεκμηρίωσε (και στον προ οφθαλμών τόμο) την επιχειρηματολογία της σχετικά με την οργάνωση και αξιοποίηση του υλικού (ημερολογιακές και ποικίλες άλλες σημειώσεις και άλλα, λογοτεχνικά και μη, κείμενα του Σεφέρη, αποκόμματα από τον ελληνικό, αγγλικό, αμερικανικό Τύπο, σχέδια επιστολών και σημειωμάτων) που είχε στη διάθεσή της.

alt

Ο τόμος ολοκληρώνεται με τρία «Επίμετρα» ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσας σύνθεσης.

Από το «Επίμετρο II» πρώτες μορφές (1921-1923) ποιητικών συνθέσεων του Σεφέρη, σημειώσεις για τη ζωή στο Παρίσι (1918-1923), επιλογές από το φορτίο της μνήμης, ποικίλα αυτοβιογραφικά.

Μεταξύ άλλων, συγκρατούμε από το «Επίμετρο I» το υπηρεσιακό σημείωμα από 19 Δεκεμβρίου 1958 του πρέσβη Γεωργίου Σεφεριάδη προς τον (τότε) υπουργό των Εξωτερικών Ευάγγελο Αβέρωφ με παρατηρήσεις επί «του προσχεδίου Συντάγματος ανεξαρτήτου Κύπρου» συνταχθέντος κατά τη συνάντηση του Αβέρωφ με τον Τούρκο ομόλογό του Φατίν Ζορλού (ο οποίος καταδικάστηκε σε θάνατο δι’ απαγχονισμού, όπως και ο πρωθυπουργός Αντνάν Μεντερές, όταν ανετράπη η κυβέρνησή του από στρατιωτικό κίνημα στην Τουρκία: σχετική εγγραφή του Σεφέρη στον τόμο Μέρες Η΄ για την εκτέλεσή τους τον Σεπτέμβριο 1961), από το «Επίμετρο II» πρώτες μορφές (1921-1923) ποιητικών συνθέσεων του Σεφέρη, σημειώσεις για τη ζωή στο Παρίσι (1918-1923), επιλογές από το φορτίο της μνήμης, ποικίλα αυτοβιογραφικά (όπου και αναφορά στην «πρώτη πρόζα με ειρμό» που έγραψε, 1918), αναφορά στα ποιήματα του Στυλιανού Σεφεριάδη («Ο πατέρας μου ήταν μάστορας του στίχου. Θέλω να κάμω αμέσως τώρα τη διάκριση ανάμεσα στο νόημα που δίνω σε τούτη τη μαστοριά και τον τίτλο “μεγάλος ποιητής” ή όπως θα το προτιμούσα απλούστερα “ποιητής” – ο πατέρας μου ήταν μάστορας του στίχου με την έννοια του χειροτέχνη, όπως ήξερε να πελεκήσει έναν κορμό δέντρου και να μου φτιάξει ένα μικρό πλεούμενο που ταξίδευε, ένα παιχνίδι»), από δε το «Επίμετρο III» λεπτομέρειες από ημερολογιακές εγγραφές του 1916 με προσωπικό αλλά και με ιστορικοπολιτικό αντίκρισμα (δραματικές εξελίξεις στην αντιπαλότητα του βασιλέως Κωνσταντίνου και του Ελευθερίου Βενιζέλου).

«Στα ημερολόγια σημειώνω πιο συχνά τα τρεχούμενα περιστατικά παρά τα σπουδαία. Τα σπουδαία που έτυχαν στη ζωή μου δε μου άφηναν συνήθως καιρό για να τα γράψω. Η σιωπή μου δεν θα έπρεπε να ερμηνευτεί σαν αδιαφορία».

Εδώ εντοπίζουμε επίσης ενδιαφέροντα δείγματα αφοριστικής διατύπωσης, π.χ.: «ίσως όμως, αντίθετα από την κοινή αντίληψη, τη γεμάτη συγκατάβαση για τα νιάτα, ν’ αρχίζομε τη ζωή μας παλεύοντας μέσα σ’ ένα εφιαλτικό όνειρο – όσο προχωρούμε πίσω προς αυτά τα νεότερα χρόνια από τα οποία εκπορευόμαστε, τόσο περισσότερο σχηματοποιούμε, και αν θέλουμε ν’ αποφύγουμε αυτή τη σχηματοποίηση, τόσο πιο ακατανόητοι γινόμαστε», ή «Στα ημερολόγια σημειώνω πιο συχνά τα τρεχούμενα περιστατικά παρά τα σπουδαία. Τα σπουδαία που έτυχαν στη ζωή μου δε μου άφηναν συνήθως καιρό για να τα γράψω. Η σιωπή μου δεν θα έπρεπε να ερμηνευτεί σαν αδιαφορία» σε συνδυασμό με την ομολογία: «Πάει χρόνος που σκίζω αδιάκοπα τα παλιά χαρτιά μου […]».

Την έκδοση του πρωτότυπου υλικού (και) στον ανά χείρας τόμο η Κατερίνα Κρίκου-Davis ενίσχυσε με πλούσιο και λεπτομερή υποσέλιδο υπομνηματισμό, με μεταφράσεις των ξενόγλωσσων παραθεμάτων, με ευρετήριο προσώπων και με ενδεικτική φωτογραφική τεκμηρίωση. Είναι σαφές ότι υπ’ αυτές τις συνθήκες ο τόμος αυτός ολοκληρώνει το πλαίσιο της δυναμικής που προσδιορίζει τη φιλολογική διαδικασία σχετικά με το έργο και τη μείζονα προσωπικότητα του Γιώργου Σεφέρη ως δημιουργού που παρεμβαίνει στη διαμόρφωση του γενικού, ιστορικοπολιτικού και πολιτισμικού τοπίου.

Περαιτέρω ο τόμος αυτός, και μάλιστα με το υλικό των τριών «Επιμέτρων» ως ένα ισχυρό τεκμήριο προστιθεμένης αξίας, καλύπτει (και) τα ενδιαφέροντα μιας ευρύτερης, πέραν των ειδικών, κοινότητας αναγνωστών, οι οποίοι ανεξάρτητα από ιδεολογικούς και αισθητικούς προσανατολισμούς, ή ακόμα ανεξάρτητα από το περιεχόμενο βιωματικών και γνωστικών αποσκευών, παρακολουθούν συστηματικά ή (έστω) περιστασιακά όσα συμπαρασύρει ο γενικός χρόνος, με απαραίτητη τη συμμετοχή του δημιουργού στην κοίτη της ροής του ως σημαντικού δείκτη για το χωροχρονικό συνεχές.

* Η ΑΛΚΗΣΤΙΣ ΣΟΥΛΟΓΙΑΝΝΗ είναι διδάκτωρ Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και κριτικός βιβλίου.
Τελευταίο της βιβλίο, η μελέτη «Ο δημιουργικός λόγος του Γιώργου Χειμωνά» (εκδ. Παρατηρητής).

 Αποσπάσματα από το έργο

«Η Ασίνη: γυμνός ο μεγάλος γιαλός – λίγα τα σύννεφα. Μπήκα στη θάλασσα. Κοίταξα τα χαλίκια και τις μεγάλες πέτρες της Ακρόπολης. Τα λιγοστά απομεινάρια από τα χτίσματα […]. Θυμήθηκα την Ασίνη του ’38, και το ποίημα εκείνο. Ταξίδεψε δυό χρόνια. Αναλογίστηκα το χυμό του, πώς μαζεύτηκε σιγά-σιγά, τόση ζωή, πώς τό ’φτιαξε μια νυχτιά, μαγικά, σαν τον καρπό που πέφτει. […]. Δύσκολο που είναι ν’ αποκοπείς από την περασμένη ζωή, που έφτιαξε ωστόσο αυτό το πράγμα που είσαι συ, […]. Τώρα το πρωί, έχω μπροστά μου καθώς γράφω τη μοναδική μου λεύκα που μαραίνεται και την κοκκινωπή ξερολιθιά του μικρού περβολιού. Αυτά με κάνουν και σκέπτομαι την ανάσταση».

(εγγραφή: 27 Οκτωβρίου 1964)

«Την περασμένη εβδομάδα, μιλώντας στους φοιτητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, παρατηρούσα ότι, στη λογοτεχνία μας, οι ποιητές έχουν τη ροπή να περιφρονούν τα διδάγματα του πεζού λόγου. Είναι φυσικό, θά ’λεγε κανείς, να μαθαίνει ο ποιητής από τον ποιητή. Βέβαια στο πρώτο κοίταγμα έτσι πρέπει να είναι. Ωστόσο, πρέπει να μην το ξεχνάμε, ο ποιητής, αν αληθινά είναι ποιητής, προορίζεται να γίνει άρχοντας και κυρίαρχος της γλώσσας του, και γι’ αυτό την αισθάνομαι σαν ένα είδος περιορισμού αυτή τη ροπή που φτάνει κάποτε ώς το να δυσκολεύεται ο ποιητής να εκφραστεί σε πρόζα, έχουμε αρκετά παραδείγματα. Τα φτερά τους τούς εμποδίζουν να περπατήσουν, είπε κάποιος κριτικός μας, επαναλαμβάνοντας το γνωστό στίχο του Baudelaire. Αλλά μ’ ενοχλεί να βλέπω τον ποιητή να παραπατά μπερδεμένος στα φτερά του. Η γλώσσα που μας εδόθηκε είναι ενιαία, νομίζω. Αν η ποίηση δείχνει την αρμονία της έκφρασής μας, ωστόσο τις κλείδωσές της, τους αρμούς της στον πεζό λόγο μπορούμε να τους μελετήσουμε από κοντά».

(εγγραφή: 6 Απριλίου 1967)


altΜέρες Θ'
1 Φεβρουαρίου 1964 – 11 Μάη 1971
Γιώργος Σεφέρης
Φιλολογική επιμ. Κατερίνα Κρίκου-Davis
Ίκαρος 2019
Σελ. 352, τιμή εκδότη €16,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ

 

alt 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο διάλογος Γιώργου Σεφέρη - Ευάγγελου Αβέρωφ

Ο διάλογος Γιώργου Σεφέρη - Ευάγγελου Αβέρωφ

Οι συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου
Ευάνθης Χατζηβασιλείου
Πατάκης 2019
Σελ. 346, τιμή εκδότη €18,80

Εξήντα...




Ο Γιώργος Σεφέρης στον καθρέφτη των ημερολογίων του

Ο Γιώργος Σεφέρης στον καθρέφτη των ημερολογίων του

Για την έκδοση του 8ου τόμου των ημερολογίων του Γιώργου Σεφέρη, «Μέρες Η', 2 Γενάρη 1961–16 Δεκέμβρη 1963» (εκδ. Ίκαρος) με φιλολογική επιμέλεια της Κατερίνα Κρίκου-Davis.

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

...
Η συνάντηση Στρατή Τσίρκα-Γιώργου Σεφέρη

Η συνάντηση Στρατή Τσίρκα-Γιώργου Σεφέρη

Μια φιλία που βράδυνε
Γιώργος Γεωργής
Εκδ. Καστανιώτη 2016
Σελ. 128, τιμή εκδότη €9,54

Η σχέση του Σεφέρη με τον ...




ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Το διαδικτυακό περιοδικό Λόγου και Τέχνης Χάρτης (www.hartismag.gr), συνεχίζει για τρίτη χρονιά την απονομή ετήσιων βραβείων, με σκοπό την ανάδειξη των σημαντικότερων βιβλίων που κυκλοφόρησαν το περασμένο έτος. Σήμερα ανακοινώθηκε ο Βραχύς Κατάλογος σε όλες τις κατηγορίες. Δείτε βιβλία και συγγραφείς. 

...

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Το μυθιστόρημα του Πολ Μάρεϊ [Paul Murray] «The Bee Sting» είχε προκριθεί και στη μικρή λίστα του Βραβείου Μπούκερ και εκθειάστηκε από τη συγγραφέα Μπερναρντίν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] που είναι μέλος της επιτροπής του βραβείου Νero Gold. 

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άιρις Μέρντοχ [Iris Murdoch] «Μέσα στο δίχτυ» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη), το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Όταν είδα τον Φιν να με περιμένει στη γωνία το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ