athanase-benetos

Συνέντευξη στη Σώτη Τριανταφύλλου

Ξέρω τον Θάνο Μπενέτο «από πάντα», όπως συνηθίζουμε να απαντάμε όταν μας ρωτούν πόσο καιρό είμαστε φίλοι. Μεγαλώσαμε μαζί και μαζί ψηλώσαμε. Από μικρός φαινόταν ότι θα γίνει διάσημος... Ο Θάνος Μπενέτος σπούδασε ιατρική στην Αθήνα· στη συνέχεια έκανε ειδικότητα (καρδιολογία: σαν τον μπαμπά του!) και διδακτορικές σπουδές στο Παρίσι και στη Βοστόνη. Σήμερα ζει στο Νανσί της Γαλλίας και είναι ένας από τους επιφανέστερους γηριάτρους στον κόσμο. Δεν μπορώ να αντισταθώ στον πειρασμό να προσθέσω: έχει τέσσερα παιδιά! Ίσως γι’ αυτή την αναπαραγωγή να φταίει το ότι είναι μοναχοπαίδι. 

Doc, το βιβλίο σας «Το αλφαβητάρι του αιωνόβιου» μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Πατάκη»... Ήθελα να σας ρωτήσω μερικά πράγματα με αφορμή, εκτός από το βιβλίο, ένα αφιέρωμα του περιοδικού «Le Point» που είχε τίτλο «Ο άνθρωπος που υπόσχεται την αθανασία ή σχεδόν». Ο άνθρωπος αυτός δεν είστε εσείς – παρότι συγκαταλέγεστε ανάμεσα στους πιο διάσημους γεροντολόγους: είναι ο Μιροσλάβ Ράντμαν... Γιατί δεν υπόσχεστε την αθανασία;

Είναι τόσο πολλοί όσοι υπόσχονται την αθανασία που, αν και Αθανάσιος, αποφάσισα να είμαι εξαίρεση. Για να μιλήσουμε πιο σοβαρά, οι υποσχέσεις αθανασίας υπήρχαν από τότε που οι άνθρωποι άρχισαν να σκέφτονται και να αγωνιούν. Η Βίβλος μάς λέει ότι οι πατριάρχες ζούσαν πάνω από 800 χρονάκια κι ότι χάσαμε το προνόμιο του Μαθουσάλα επειδή είμαστε αμαρτωλοί. Υπήρχαν πάντα επιστήμονες και φιλόσοφοι που για να ευχαριστήσουν τον κόσμο και να ικανοποιήσουν τη φαντασίωση του ανθρώπινου γένους υπόσχονταν όχι μόνον αθανασία αλλά και αιώνια νιότη. Διότι τι να την κάνεις τη ζωή αν είσαι εσχατόγερος... Αυτό που έχει αλλάξει στην εποχή μας είναι κυρίως τα μέσα ενημέρωσης και το Ίντερνετ που επιτρέπουν την ταχύτατη διάδοση κάθε τέτοιας ιδέας και γνώμης έτσι ώστε να παίρνει τεράστιες διαστάσεις. Επίσης, συμβάλλουν οι εξελίξεις στη βιολογία και στη γενετική... Ωστόσο, όλα αυτά δεν νομιμοποιούν κανέναν να υποστηρίζει σοβαρά ότι βρισκόμαστε στα πρόθυρα της αθανασίας.

alfavitari-exofΠαρ' όλ' αυτά, είναι γεγονός -και το γράφετε κι εσείς στο βιβλίο σας- ότι κερδίζουμε τρεις ώρες παράτασης κάθε μέρα... Ο Ράντμαν κάνει λόγο για έξι!

Αυτό ισχύει κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις. Είναι όμως ψέμα το επιχείρημα ότι, εφόσον το μέσο προσδόκιμο επιβίωσης αυξήθηκε κατά 30 χρόνια στη διάρκεια του 20ού αιώνα, θα συνεχίσει να αυξάνεται επ' άπειρον. Η αύξηση που παρατηρήθηκε πράγματι οφείλεται κατά κύριο λόγο στην τρομερή ελάττωση της βρεφικής και πρώιμης θνησιμότητας στο πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα και βεβαίως στη σχετική μείωση της θνησιμότητας σε προχωρημένες ηλικίες. Αντίθετα, το ρεκόρ μέγιστης επιβίωσης από το 1997 – όταν πέθανε το γηραιότερο άτομο στον κόσμο, η Ζαν Καλμάν σε ηλικία 122 ετών- παραμένει το ίδιο και φαίνεται πως θα παραμείνει μιας και το επόμενο πιο ηλικιωμένο άτομο, αν επιβιώσει, θα ξεπεράσει την Καλμάν το 2019.

Δηλαδή, για πάνω από 20 χρόνια το ανώτατο όριο δεν θα έχει αλλάξει... Όμως κάποια μέρα θα αλλάξει!

Σίγουρα. Η εξέλιξη αυτή είναι όμως πολύ αργή. Το βέβαιο είναι ότι χάρη στις εξελίξεις της ιατρικής και της βιολογίας, καθώς και των συνθηκών ζωής, όλο και περισσότερα άτομα φτάνουν σε μεγάλη ηλικία. Ο στόχος μας είναι όχι να ξανανιώσουν οι γέροντες αλλά να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής τους και να εξασφαλιστεί η αυτονομία τους.

Αυτή τη στιγμή που μιλάμε δεν υπάρχει καμιά έγκυρη ένδειξη ότι μπορούμε να παρέμβουμε γενετικά ή μέσω φαρμάκων στη διαδικασία της γήρανσης. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις σε πειράματα σε κύτταρα ή και σε ορισμένα ζώα αλλά τίποτα που να έχει επιστημονική αξία για τον άνθρωπο. Τέτοιες υπόνοιες και ελπίδες έχουν δημιουργηθεί εδώ και δεκαετίες: π.χ. τα οφέλη στην παράταση της ζωής από τον περιορισμό της λήψης θερμίδων έχουν γίνει φανερά εδώ και 40 χρόνια. Σε κλινικό επίπεδο όμως δεν έχουμε καταφέρει να αποσπάσουμε αποδείξεις.

Θυμάμαι ένα βιβλίο του Gérard Badou “Les nouveaux vieux” όπου περιέγραφε τη γεροντική ηλικία σαν μια σειρά από ήττες... Έλεγε, λίγο-πολύ, ότι οι “καινούργιοι γέροι” δεν διαφέρουν και πολύ από τους “παλιούς γέρους”...  

Δεν είναι αλήθεια. Διαφέρουν αρκετά. Ο εβδομηντάρης του σήμερα είναι σε γενικές γραμμές πιο «καλοζωισμένος» από τον εβδομηντάρη πριν από 50 χρόνια. Οι συνθήκες διαβίωσης είναι καλύτερες από εκείνες της δεκαετίας του ’50. Η έκφραση «μια σειρά από ήττες» είναι πολύ αρνητική. Πράγματι, δεν είναι λίγοι οι διανοούμενοι και οι συγγραφείς που δίνουν μια ζοφερή εικόνα των γηρατειών – νομίζω ότι αυτό οφείλεται στο δικό τους άγχος για τα γηρατειά και τον θάνατο. Η Σιμόν ντε Μποβουάρ για παράδειγμα ζωγράφισε τα γηρατειά σαν κάτι φρικτό. Αυτή η «δήλωση» χαρακτηρίζει τους ανθρώπους που δεν μπορούν να δεχτούν τις αλλαγές στο σώμα τους και τις καινούργιες προκλήσεις της ζωής τους. Αν θέλουμε να παραμείνουμε ίδιοι κι απαράλλακτοι σε όλη μας τη ζωή είναι φυσικό ο χρόνος να μη μας ικανοποιεί – ο χρόνος μάς αλλάζει και κάθε ηλικία έχει τις ανάγκες της και τα προβλήματά της.

Έχετε έρθει σε σύγκρουση με επιστήμονες που πιστεύουν ότι έχουν πλησιάσει το μυστικό της ζωής και του θανάτου...

Πολλές φορές και με μεγάλη ένταση. Υπάρχει κίνδυνος από όλους αυτούς τους εμπόρους ελπίδων και τους υποστηρικτές φαντασιώσεων. Το κοινό είναι εύπιστο στο ζήτημα αυτό... Κυρίως όταν οι ιδέες προέρχονται από “επιστήμονες” που, στην προσπάθειά τους, να μείνουν στο φως της δημοσιότητας ή να εξασφαλίσουν πόρους και κονδύλια ισχυρίζονται ότι εργάζονται στην κατεύθυνση της αιώνιας νιότης. Τα κονδύλια που παραχωρούνται για αυτές τις έρευνες θα έπρεπε να διοχετεύονται σε πιο ωφέλιμες μελέτες. Υπάρχουν ισχυρά κυκλώματα με ψευτο-επιστημονικές εταιρείες, φάρμακα που διακινούνται μέσω Ίντερνετ, κέντρα ανανέωσης και αντιγήρανσης... Και δυστυχώς πολλοί συνάδελφοι γιατροί και άλλοι επιστήμονες -βιολόγοι, γενετιστές- συμβάλλουν στη διάδοση αντιεπιστημονικών απόψεων διότι κρατούν ουδέτερη στάση πιστεύοντας ότι όλα αυτά είναι άνευ σημασίας. Έτσι, αφήνουμε το πεδίο ελεύθερο στη διάδοση ψευτο-επιστημονικών απόψεων, προϊόντων και “θεραπειών” που μπορούν να αποβούν επικίνδυνες για την υγεία. Κάθε υπεύθυνος επιστήμονας με γνώσεις στα θέματα της βιολογίας οφείλει να ενημερώνει το κοινό και να μην το αφήνει στο έλεος των κερδοσκόπων.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: έχετε στο ενεργητικό σας μεγάλο αριθμό επιστημονικών εισηγήσεων και δημοσιεύσεων. Ωστόσο, θελήσατε να γράψετε ένα βιβλίο για το ευρύ κοινό, για το πώς μπορούμε να φτάσουμε τα εκατό και να επιτύχουμε καλή ποιότητα ζωής.

Η επαφή μου με το ευρύ κοινό είναι υποχρέωσή μου αλλά και πηγή γνώσης και προσωπικής εξέλιξης. Η επαφή αυτή εδώ και πολλά χρόνια περνά μέσα από διαλέξεις οι οποίες συχνά αφορούν ευρύτερο ακροατήριο από το επιστημονικό και ιατρικό. Πρέπει να μπορούμε να εξηγούμε επιστημονικά θέματα σε απλούς ανθρώπους: αν δεν μπορούμε σημαίνει ότι δεν τα κατέχουμε σε βάθος. Επίσης πρέπει να ενδιαφερόμαστε να μοιραστούμε τη γνώση και να παρατηρούμε τον αντίκτυπο που έχει σε ένα κοινό το οποίο θεωρητικά δεν θα είχε λόγο να εκφραστεί πάνω σε επιστημονικά ζητήματα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το πέρασμα από τον προφορικό στον γραπτό λόγο. Ο “επιστήμονας” δεν έχει πια τη δυνατότητα να εντυπωσιάσει τον αναγνώστη με την παρουσία και το γόητρο και την “αύρα” του ας πούμε... Στον γραπτό λόγο χρειάζονται πειστικά επιχειρήματα.

benetos_siteΤο λέτε εσείς που, απ' ό,τι ξέρω, εξαιτίας της απλότητάς σας έχει συμβεί να μη σας επιτρέψουν την είσοδο στο συνέδριο όπου ήσασταν κεντρικός ομιλητής! Χρειάστηκε να επιστρατευθούν μάρτυρες: “Αυτός είναι!” Ο κόσμος εντυπωσιάζεται από τα πιο αλλόκοτα πράγματα... Θυμάμαι έναν ημίτρελο καθηγητή του Χάρβαρντ με γενειάδα που μας υποσχόταν ότι θα ζήσουμε 200 χρόνια... Τέτοιες προσωπικότητες αποκτούν δημοτικότητα... Υπό αυτή την έννοια το βιβλίο σας “Το αλφαβητάρι του αιωνόβιου”, παρότι αισιόδοξο -πράγματι μπορούμε να παρέμβουμε στη μακροζωία μας- δεν κάνει λόγο για θαύματα...

Ο καθένας μας θέλει να εντυπωσιάσει το «κοινό» του. Διαφέρουμε όμως ως το τι ακριβώς προσδοκάμε, ποια θετική αντίδραση περιμένουμε απ’ αυτό. Εγώ προτιμώ να ακούσω ότι ο Μπενέτος έγραψε ένα βιβλίο με βασικό στόχο να δώσει ερεθίσματα και τροφή για σκέψη παρά να με χαρακτηρίσουν «φοβερό και τρομερό» που ανακάλυψα το μυστικό της μακροζωίας. Εκνευρίζομαι με όλους αυτούς τους σούπερ-επαΐοντες που το παίζουν εκκεντρικοί και δήθεν μακριά από τον απλό κόσμο...

Γράψατε το βιβλίο στα γαλλικά και το μεταφράσαμε στα ελληνικά: όχι μόνον επειδή είστε Έλληνας και είμαστε εθνικά υπερήφανοι! Επειδή οι Έλληνες νομίζουν πως «ξέρουν να ζουν», αλλά δεν ξέρουν... Έχουν πολλά να μάθουν από ένα βιβλίο σαν αυτό... Πώς βλέπετε τον ελληνικό τρόπο ζωής από την πλευρά ενός παθολόγου της γήρανσης;

Ελπίζω ότι οι Έλληνες αναγνώστες θα ενδιαφερθούν γι' αυτό το βιβλίο. Θεωρητικά το να ζεις στην Ελλάδα, μια χώρα με ήλιο, μεσογειακό κλίμα, ελαιόδεντρα και πολλές φυσικές ομορφιές αποτελεί ιδανικό έδαφος για μακροζωία καλής ποιότητας. Δυστυχώς κάπου τα χαλάμε όταν αντικαθιστούμε τη μεσογειακή διατροφή με αλόγιστη κατανάλωση κρεάτων και λιπών, όταν χρησιμοποιούμε το αυτοκίνητο για να διανύσουμε 250 μέτρα...

Γι' αυτά φταίει ο νεοπλουτισμός... η αρχοντοχωριατιά μας...

Και οι παραδόσεις, οι προκαταλήψεις… Από τα σαράντα οι Έλληνες αποφασίζουν ότι η σωματική άσκηση είναι “για τους νέους”. Το πιο γελοίο είναι ότι οι άνθρωποι που δεν γυμνάζονται, που τρώνε τον αγλέορα, που πίνουν και καπνίζουν, ανησυχούν κάποια στιγμή, επισκέπτονται τον καρδιολόγο, κάνουν ένα τρίπλεξ και όλα φαίνονται καθησυχαστικά. Συνεχίζουν απτόητοι τον τρόπο ζωής που τους οδηγεί στο έμφραγμα!

Εξάλλου, μόλις προσφάτως οι Έλληνες άρχισαν να συνειδητοποιούν πόσο βλαβερός μπορεί να αποβεί ο ήλιος.

Πράγματι, ο πολύς ήλιος γερνάει το δέρμα. Αλλά είναι συνολικό το πρόβλημα του τρόπου ζωής, της “εγκατάλειψης” στον χρόνο που χαρακτηρίζει κυρίως τους Έλληνες άνδρες. Δεν θέλω να υποπέσω στα στερεότυπα αλλά το να παίρνουμε το τζιπ και να πηγαίνουμε στην καλύτερη ταβέρνα με τα παϊδάκια είναι, οπωσδήποτε, μια ελληνική εικόνα... Όχι ολοκληρωτικά δυσάρεστη εφ' όσον ενέχει κάποια χαρά της ζωής.

Εκδίδονται πολλά βιβλία «αυτοβοήθειας» για τη διατροφή, για το κάπνισμα... Και γράφονται άπειρα άρθρα... Όμως οι συνήθειες των ανθρώπων είναι ισχυρότερες από οποιαδήποτε πρόθεση για αλλαγή...

Με εντυπωσιάζει πάντα ότι οι περισσότεροι καπνιστές κόβουν αμέσως το κάπνισμα μετά το έμφραγμα. Αυτό σημαίνει ότι ο παράγοντας θέληση είναι μέγιστος... Το κόβουν χωρίς καμιά βοήθεια: ούτε χάπια, ούτε νικορέτ, ούτε βελονισμό, ούτε ηλεκτρονικά υποκατάστατα. Τόσο το κάπνισμα, όσο και το αλκοόλ προκαλούν, εκτός από ψυχολογική, και σωματική εξάρτηση. Είμαστε κυριολεκτικά δέσμιοι των βιομηχανιών τσιγάρων και ποτών. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί τρόποι να αλλάξουν αυτές οι συνήθειες... Είναι ζήτημα απόφασης.

oldmanhappyΥπάρχουν βεβαιότητες; Θέλω να πω: αν τρώμε σωστά, αν δεν καπνίζουμε, αν γυμναζόμαστε, αν έχουμε καλή ψυχολογία και καλά γονίδια υπάρχει η «βεβαιότητα» ότι θα ζήσουμε πολύ και θα έχουμε καλή ποιότητα ζωής; Τι μπορεί να αντιστρέψει την καλή μας μοίρα; Μη μου πείτε: ένα καδρόνι που μας πέφτει ξαφνικά στο κεφάλι...

Στη ζωή υπάρχουν πιθανότητες αλλά όχι βεβαιότητες. Παρά την πρόοδο των επιστημών, υπάρχει πλήθος αστάθμητων παραγόντων. Όσο για τα γονίδιά μας, σηκώνει πολλή συζήτηση. Πολλές παθήσεις προέρχονται από συνδυασμούς γονιδίων: μπορεί κάτι που δεν είχε ούτε ο πατέρας ούτε η μητέρα σας να εμφανιστεί σ' εσάς. Πάντως είναι σίγουρο ότι μια υγιεινή ζωή αυξάνει τις πιθανότητες της καλής μακροζωίας. Αυτό που ονομάζουμε “επιτυχημένη γήρανση”... Το άτομο που καπνίζει ένα πακέτο την ημέρα δεν κινδυνεύει μόνο να πεθάνει από καρκίνο του πνεύμονα αλλά να πάθει ένα σωρό αρρώστιες και να γεράσει νωρίς και άσχημα: να έχει δύσπνοια, προβλήματα στη βάδιση, σεξουαλική ανικανότητα...

Στην Ελλάδα, από τότε που άρχισε ο λεγόμενος αντικαπνιστικός αγώνας παρατηρήθηκε κίνημα υπέρ του καπνίσματος... Πώς θα το σχολιάζατε αυτό; Οι Έλληνες φοβούνται μήπως γίνουν ξενέρωτοι κουτόφραγκοι…

Γελοιότητες! Αντίσταση υπέρ της εξάρτησης από μεγαλοκαπνοβιομήχανους! Αν αυτό είναι αντίδραση εναντίον της εξουσίας έχουμε χάσει τη σημασία των λέξεων και των εννοιών. Για ποιο λόγο δεν με σέβεται ο διπλανός μου όταν πηγαίνω να ακούσω μουσική σε κάποιο κέντρο και καπνίζει αρειμανίως; Προσφάτως βρέθηκα στην Αθήνα μαζί με τον 12χρονο γιο μου σε μια αίθουσα όπου δεν μπορούσαμε να αναπνεύσουμε. Από την άλλη μεριά, δεν σημαίνει ότι ο νόμος πρέπει να απαγορεύει οτιδήποτε επικίνδυνο...

Όλα είναι, εν δυνάμει, επικίνδυνα. Είναι ζήτημα ποσότητας και τρόπου χρήσης.

Γι' αυτό πρέπει να διατηρούμε κάποιο μέτρο. Ποτέ δεν κάνω κηρύγματα... Στα 30 χρόνια που εξασκώ την καρδιολογία και τη γηριατρική, απλώς ενημερώνω τους ασθενείς για τους κινδύνους και τις συνέπειες. Ο καθένας είναι ελεύθερος να ορίσει τη ζωή του. Αλλά, όταν καπνίζει «αντιστασιακά» τσιγάρα βλάπτει και τους άλλους. Αυτό είναι απαράδεκτο.

Στην Ελλάδα –και αλλού: στις ΗΠΑ για παράδειγμα- πιστεύουμε στη σωτήρια δράση της βιταμήνης C. Υπάρχουν πολλοί μύθοι σχετικά με ουσίες, με συμπληρώματα διατροφής...

Ναι, υπάρχουν μύθοι χωρίς καμιά επιστημονική απόδειξη. Όπως εξηγώ στο αντίστοιχο κεφάλαιο στο βιβλίο, η ιστορία με τις βιταμίνες είναι πολύ χαρακτηριστική των κινημάτων “κατά της γήρανσης”. Αναμφίβολα οι βιταμίνες είναι πολύ χρήσιμες για τον οργανισμό όταν τις παίρνουμε μέσα από τις φυσικές τροφές. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ένα φυσιολογικό άτομο χωρίς διατροφικά προβλήματα χρειάζεται συστηματική λήψη βιταμινούχων συμπληρωμάτων. Μερικές επιστημονικά έγκυρες μελέτες έδειξαν ότι τα συμπληρώματα μπορεί να αποβούν επικίνδυνα. Μια διπλή-τυφλή έρευνα σε πολύ μεγάλο δείγμα έδειξε αύξηση της καρδιακής ανεπάρκειας σε άτομα που έπαιρναν βιταμινούχα συμπληρώματα σε μεγάλες δόσεις, ενώ μια άλλη έδειξε αύξηση των εγκεφαλικών αιμορραγιών. Εκτός από συγκεκριμένες περιπτώσεις αβιταμίνωσης, τα βιταμινούχα συμπληρώματα πρέπει να αποφεύγονται.

Επίσης, επικρατεί αυτό που λέμε πολυφαρμακία...

Και, όλο και περισσότερο, “αυτοθεραπεία”. Πάμε στο φαρμακείο και κάνουμε ψώνια όπως στο σούπερ-μάρκετ.

Και μέσω Ίντερνετ, όπως είπατε προηγουμένως.

Σ' αυτό είναι μεγάλη η ευθύνη του ιατρικού κόσμου. Το κοινό εμπιστεύεται δυστυχώς τους γιατρούς που συνταγογραφούν εύκολα, που χορηγούν “καινούργια” φάρμακα. Μάλιστα, με την ανάπτυξη της προληπτικής ιατρικής, η πολυφαρμακία παίρνει τεράστιες διαστάσεις.

Από την άλλη πλευρά, Doc, υπάρχει κόσμος που αποφεύγει τα φάρμακα βάζοντας την υγεία του σε σοβαρό κίνδυνο.

Δεν είμαι εναντίον των φαρμάκων, κάθε άλλο μάλιστα. Αλλά ιδίως στους ηλικιωμένους πρέπει να είμαστε φειδωλοί και να δίνουμε μόνο τα απολύτως απαραίτητα. Δυστυχώς, όπως είπα, η συνταγογράφηση γίνεται κάτω από την πίεση των ασθενών που ζητούν συχνά κάποιο φάρμακο για το οποίο έχουν ακούσει...

Ή κάτω από την πίεση της κερδοσκοπίας.

Ή για να έχουμε ήσυχη η συνείδησή μας ότι κάναμε το μάξιμουμ. Αυτό είναι το θέμα ενός προσεχούς βιβλίου.

Νόμιζα ότι το “προσεχές” βιβλίο θα έχει θέμα τη νόσο Αλτσχάιμερ! Κι ότι θα συνεργαζόμασταν!

old-man300Επιστρέφω στις ελληνικές συνήθειες... Την πολυφαγία, την πολυδιψία (διψομανία)... Στην Ελλάδα υπάρχει πολύ υψηλό ποσοστό αλκοολισμού και μάλιστα χωρίς καμιά συνειδητοποίηση. Πολλοί άνθρωποι καταναλώνουν αλκοόλ καθημερινά χωρίς να αναγνωρίζουν ότι έχουν πρόβλημα εξάρτησης. Ομοίως, δεν αναγνωρίζει το πρόβλημα το περιβάλλον τους... Για να θεωρηθείς αλκοολικός στην Ελλάδα πρέπει να σέρνεσαι στο πεζοδρόμιο... Καλύτερα πλούσιος και υγιής παρά φτωχός και άρρωστος! Ο αλκοολισμός συνδέεται με τη φτώχεια: μου φαίνεται γνώρισμα μιας ανώριμης κοινωνίας.

O κοινωνικός παράγοντας στον αλκοολισμό είναι αναμφισβήτητος. Υπάρχει σοβαρό πρόβλημα. Ο κόσμος δεν το αναγνωρίζει καν. Όταν έφτασα στη Γαλλία το 1981 και ρωτούσα τους Γάλλους αν πίνουν οινοπνευματώδη απαντούσαν “όχι, ποτέ! Πίνω μόνο κρασί!” Λες και το κρασί είναι λεμονάδα... Το σίγουρο είναι ότι κατανάλωση πάνω από 2-3 ποτηριών την ημέρα οποιουδήποτε αλκοολούχου ποτού συνιστά αλκοολισμό, πράγμα επικίνδυνο όχι μόνο για την υγεία του ατόμου αλλά και για το περιβάλλον του. Τα αυτοκινητικά δυστυχήματα, η βία και άλλες εγκληματικές πράξεις ενθαρρύνονται από την κατανάλωση αλκοόλ. Δυστυχώς, τα οικονομικά συμφέροντα είναι τόσο μεγάλα ώστε συμβάλουν στη σύγχυση και στα λανθασμένα μηνύματα. Για παράδειγμα, επικρατεί η άποψη ότι το κόκκινο κρασί κάνει καλό, ότι είναι αντιγηραντικό...

Από την άλλη πλευρά, οι υγιεινολόγοι καταντούν βαρετοί: δεν πίνω, δεν καπνίζω, κοιμάμαι με τις κότες... 

Το λέω και το ξαναλέω. Ο ρόλος του γιατρού είναι η ενημέρωση. Δεν είμαι ούτε παπάς, ούτε χωροφύλακας για να τηρώ την τάξη. Αλλά ό,τι και να λέμε, ο κόσμος, οι ασθενείς και οι μελλοντικοί ασθενείς ψάχνουν άλλοθι... “Όλοι θα πεθάνουμε!” “Αν δεν πεθάνουμε από το κάπνισμα θα πεθάνουμε από τη μόλυνση ή από τα δηλητηριασμένα τρόφιμα...” Δεν διαφωνώ: από κάτι θα πεθάνουμε! Αλλά πρέπει να ξέρουμε ότι το τσιγάρο, το αλκοόλ και η καθιστική ζωή μάς βλάπτουν, συντομεύουν τη ζωή μας και επιδεινώνουν την ποιότητά της.

Μοιάζει κοινοτοπία αλλά οι κοινοτοπίες έχουν λόγο που έγιναν κοινοτοπίες: παν μέτρον άριστον... Το κακό είναι ότι κάτι τέτοια μας έλεγαν στο σχολείο, εννοώντας στερήσεις, πουριτανισμό. Ποιο είναι, doc, το προφίλ του ανθρώπου στον 21ο αιώνα;

Είμαι πολύ “μικρός” για να απαντήσω σ' αυτή την ερώτηση. Προτιμώ να δώσω τον ορισμό του ανθρώπου που “γερνάει επιτυχημένα”. Είναι ο 80άρης που διατηρεί νεανική περιέργεια, που θέλει να μάθει και ταυτόχρονα θέλει να μεταδώσει στους άλλους όσα ο ίδιος έχει αποκομίσει...

Και που δέχεται την ηλικία του, δεν παίζει τον νεανία...

Που δέχεται την ηλικία του αλλά δεν το βάζει κάτω, έχει πλούσιο κοινωνικό περιβάλλον, αγαπάει, ερωτεύεται ίσως, γελάει, κλαίει, εκφράζεται, αρνείται τους εξευτελισμούς και τα κλισέ, λέει ναι στις καινούργιες ιδέες και απαιτεί σεβασμό όχι επειδή είναι “γέρος” αλλά επειδή είναι άνθρωπος. Η ζωή πρέπει να συνεχίζεται ως τον θάνατο. Τι γελοίο και αποκρουστικό πράγμα να λέγεται ότι όταν γερνάς ξαναγίνεσαι παιδί!

Γενικά, επικρατεί κοινωνικός αποκλεισμός και διακρίσεις εναντίον των ηλικιωμένων. Η αλαζονεία της νιότης...

Όμως κανείς δεν πρέπει να μπορεί να σου κλέβει ό,τι έζησες και να σε αντιμετωπίζει σαν ξεμωραμένο. Ούτε όταν πάσχουμε από Αλτσχάιμερ δεν επιτρέπεται να μας συμπεριφέρονται με συγκατάβαση. Χρειάζεται μεγαλύτερη προσπάθεια για να βλέπουμε τι υπάρχει πίσω από την πρώτη εικόνα.

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Έλενα Χουζούρη: «Η πολιτική προσφυγιά, ο ξεριζωμός και η διαγραφή από την πατρίδα, παραμένουν ανεπούλωτο τραύμα»

Έλενα Χουζούρη: «Η πολιτική προσφυγιά, ο ξεριζωμός και η διαγραφή από την πατρίδα, παραμένουν ανεπούλωτο τραύμα»

Mε αφορμή την επανέκδοση του μυθιστορήματός της «Πατρίδα από βαμβάκι» (εκδ. Πατάκη), η συγγραφέας Έλενα Χουζούρη μάς μιλάει για τη λιγότερη γνωστή ιστορία των ανθρώπων που αναγκάστηκαν να φύγουν από την Ελλάδα μετά το τέλος του Εμφυλίου και τη σημερινή συγκυρία με το πρόβλημα της μετανάστευσης και της προσφυγιάς.&nb...

Αλέξης Πανσέληνος: «Τα διηγήματα αυτά απηχούν την τάση μου για πολυπρόσωπες και πολυεπίπεδες αφηγήσεις»

Αλέξης Πανσέληνος: «Τα διηγήματα αυτά απηχούν την τάση μου για πολυπρόσωπες και πολυεπίπεδες αφηγήσεις»

Συνέντευξη με τον συγγραφέα Αλέξη Πανσέληνο με αφορμή την επανέκδοση του πρώτου του βιβλίου «Ιστορίες με σκύλους» (εκδ. Μεταίχμιο), μια συλλογή με τέσσερα εκτενή διηγήματα. Μια επιστροφή έπειτα από 42 συναπτά χρόνια στις συγγραφικές απαρχές του. Φωτογραφία: © Νίκος Κοκκαλιάς.

Συνέντευξη στον ...

Φώτης Καγγελάρης: «Δεν υπάρχει ''ελεύθερη'' τέχνη – είναι πάντα ένας συμβιβασμός και μια μεταμφίεση»

Φώτης Καγγελάρης: «Δεν υπάρχει ''ελεύθερη'' τέχνη – είναι πάντα ένας συμβιβασμός και μια μεταμφίεση»

Συνέντευξη με τον Διδάκτορα Ψυχοπαθολογίας και συγγραφέα Φώτη Καγγελάρη με αφορμή το βιβλίο του «Μια ιστορία της τέχνης. Από την μεριά της επιθυμίας» (εκδ. Παπαζήση). Μια πρωτότυτη θέαση της τέχνης και της άμεσης σχέσης που έχει με την ουσία της ζωής μας. 

Συνέντευξη στ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ