Latin America για 12 μέρες στη Στέγη

Lola Arias - Η ζωή μου μετά (Αργεντινή)

Το «Σχέδιο Κόνδορας» και οι «Πτήσεις Θανάτου», οι εξαφανίσεις αντιφρονούντων και οι απαγωγές βρεφών ήταν στην καθημερινότητα της Αργεντινής, κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας. Διεθνώς αναγνωρισμένη, η διακεκριμένη συγγραφέας, σκηνοθέτης και τραγουδοποιός Λόλα Αρίας, η 38χρονη εναλλακτική σούπερσταρ της Αργεντινής, καλεί επί σκηνής έξι επιγόνους εκείνης της περιόδου.

Τέσσερις ηθοποιοί, μία χορεύτρια και ένας μουσικός –και, μαζί τους, ένα μικρό παιδί– ανασυνθέτουν τις ζωές των γονιών τους και, αναπόφευκτα, τη στοιχειωμένη ιστορία της χώρας τους.

Τέσσερις ηθοποιοί, μία χορεύτρια και ένας μουσικός –και, μαζί τους, ένα μικρό παιδί– ανασυνθέτουν τις ζωές των γονιών τους και, αναπόφευκτα, τη στοιχειωμένη ιστορία της χώρας τους. Ντύνονται με τα ρούχα τους, μοιράζονται οικογενειακά άλμπουμ και προσωπικές εξομολογήσεις, ακούνε παλιές μαγνητοταινίες, διαβάζουν απόρρητα έγγραφα, αντιπαραβάλλουν τις παιδικές αναμνήσεις τους, οργίζονται, θλίβονται, γελούν και χορεύουν.

Ο πατέρας της Κάρλα ήταν αντάρτης του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού και οι γονείς της Λίζα εξόριστοι αντιφρονούντες, ενώ ο πατέρας της Βανίνα ήταν μυστικός αξιωματικός στην ESMA, το διαβόητο «Άουσβιτς της Αργεντινής», και το αγόρι που η ίδια θεωρούσε επί τριάντα χρόνια βιολογικό αδερφό της, ήταν, στην πραγματικότητα, το απαχθέν παιδί δύο φονευθέντων αγωνιστών. Κάπως έτσι, η ιστορία μιας χώρας συμπυκνώνεται στην ιστορία μιας οικογένειας και το συλλογικό πεπρωμένο ταυτίζεται με το ατομικό, σε ένα εκρηκτικό, συγκινητικό όσο και παιγνιώδες μουσικοθεατρικό θέαμα που αντιπαρέρχεται την τυραννία της μνήμης με την πίστη στο εδώ και τώρα, κατευνάζοντας τα φαντάσματα του παρελθόντος με το ξόρκι του μαγικού αυτού σκηνικού ντοκουμέντου.

Fernando Rubio - Όσο είναι δίπλα μου (Αργεντινή)

Μια ιδιωτική στιγμή εισβάλλει σε έναν απροσδόκητο δημόσιο χώρο, στο κέντρο της Αθήνας. Η συνάντηση δύο αγνώστων, ενός θεατή και μιας ηθοποιού, τελείται πάνω στο κατεξοχήν ιδιωτικό άδυτο, στο προσωπικό αναπαυτήριο, στο άντρο της ονειροπόλησης και του ερωτισμού, στη συμβολική φωλιά μας στον κόσμο: το κρεβάτι.

Στο Όσα είναι δίπλα μου, θεατές και ηθοποιοί πλαγιάζουν για δέκα λεπτά στα κρεβάτια που έχει στήσει ο Φερνάντο Ρούμπιο μέσα στην καρδιά της πόλης. Οι θεατές παραμένουν σιωπηλοί, οι ηθοποιοί τούς εκμυστηρεύονται μια ιστορία και η εμπειρία είναι αλλόκοτα συγκινητική, σφοδρή και πρωτόγνωρη, έχοντας για φόντο άλλοτε τη γαλήνη της φύσης και άλλοτε τη βουή των αστικών κέντρων. Γιατί τα πολυταξιδεμένα κρεβάτια του Φερνάντο Ρούμπιο έχουν στηθεί σε ακροθαλασσιές της Χιλής, σε κεντρικό σταθμό του Μοντεβιδέο, ακόμη και μέσα σε μια λίμνη της Ολλανδίας.

Guillermo Calderón – Το σχολείο (Χιλή)

Ηγετική μορφή του νέου πολιτικού θεάτρου της Λατινικής Αμερικής, ενός θεάτρου της Μνήμης και της Ιστορίας, ο δραματουργός και σκηνοθέτης Γκιγιέρμο Καλντερόν (γενν. 1971) έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα με το σημαντικότερο μέχρι σήμερα έργο του. Το Σχολείο (2013) αναφέρεται στη δράση μιας ομάδας Χιλιανών ακροαριστερών, στα τέλη της δεκαετίας του ’80, οι οποίοι εκπαιδεύονται για να ανατρέψουν το δικτατορικό καθεστώς του Augusto Pinochet. Βασισμένοι σε ντοκουμέντα της εποχής και αληθινές μαρτυρίες, πέντε ηθοποιοί επωμίζονται το ρόλο των μαθητευόμενων ανταρτών πόλης, οι οποίοι μυούνται στον ένοπλο επαναστατικό αγώνα, στις μεθόδους και πρακτικές του.

Οι ηθοποιοί φορούν μάσκες, ούτως ώστε –όπως οι πραγματικοί Χιλιανοί αντάρτες κατά τη διάρκεια της μαθητείας τους– να μην αναγνωρίζουν ο ένας τον άλλο και να αποτραπεί η κατάδοση σε περίπτωση σύλληψης και βασανισμού. Πίσω, όμως, από τις μάσκες, οι εντάσεις πυκνώνουν και η έξαψη κορυφώνεται… Το Σχολείο, σαν μια λατινοαμερικάνικη απάντηση στο Μέτρο (1930) του Μπέρτολτ Μπρεχτ, ρίχνει φως σε μια σκοτεινή σελίδα της συλλογικής μνήμης του χιλιανού λαού και αναρωτιέται: πώς αγωνιζόμαστε, πώς θυμόμαστε ή, απλώς, τι στ’ αλήθεια είναι ο άνθρωπος;

José Vidal - LOOP3

José Vidal - LOOP3 (Χιλή)

Εννέα σώματα κινούνται μέσα σε ένα τετράγωνο, μόλις δύο επί δύο μέτρα. Μια χορογραφική φράση που διαρκεί περίπου δύο λεπτά επαναλαμβάνεται σε loops, που ξεκινούν από διαφορετικό κάθε φορά σημείο του τετραγώνου, περιστρέφοντας σιγά σιγά το σύνολο κατά 360 μοίρες. Έτσι, οι θεατές μπορούν να δουν απ’ όλες τις πλευρές τη χορογραφία, μια ζωντανή κατασκευή από εννέα σώματα εμπνευσμένη από μπαρόκ πίνακες και σύγχρονες φωτογραφίες.

Σκηνές μάχης, σκηνές πάλης αθλητών από ομαδικά σπορ, σκηνές λατρείας και μίσους εναλλάσσονται διαρκώς μπροστά στα μάτια μας, ανακαλώντας στη μνήμη γνωστούς πίνακες, όπως το ναυάγιο της Σχεδίας της Μέδουσας του Géricault, κινηματογραφικές εικόνες ή στιγμιότυπα από δελτία ειδήσεων.

Οι εικόνες αλληλοδιαδέχονται η μία την άλλη, σαν να είναι ένας ζωντανός οργανισμός που αλλάζει μορφή καθώς εξελίσσεται. Ο Βιδάλ πειραματίζεται με την αργή και γρήγορη ταχύτητα, η ανθρώπινη μάζα συμπυκνώνεται και αραιώνει, αναπνέει, ιδρώνει και παράγει ήχους που αποτελούν τμήμα της μουσικής της παράστασης.

Leonardo Moreira/Companhia Hiato – Ο Κήπος (Βραζιλία)

Στον Κήπο, τρίτη παραγωγή της νεανικής και ήδη πολυβραβευμένης ομάδας Hiato, συγχωνεύονται, αλληλεπικαλύπτονται και αναδεικνύονται με την ίδια ένταση η νόσος του Αλτσχάιμερ και η συλλογική λήθη, η ιστορία μιας χώρας και η περιπέτεια μιας οικογένειας, η αλήθεια και η σχετικότητά της, η πραγματικότητα και η μυθοπλασία, ο ηθοποιός και ο θεατρικός χαρακτήρας.

Τρεις εποχές, τρεις ιστορίες και μία οικογένεια συνυπάρχουν πάνω σε μια διαρκώς περιστρεφόμενη σκηνή, στρωμένη με γρασίδι και περιτοιχισμένη από χάρτινες κούτες.

Τρεις εποχές, τρεις ιστορίες και μία οικογένεια συνυπάρχουν πάνω σε μια διαρκώς περιστρεφόμενη σκηνή, στρωμένη με γρασίδι και περιτοιχισμένη από χάρτινες κούτες. Ανοίγοντας τις κούτες αυτές, στοιβάζοντάς τες ή παλεύοντας μαζί τους, οι ήρωες του έργου στροβιλίζονται αέναα στο χρόνο και τις αναμνήσεις.

Με ένα σπαρακτικό λυρισμό και έναν αδιαπραγμάτευτο ανθρωπισμό, ο νεότατος και ραγδαία ανερχόμενος σκηνοθέτης και συγγραφέας Λεονάρντο Μορέιρα (γενν. 1983) αποτίνει με τον Κήπο του έναν ιδιοσυγκρασιακό φόρο τιμής στο Βυσσινόκηπο του Άντον Τσέχοφ.

Mariano Pensotti – Το παρελθόν είναι ένα ζώο αλλόκοτο (Αργεντινή)

Αργεντινή, 1999. Τέσσερις νέοι στέκουν σαστισμένοι μπροστά στο τέλος των ουτοπιών. Η πορεία της ζωής τους θα καθοριστεί από την οικονομική και θεσμική χρεοκοπία της χώρας τους. Αποχαιρετώντας το όνειρο για μια καριέρα κινηματογραφιστή, ο Μάριο θα γυρίζει δευτεροκλασάτα διαφημιστικά σποτ. Η Λόρα, ξεχνώντας την μποέμικη ζωή στο Παρίσι, θα εργαστεί σε ένα θεματικό πάρκο. Η Βίκυ θα ανακαλύψει πως ο πατέρας της έχει μια κρυφή παράλληλη οικογένεια και ο Πάμπλο θα βρεθεί να έχει στην κατοχή του ένα… κομμένο χέρι.

Σε μια περιστρεφόμενη σκηνή που στροβιλίζεται στο χωροχρόνο με τη λογική του καρουζέλ, οι ήρωες του διακεκριμένου δραματουργού και σκηνοθέτη συνειδητοποιούν πως, κάθε φορά που μιλούν για τον εαυτό τους, κατασκευάζουν εκ νέου την ταυτότητά τους. Η ύπαρξή τους οικοδομείται πάνω στην ίδια την αφήγησή της και το παρελθόν μοιάζει με ένα αλλόκοτο ζώο που αλλάζει μορφές κάθε φορά που ανατρέχει κανείς σε αυτό. Μια επική αφήγηση, στα πρότυπα της Ανθρώπινης κωμωδίας του Μπαλζάκ, εκτυλίσσεται επί σκηνής με νεωτερικούς όρους: με ένα κινηματογραφικό μοντάζ στο ύφος της Nouvelle Vague και υπό τους ήχους ακουσμάτων εναλλακτικής ροκ.

Jorge Hugo Marín / La Maldita Vanidad Company – Ο διανοούμενος συγγραφέας (Κολομβία)

Κάποιος ανοίγει τις κουρτίνες. Πίσω από τα παράθυρα διακρίνεται το εσωτερικό ενός μικροαστικού σπιτιού. Τα παλιά έπιπλα με τα σεμεδάκια, οι σκυθρωπές κουρτίνες, οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες, τα πάντα προδίδουν πως ο ιδιοκτήτης είναι ηλικιωμένο άτομο.

Οι αναγνωρίσιμοι χαρακτήρες, τα οικεία περιστατικά και οι «βγαλμένοι από τη ζωή» διάλογοι εμβαπτίζονται στο μαύρο χιούμορ και τη συγκίνηση.

Κρυφοκοιτάζοντας τον ιδιωτικό αυτό χώρο σαν ηδονοβλεψίες, θα δούμε να εκτυλίσσεται στο εσωτερικό του μια συνάντηση. Τρία αδέρφια, η Νόρα, ο Χόρχε κι ο Σέρζιο, με τους δύο τελευταίους να συνοδεύονται από τις συζύγους τους, βρίσκονται στο σπίτι της μητέρας τους για να αποφασίσουν ποιος θα αναλάβει εφεξής τη φροντίδα της. Η άρνηση των δύο συζύγων να επωμιστούν μια τέτοια ευθύνη προκαλεί ένταση και, σταδιακά, η σκοτεινή πλευρά της δυσλειτουργικής αυτής οικογένειας αποκαλύπτεται σε όλο της το μεγαλείο.

Οι αναγνωρίσιμοι χαρακτήρες, τα οικεία περιστατικά και οι «βγαλμένοι από τη ζωή» διάλογοι εμβαπτίζονται στο μαύρο χιούμορ και τη συγκίνηση που επιφυλάσσει ο συγγραφέας και δραματουργός Χόρχε Ούγκο Μαρίν στο πρώτο αυτό έργο της τριλογίας του, με το γενικό τίτλο Sobre algunos asuntos de familia (Σχετικά με κάποια οικογενειακά ζητήματα, 2009-11), το οποίο απέφερε στην ομάδα τη διεθνή αναγνώριση.

Jorge Hugo Marín / La Maldita Vanidad Company – Οι δράστες

Jorge Hugo Marín / La Maldita Vanidad Company – Οι δράστες (Κολομβία)

Στο δεύτερο έργο της «οικογενειακής» τριλογίας του, ο Χόρχε Ούγκο Μαρίν αντλεί έμπνευση από ένα κλασικό έργο του μαιτρ του τρόμου, Άλφρεντ Χίτσκοκ, τη Θηλιά (1948). Μόνο που η ιστορία των δύο κολεγιόπαιδων που δολοφονούν έναν συμφοιτητή τους για να αποδείξουν τη θεωρία του «τέλειου φόνου», προσαρμόζεται στα σημερινά δεδομένα της Κολομβίας.

Ο Μαρίν παρουσιάζει τρεις φοιτητές που δυσκολεύονται να πληρώσουν το ενοίκιο για το διαμέρισμα στο οποίο συγκατοικούν. Ο ηλικιωμένος ιδιοκτήτης διαμαρτύρεται εδώ και τρεις μήνες και, εντελώς ξαφνικά, μια νύχτα εμφανίζεται στο κατώφλι τους, μεθυσμένος και εξοργισμένος, απαιτώντας το ενοίκιό του. Εν μέσω έντασης και απόγνωσης, οι τρεις φοιτητές τον σκοτώνουν. Τους συναντούμε το επόμενο πρωινό στην κουζίνα του διαμερίσματος να ετοιμάζουν την ομελέτα τους και να αναρωτιούνται τι θα κάνουν με το πτώμα. Η απροσδόκητη εμφάνιση της κυρίας που καθαρίζει, με τον γιο της, θα περιπλέξει τα πράγματα.

Με την πρόφαση του φόνου και το πρόσχημα ενός θρίλερ δωματίου, η ομάδα διερευνά το ζήτημα της ανοχής και συνενοχής στη βία, έχοντας τους θεατές σε απόσταση αναπνοής από τους δράστες του εγκλήματος…

Lia Rodrigues Companhia de Danças – Pindorama (Βραζιλία)

Η παράσταση μας ταξιδεύει στο «πριν» της Βραζιλίας, τότε που αυτή η απέραντη χώρα λεγόταν Πιντοράμα στη γλώσσα των ιθαγενών Τούπι, πριν από την άφιξη των αποικιοκρατών.

Από τις πιο σημαντικές δημιουργούς στο σύγχρονο χορό, η Λία Ροντρίγκες είναι γνωστή για τις πολιτικά ευαισθητοποιημένες δημιουργίες της και για τη δράση της στις φαβέλες της Βραζιλίας. Η τελευταία παράστασή της μας ταξιδεύει στο «πριν» της Βραζιλίας, τότε που αυτή η απέραντη χώρα λεγόταν Πιντοράμα στη γλώσσα των ιθαγενών Τούπι, πριν από την άφιξη των αποικιοκρατών. Μας ταξιδεύει και στο «πριν» του θεάτρου, εκεί όπου η θεατρική πράξη συνδέεται με την τελετουργία, εκεί όπου ένα τεράστιο κομμάτι διάφανο πλαστικό του μέτρου με λίγο νερό γίνεται ποτάμι· κι όταν οι χορευτές της ομάδας το τραβούν μανιασμένα από τις δυο πλευρές γίνεται αδιάβατο, γίνεται ωκεανός που καταπίνει τα σώματα – γυμνά σώματα αδύναμων ανθρώπινων πλασμάτων που παλεύουν με τα στοιχεία της φύσης και ψάχνουν τρόπο να συνυπάρξουν, να λειτουργήσουν συλλογικά για να επιβιώσουν.

Το έργο Pindorama είναι ένα εφήμερο εικαστικό και θεατρικό τοπίο που συμπεριλαμβάνει τους θεατές και όσα συμβαίνουν μπροστά στα μάτια τους, μια μεταφορά για τους συλλογικούς αγώνες στις μέρες μας, μια ειλικρινής ματιά στη διαφορετικότητα, ένα αριστουργηματικό ποιητικό έργο που μας συστήνει μια από τις πιο σημαντικές «φωνές» στο χώρο της παγκόσμιας χορογραφικής δημιουργίας.

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΑΓΟΡΑΣΤΟΣ είναι δημοσιογράφος.