daniel-gordon-360

Της Αργυρώς Μαντόγλου

Αν κάποιος μπορούσε να εξαντλήσει και να βιώσει όλες τις πιθανές εκδοχές της ζωής του, αν είχε την ευκαιρία να δοκιμάζει ξανά και ξανά με άλλους ανθρώπους σε άλλους τόπους, αν δεν υπήρχαν περιορισμοί στους δρόμους που θα μπορούσε να ακολουθήσει, αν δηλαδή η ζωή ήταν κάτι σαν θεατρική παράσταση και αυτός ο πρωταγωνιστής που είχε τη δυνατότητα να προβάρει το ρόλο του πολλές φορές, θα κατάφερνε στο τέλος να βελτιώσει το σενάριο της ζωής του; Ή μήπως εν τέλει αυτή είναι η αρμοδιότητα κάποιου αόρατου ρυθμιστή, και αν ναι, ποιος είναι αυτός;.

Αυτό είναι το ερώτημα στο κέντρο του εμπνευσμένου μυθιστορήματος της βρετανίδας Κέιτ Άτκινσον, ερώτημα το οποίο η συγγραφέας απαντάει κάθε φορά που η ηρωίδα της πεθαίνει και ανασταίνεται: Οι άνθρωποι μπορεί να είναι μέχρι ενός σημείου οι επιλογές τους, τα τυχαία γεγονότα και οι συμπτώσεις να επηρεάζουν δραματικά το βίο τους, αλλά όλοι είναι, εν πολλοίς, θύματα της εποχής που έμελλε να γεννηθούν. Κανείς δεν ξεφεύγει από αυτή εκτός κι αν διαθέτει τη δύναμη να την αλλάξει.

Οι άνθρωποι μπορεί να είναι μέχρι ενός σημείου οι επιλογές τους αλλά όλοι είναι θύματα της εποχής που έμελλε να γεννηθούν

Η Κέιτ Άτκινσον μετά από την επιτυχημένη σειρά αστυνομικών μυθιστορημάτων με τον δημοφιλή ντετέκτιβ Τζάκσον Μπρόντι επιστρέφει στο είδος που την πρωτογνωρίσαμε από το 1995 – όταν εμφανίστηκε με το «Παρασκήνια του Μουσείου» και απέσπασε το βραβείο Whitbread. Οικογενειακή σάγκα με πλήθος πειραματισμών στη φόρμα και στη δομή, δεξιοτεχνική πλοκή, γραφή με χιούμορ και φλεγματική αποδόμηση, έντονη διακειμενικότητα και ανατρεπτικούς χαρακτήρες  – στοιχεία που την καθιστούν αναγνωρίσιμη.

Πολλαπλά νήματα αφήγησης

Τα βιβλία της Άτκινσον είναι δαιδαλώδεις κατασκευές. Στο πρώτο της μυθιστόρημα η ζωή της ηρωίδας δίδεται μέσα από πλήθος υποσημειώσεων, ενώ στο «Ανθρώπινο κροκέ» η πρωταγωνίστρια για μεγάλο μέρος του μυθιστορήματος βρίσκεται σε κόμμα, η δε συγγραφέας πειραματίζεται με τρεις διαφορετικούς τρόπους έναρξης του μυθιστορήματος και τρεις διαφορετικούς τρόπους για το τέλος. Τώρα δοκιμάζει κάτι ακόμα πιο φιλόδοξο: προσπαθεί να εξαντλήσει τις πιθανές ζωές ενός προσώπου με συγκεκριμένες ποιότητες, σε μια τραγική εποχή: η κεντρική ηρωίδα της ενηλικιώνεται κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το «Ζωή μετά τη ζωή» ακολουθεί πολλαπλές εκδοχές της ιστορίας της πρωταγωνίστριας, πηγαίνοντας πότε μπρος και πότε πίσω στο χρόνο, δοκιμάζει πολλαπλές οπτικές –ο αναγνώστης στην αρχή βρίσκεται αποπροσανατολισμένος, καθώς δοκιμάζεται και η δική του ικανότητα σύνθεσης– όμως στο τέλος αποζημιώνεται καθώς όλα τα κομμένα νήματα της αφήγησης δένουν ικανοποιητικά, συγκροτώντας ένα καλά δομημένο μυθιστόρημα.

Η ίδια σε συνέντευξή της λέει πως πάντα ήθελε να γράψει για τον βομβαρδισμό του Λονδίνου κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (ήδη στο «Ανθρώπινο Κροκέ» η ηρωίδα της Ελίζα χάνεται στα ερείπια του Λονδίνου), αλλά ήθελε να πειραματιστεί και με έναν χαρακτήρα που συνεχώς πεθαίνει και ξαναγεννιέται, να δει αν κάποιος θα μπορούσε να αλλάξει την πορεία των γεγονότων. Θα μπορούσε η γενναία και τραγική της ηρωίδα, γεννημένη το 1910 σε μια οικογένεια της μεσαίας τάξης, να αλλάξει τον ρου της ιστορίας ή να σταματήσει τον πόλεμο;

Δεύτερες ευκαιρίες

altΤο Ζωή μετά τη Ζωή μπορεί να διαβαστεί και ως ένα πειραματικό μυθιστόρημα για τη δύναμη του συγγραφέα-ρυθμιστή να χειραγωγεί ή να απελευθερώνει τους χαρακτήρες του. Η Κέιτ Αντκινσον δίνει σε πολλούς από τους χαρακτήρες δεύτερη και τρίτη ευκαιρία. Το βιβλίο ξεκινάει όταν η Ούρσουλα Τοντ, η πρωταγωνίστρια, δολοφονεί τον Χίτλερ το 1930 σε ένα καφέ του Μονάχου με το ρεβόλβερ του πατέρα της. Οι Ες Ες την πυροβολούν. Πέφτει σκοτάδι. Αμέσως μετά η Άτκινσον επιστρέφει στη γέννηση της Ούρσουλα το 1910. Ο ομφάλιος λώρος είναι τυλιγμένος γύρω από το βρέφος. Ο οικογενειακός γιατρός, ο Δρ Φέλοους, δεν είναι παρών λόγω της βαριάς χιονόπτωσης και το μωρό Ούρσουλα πεθαίνει, επειδή κανείς δεν βρίσκει το κατάλληλο ψαλίδι για να κόψει τον ομφάλιο λώρο. «Μια καρδούλα, μια μικρή καρδιά. Μια αβοήθητη μικρή καρδιά να χτυπάει τρελά. Σταματημένη απότομα σαν ένα πουλί που έπεσε από τον ουρανό. Ένας μόνο πυροβολισμός. Έπεσε σκοτάδι».

Το βιβλίο ξεκινάει όταν η πρωταγωνίστρια, δολοφονεί τον Χίτλερ το 1930 σε ένα καφέ του Μονάχου

Στο επόμενο κεφάλαιο, η ιστορία κάνει μια στροφή εκατό ογδόντα μοιρών και ο γιατρός Φέλοους είναι παρών, κόβει τον ομφάλιο λώρο, το μωρό ζει, και όλα βαίνουν καλώς. Έκτοτε το σκοτάδι θα πέσει αρκετές φορές. Σε μια άλλη εκδοχή της ζωής της η Ούρσουλα θα έχει την ευκαιρία να ζήσει και να πεθάνει με άλλους τρόπους, για να αναστηθεί στη συνέχεια και δοκιμάσει ξανά. Αυτό είναι το μοτίβο του μυθιστορήματος, υπάρχουν πολλοί θάνατοι ή παρ’ ολίγον θάνατοι – η γάτα κοιμάται στο πρόσωπο του μωρού που πεθαίνει από ασφυξία, σε μια άλλη την παίρνουν τα κύματα της παλίρροιας στην Κορνουάλλη και χάνεται, αλλά λίγο πιο κάτω η σκηνή επαναλαμβάνεται και στην ακτή βρίσκεται ένας ζωγράφος και τη σώζει.

Η οικογένεια Τοντ είναι εύπορη και ζουν στην αγγλική εξοχή, σε ένα μεγάλο σπίτι, «Τη γωνιά της Αλεπούς». Ο αρχηγός της οικογένειας ο Χιου είναι ένας καλόκαρδος άνθρωπος και τρυφερός πατέρας, εργάζεται στο Σίτι, η σύζυγος του Σίλβι σνομπ και επικριτική, γεννάει παιδιά και ειρωνεύεται τους πάντες, ειδικά την Ίζι, τη μικρή αδελφή του Χιου. Η Ιζομπέλ ή Ιζι, η οποία έχει σε όλες τις εκδοχές μια άστατη ζωή, είναι προικισμένη με το ταλέντο της επιβίωσης σε δύσκολες συνθήκες και της επινόησης του εαυτού. Η Ιζι σε μια εκδοχή βοηθάει την Ούρσουλα να κάνει έκτρωση μετά τον βιασμό της από έναν αμερικανό επισκέπτη, σε μια άλλη εκδοχή ο βιασμός δεν συμβαίνει και το αγόρι της δίνει ένα αποχαιρετιστήριο φιλί.

Θύματα της ιστορίας

Η Ούρσουλα υποφέρει στα χέρια δυο αντρών – ένας που τη χειρίζεται άτσαλα και τη βιάζει και ένας άλλος που την παντρεύεται και την κακοποιεί. Σε ένα κεφάλαιο η Ούρσουλα βιάζεται, μένει έγκυος, κάνει έκτρωση και ατιμασμένη παντρεύεται έναν προβληματικό άντρα, στο επόμενο κεφάλαιο, αποκρούει τον βιαστή, και στη συνέχεια πιάνει δουλειά σε ένα κυβερνητικό πόστο και έχει ένα παράνομο ειδύλλιο με τον προϊστάμενο. Σε κάποια άλλη εκδοχή συζεί με τον παντρεμένο εραστή της ή μετακομίζει στο Βερολίνο όπου παντρεύεται έναν Γερμανό και κάνει μια κόρη. Σε ένα άλλο κεφάλαιο παραμένει στο Λονδίνο, μένει άτεκνη και βοηθάει στην ανάσυρση πτωμάτων από τους βομβαρδισμούς. Κάθε εκδοχή είναι απολύτως πιστευτή. Εν τω μεταξύ ο αγαπημένος μικρός αδελφός, ο Τέντι, σε μια εκδοχή πεθαίνει, σε μια άλλη εμφανίζεται ως πιλότος στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου ως εκ θαύματος γλυτώνει, αφού έχει κρατηθεί αιχμάλωτος για δυο χρόνια σε ένα στρατόπεδο.

Πλήθος αναφορές και διακειμενικότητες σε έργα κλασικής πεζογραφίας, ήρωες και ηρωίδες, σκηνές και περιστατικά αναπαράγονται απολαυστικά

Κατά τη διάρκεια του πολέμου η Ούρσουλα, σε πολλές εκδοχές, εργάζεται ως εθελόντρια και κάνει περιπολίες τις νύχτες. Η περιγραφή των βομβαρδισμών και οι καταστροφές στην πόλη είναι απόλυτα πιστευτές – η Ούρσουλα πότε γλυτώνει παρά τρίχα και πότε σκοτώνεται στον βομβαρδισμό, ή πεθαίνει στο Βερολίνο όπου υπήρξε φίλη της Εύα Μπράουν, της ερωμένης του Χίτλερ και είχε ζήσει από κοντά την άνοδο και την πτώση του.

Ουροβόρος χρόνος

Η Άτκινσον ερευνά την τυχαιότητα της ταυτότητας μας: αυτό που είμαστε, αυτό που γίναμε είναι ενίοτε αποτέλεσμα μικρών συμπτώσεων ή τυχαίων αποφάσεων που τις θεωρούμε άνευ σημασίας τη στιγμή που τις παίρνουμε, όμως όλα παίζουν ρόλο, και επηρεάζουν το μεγαλύτερο πλάνο, ίσως όχι μόνο το δικό μας αλλά και ολόκληρη την πορεία της ανθρωπότητας.

Οι ταυτότητές μας δεν είναι απαραίτητα σταθερές (εύκολα θα μπορούσαμε να είμαστε κάτι άλλο) – η μοίρα μας είναι αβέβαιη, ο χρόνος κυκλικός, σαν ουροβόρο φίδι, όλα διακυβεύονται την κάθε στιγμή.

Αυτό που παραμένει σταθερό σε όλο το μυθιστόρημα είναι η φύση και η τέχνη – ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο στα βιβλία της Άτκινσον. Πλήθος αναφορές και διακειμενικότητες σε έργα κλασικής πεζογραφίας, ήρωες και ηρωίδες, σκηνές και περιστατικά αναπαράγονται απολαυστικά. Στο Ζωή μετά τη ζωή υπάρχουν σκηνές και από δικά της βιβλία, δίνοντας τους μια δεύτερη ευκαιρία και κλείνοντας το μάτι στον αναγνώστη. Στην τέχνη όλα επιτρέπονται: αρκεί το αποτέλεσμα να είναι πειστικό· όλα μπορεί να αναστηθούν και να απολαύσουν τη δεύτερη και τρίτη ευκαιρία τους, να ξαναζήσουν και να συνομιλήσουν εκ νέου, σε άλλο πλαίσιο με φρέσκους αναγνώστες. 

ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

* Η εικονογράφηση είναι σύνθεση από φωτογραφίες του Daniel Gordon.

altΖωή μετά τη ζωή
Kate Atkinson
Μτφρ. Μυρσίνη Γκανά
Μεταίχμιο 2013
Σελ. 572, τιμή: € 18,80

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ KATE ATKINSON

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ