alt

Για το μυθιστόρημα της Jessie Burton Το κουκλόσπιτο (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Πατάκη).

Της Αργυρώς Μαντόγλου

Ο επισκέπτης του Ρέικσμουσεουμ (Κρατικό Μουσείο του Άμστερνταμ), αφού περάσει τις αίθουσες όπου εκτίθενται έργα του Ρέμπραντ, του Βερμέερ και άλλων ονομαστών Ολλανδών ζωγράφων, φθάνει στην αίθουσα με το κουκλόσπιτο της Πετρονέλλα Όορτμαν (ένα ακριβές αντίγραφο του πραγματικού σπιτιού της), όπου και στέκεται να θαυμάσει τη λεπτομέρεια και την ακρίβεια της τέχνης του μινιατουρίστα, στον τρόπο που αποτυπώνει τον γυναικείο μικρόκοσμο και τους εσωτερικούς χώρους.

Μέσα σ’ αυτό υπάρχουν όλα τα δωμάτια του σπιτιού, μικρογραφίες των χρηστικών και διακοσμητικών αντικειμένων, αλλά και των ενοίκων, απόδειξη πως ο καλλιτέχνης είχε σαφή γνώση των συνηθειών, της εσωτερικής γεωγραφίας αλλά και όσων λάμβαναν χώρα εντός των τειχών του σπιτιού. Η Πετρονέλλα Όορτμαν ήταν υπαρκτό πρόσωπο, σύζυγος του Γιοχάνες Μπραντ, πλουσίου εμπόρου, που έζησε στο Άμστερνταμ στα τέλη του 17ου αιώνα και απόκτησε κι εκείνη το δικό της κουκλόσπιτο, σύμφωνα με τις επιταγές της εποχής. Λόγω του υψηλού κόστους, μόνο οι εύπορες κυρίες ήταν σε θέση να αποκτήσουν το δικό τους κουκλόσπιτο, γεγονός που σημαίνει πως είχαν αναπτύξει στενή σχέση με τον μινιατουρίστα, προκειμένου αυτός να έχει στη διάθεσή του τις απαραίτητες πληροφορίες ώστε να αποδώσει με πιστότητα το εκάστοτε νοικοκυριό.

Ο μινιατουρίστας είναι μια νέα, μυστηριώδης γυναίκα, κόρη ενός κορυφαίου τεχνίτη, η οποία αποδεικνύεται ανώτερη από τον πατέρα της, με εξαιρετική ικανότητα αλλά και ισχυρή διαίσθηση.

Η φωτογραφία του κουκλόσπιτου της Πετρονέλλα Όορτμαν εμφανίζεται στην πρώτη σελίδα του ομότιτλου μυθιστορήματος της Τζέσι Μπάρτον και είναι προφανές πως αυτό ήταν που την ενέπνευσε να το γράψει, αναπλάθοντας την εποχή και μεταφέροντας το πολιτισμικό πλαίσιο και τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που επικρατούσαν στα τέλη του 17ου αιώνα στο Άμστερνταμ. Οι ομοιότητες όμως σταματούν εκεί, μια και η Μπάρτον, σ’ αυτό το πρώτο μυθιστόρημά της, επιστρατεύει τη μυθοπλασία για να συμπληρωθούν τα κενά των πληροφοριών που αφορούν τόσο στην ιδιοκτήτρια όσο και στον κατασκευαστή του, ενώ ταυτόχρονα χρησιμοποιεί το σύμβολο του κουκλόσπιτου ως κεντρική μεταφορά για τον ψυχισμό αλλά και τη μεταμόρφωση των χαρακτήρων. Εδώ ο μινιατουρίστας (όπως είναι ο πρωτότυπος τίτλος του βιβλίου) είναι μια νέα, μυστηριώδης γυναίκα, κόρη ενός κορυφαίου τεχνίτη, η οποία αποδεικνύεται ανώτερη από τον πατέρα της, με εξαιρετική ικανότητα αλλά και ισχυρή διαίσθηση, και δεν είναι απλώς ικανή να αποτυπώσει τη ζωή σε μικρογραφία αλλά μπορεί και προβλέπει το τι θα συμβεί στα μέλη της οικογένειας για την οποία εργάζεται, ποιος και πού θα χτυπηθεί, προδιαγράφοντας κατά κάποιο τρόπο το μέλλον, μέσα από τις πληροφορίες που της δίνονται για το παρελθόν και το παρόν τους. Η μινιατουροποιός είχε την ικανότητα να «βλέπει» τον εσωτερικό τους χρόνο, ο οποίος δεν αποτυπώνεται σε ώρες και μέρες, αλλά είναι αυτός που ορίζει το τι θα συμβεί.   

«Η αιωνιότητα που μας διαφεύγει»

Ο Γιοχάνες την πρώτη νύχτα του γάμου αλλά και τις επόμενες, αποφεύγει το κρεβάτι της νεαρής συζύγου, και ως γαμήλιο δώρο της κάνει ένα κουκλόσπιτο –ένα υπέροχο και ακριβές αντίγραφο του δικού του σπιτιού– και την καλεί να το γεμίσει με έπιπλα μινιατούρες.

Η Πετρονέλλα Όορτμαν (Νέλλα Γκραντ στη συνέχεια του μυθιστορήματος) παρουσιάζεται ως ένα δεκαοχτάχρονο κορίτσι που έρχεται από την επαρχία στο Άμστερνταμ του 1686, στο σπίτι του συζύγου της, του εύπορου εμπόρου Γιοχάνες Μπραντ, στην ακριβότερη περιοχή της πόλης, δίπλα στο κανάλι. Ο γάμος είναι προϊόν συναλλαγής και όχι έρωτα: η επαρχιώτισσα Νέλλα προσφέρει νιάτα και φρεσκάδα με αντάλλαγμα ασφάλεια και άνεση.

Στο σπίτι αυτό, εκτός από τον σύζυγό της μένουν η ιδιόρρυθμη αδελφή του, Μαρίν που στα μάτια της φαντάζει τρομακτική και ο εντυπωσιακός Ότο, μαύρος με εβένινο δέρμα, πρώην σκλάβος και νυν πιστός ακόλουθος του συζύγου της. Ο Γιοχάνες, την πρώτη νύχτα του γάμου αλλά και τις επόμενες, αποφεύγει το κρεβάτι της νεαρής συζύγου, και ως γαμήλιο δώρο της κάνει ένα κουκλόσπιτο –ένα υπέροχο και ακριβές αντίγραφο του δικού του σπιτιού– και την καλεί να το γεμίσει με έπιπλα μινιατούρες, πληρώνοντας αδρά τον τεχνίτη. Το μόνο δικό της πλάσμα στο απέραντο σπίτι είναι ο παπαγάλος που έφερε από το χωριό της, αλλά την υποχρεώνουν να τον μεταφέρει στην κουζίνα· τα έντονα χρώματα δεν είναι καλοδεχούμενα σε αυτό το σπιτικό με την πουριτανική ηθική, ούτε και τα γλυκίσματα, ο αυθορμητισμός, ο έρωτας και εκδηλώσεις συναισθημάτων.  

Εξαιτίας των καλβινιστών μπουργκομάστερ, οι κάτοικοι του Άμστερνταμ καταναλώνουν ζάχαρη στα κρυφά, ενώ η υποκριτική, πουριτανική ηθική απαγορεύει να έχουν στην κατοχή τους κούκλες ή άλλα αντίγραφα ανθρώπινων μορφών. Η συναισθηματική Νέλλα που αγαπάει τη ζάχαρη και τη σχέση με ανθρώπους, θέλει να ερωτευθεί και να χαρεί τον έρωτα και αντ’ αυτού τής προσφέρεται ένα κουκλόσπιτο, από τις πρώτες μέρες απελπίζεται και προσπαθεί να βρει τρόπους όχι για να προσαρμοστεί αλλά για να αλλάξει την κατάσταση στην οποία βρέθηκε. Ο μυστηριώδης μινιατουρίστας που προσλαμβάνει γνωρίζει περισσότερα για όλα τα μέλη της οικογένειας απ’ ό,τι η ίδια, ενώ ο κυρίαρχος γρίφος στο πρώτο μέρος του μυθιστορήματος είναι η ταυτότητά του και το πώς μπορεί και αντλεί τόσες πληροφορίες για τα μυστικά του Γιοχάνες και της αδελφής του Μαρίν.

alt

Αποφασισμένη φεμινίστρια και μαχήτρια της ζωής

Στη συνέχεια η Νέλλα θα αποδειχτεί μια θαρραλέα γυναίκα η οποία παρότι βομβαρδίζεται από αποκαλύψεις σε σχέση με τις σεξουαλικές προτιμήσεις του συζύγου της, τη μυστική ερωτική σχέση της Μαρίν αλλά και το φύλο του μινιατουρίστα, θα παλέψει να κρατηθεί αλλά και να αναλάβει τη διαχείριση, την οικονομική διάσωση του σπιτιού, της περιουσίας και τέλος την ίδια την επιβίωση των ενοίκων.

Το πρόβλημα που διακρίνω στο μυθιστόρημα, πέρα από κάποιες περιττές, κατά τη γνώμη μου, περιγραφές, είναι ο ψυχισμός της κεντρικής ηρωίδας, η οποία εμφανίζεται να σκέφτεται και να δρα ως γυναίκα του 21ού αιώνα και όχι ως επαρχιώτισσα του 17ου.

alt
    Η Jessie Burton
 

Η Νέλλα προβάλλει ως μια αποφασισμένη φεμινίστρια που αρνείται να αποδεχτεί το ρόλο που της επιφυλάσσεται, δεν αποδέχεται το κουκλόσπιτό της το οποίο χαρακτηρίζει ως  «ένα μνημείο της ανίσχυρης και παγιδευμένης θηλυκότητας της» – αντιδρά και θέλει να το συμπληρώσει με ό,τι εκείνη κρίνει απαραίτητο και που στο τέλος διεκδικεί όχι μόνο «το δικό της δωμάτιο», αλλά το δικό της σπίτι. Η Πετρονέλλα αποδεικνύεται πιο δυνατή από τα υπόλοιπα μέλη του σπιτιού, ακόμα και από αυτά του αντίθετου φύλου, ικανή και αποτελεσματική στις εμπορικές συναλλαγές και στις διαπραγματεύσεις, εγκαταλείπει το κουκλόσπιτο και περνάει στον εξωτερικό κόσμο, όπου αμφισβητεί τις αξίες του, τις ιδέες τους αλλά και την ευφυΐα τους. Εν τέλει τίθεται το ερώτημα: ποιος κόσμος είναι ο πιο περιορισμένος, αυτός που θεωρεί πως δικαιωματικά έχει κάθε εξουσία πάνω στους άλλους και δεν μπαίνει στον κόπο να ερευνήσει το περιβάλλον και τους ανθρώπους που έχει δίπλα του ή κάποιος που προετοιμάζεται αργά και σταθερά, έχοντας χρόνο να παρατηρεί, να εκπαιδεύεται και να αξιολογεί, παραμένοντας στη σκιά.  

Το κουκλόσπιτο διαθέτει εντυπωσιακή αρχή και θέμα, και πέρα από κάποια λυρικά κλισέ, τις περιττές πραγματολογικές πληροφορίες και επαναλήψεις σκηνών, το μυθιστόρημα κατάφερε να φθάσει σε μεγάλο αριθμό αναγνωστών, γεγονός που αποδεικνύει πως μια δυνατή ιστορία εξακολουθεί να αποσπά το ενδιαφέρον του κοινού, με την προϋπόθεση, φυσικά, πως αυτή συνοδεύεται και από την ανάλογη προώθηση – γνωστή τακτική για όλα (σχεδόν) τα μπεστ σέλερ. 

* Η ΑΡΓΥΡΩ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ είναι συγγραφέας και μεταφράστρια.

altΤο κουκλόσπιτο
Jessie Burton
Μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά
Εκδ. Πατάκη 2015
Σελ. 568, τιμή εκδότη €19,70

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ