artlimited grey

Για την ποιητική συλλογή της Μαρίας Κουλούρη Ρολόγια και άλλοι χτύποι (εκδ. Μελάνι).

Της Λένας Καλλέργη

Στο δεύτερό της βιβλίο ποίησης, με τίτλο Ρολόγια και άλλοι χτύποι, η Μαρία Κουλούρη επεξεργάζεται τη σχέση της με τον χρόνο και εξερευνά την αλληλεπίδραση του χρόνου με τον άνθρωπο ως δημιουργό και παρατηρητή, τόσο του ίδιου το χρόνου όσο και του κόσμου γύρω του. Καταπιάνεται με τον χρόνο που υπάρχει και αυτόν που φτιάχνουμε με τα ρολόγια μας, αλλά και με τον χρόνο ως χτύπο, επανάληψη, ψευδαίσθηση, αντοχή και φθορά.

Το μέγεθος και η τοποθέτηση των ποιημάτων, ο εσωτερικός ρυθμός τους, δημιουργούν μια αίσθηση επανάληψης, σαν να είναι το βιβλίο ένα ρολόι, ένα ιδιαίτερο χρονόμετρο, και κάθε ποίημα ένας του χτύπος.

Το βιβλίο περιέχει 25 ποιήματα παρόμοιας έκτασης, τα οποία τοποθετούνται στη σελίδα με παρόμοιο τρόπο. Διαβάζοντας λοιπόν το βιβλίο, ο αναγνώστης συναντά τα ίδια πάνω-κάτω μορφικά χαρακτηριστικά, έχοντας κάθε φορά να αποκωδικοποιήσει το περιεχόμενο των ποιημάτων. Υπάρχει δηλαδή ένα γνώρισμα που επαναλαμβάνεται, που έχει επιλεγεί από την ποιήτρια ως το σχήμα που θέλει να δώσει στο μήνυμά της. Το σχήμα αυτό φέρει και έναν χαρακτηριστικό ρυθμό, έναν ήχο που η ποιήτρια διαλέγει και δίνει στα ποιήματά της. Το μέγεθος και η τοποθέτηση των ποιημάτων, ο εσωτερικός ρυθμός τους, δημιουργούν μια αίσθηση επανάληψης, σαν να είναι το βιβλίο ένα ρολόι, ένα ιδιαίτερο χρονόμετρο, και κάθε ποίημα ένας του χτύπος. Ένα ρολόι με εικοσιπέντε ώρες, όλες διαφορετικές, που μας μεταφέρουν σε ξεχωριστά χρονικά σημεία, μοιάζουν όμως να έχουν μια ισορροπία στη μεταξύ τους απόσταση, ή ίσως μια ισομετρία. Από αυτή την άποψη, το Ρολόγια και άλλοι χτύποι θα μπορούσε να είναι και ένα βιβλίο-μετρονόμος, κάθε χτύπος του οποίου είναι μια στάση σε μια μουσική σύνθεση. Διακρίνω λοιπόν την ισορροπία αυτή ως γνώρισμα ενός βιβλίου ποίησης δομημένου, ενός δημιουργήματος με συγκεκριμένο άξονα.

Πώς ακούγονται, λοιπόν, οι χτύποι αυτοί; Δεν είναι βροντεροί και εκκωφαντικοί, δεν φωνάζουν ούτε απαιτούν την προσοχή μας – δεν θα τους θεωρούσα, όμως, και χαμηλόφωνους. Τα ποιήματα στο βιβλίο αυτό δεν ξεκλειδώνουν εύκολα με την πρώτη ανάγνωση κι έτσι μπορεί να παραπλανήσουν τον αναγνώστη ως εσωστρεφή ή «ήσυχα». Δίνοντάς τους χρόνο (το ίδιο το υλικό που εξερευνούν), ανακαλύπτει κανείς μέσα τους μια ιδιαίτερη δύναμη, που μπορεί να μην είναι θορυβώδης ή θριαμβευτική, αλλά αντλεί την υπόστασή της από μία επίμονη ανθεκτικότητα. Κάθε ποίημα-χτύπος εμπεριέχει άλλοτε φθορά και κούραση, άλλοτε μάταιες αναζητήσεις, άλλοτε ελπίδα και όνειρο, πάντοτε όμως χτυπά μέσα στη ζωή. Κάθε ποίημα αντέχει. Αντέχει, κατά την ανάγνωσή μου, με τον τρόπο που συμβαίνουν και αντέχουν τα φυσικά πράγματα που μας περιβάλλουν.

Εντύπωσή μου είναι ότι η δύναμη και η αντοχή των ποιημάτων της Μαρίας Κουλούρη έρχεται από τα βάθη της θάλασσας και των δέντρων, τη σιγουριά των φύλλων και των κορμών, το μυστήριο των πετρωμάτων και των ορυκτών, τους ορίζοντες ενός ανθρώπου που γνωρίζει από παιδί να περπατά δίπλα στη φύση. Έρχεται επίσης από τη δύναμη της φαντασίας και την αγάπη για το ανθρώπινο σώμα, που είναι κι αυτό ένα ζωντανό στοιχείο της φύσης. Στο ποίημα «Δέρμα της γης» διαβάζουμε:

Στις ράθυμες πλαγιές των ηφαιστείων
Χέρια πεταλίδες γλιστρούν
Σε υγρά πετρώματα
Μάχες και παραβάσεις εκκρεμείς
Από τον βράχο στις ωμοπλάτες
Ανυπέρβλητοι αρμοί
Αναγγέλλουν κρατήρες και πτυχώσεις […]

Μαζί με τις λεπτομέρειες του σώματος, τις παράξενες εικόνες, κινήσεις και αντοχές του, το υλικό τις ποιήτριας αναδεικνύεται μαζί με τα τοπία που διαμόρφωσαν το βλέμμα της.

Ελάχιστα είναι τα ποιήματα που δεν συνδέονται οργανικά με τα φυσικά στοιχεία, την άμμο, το νερό, το χώμα, τις ρίζες, τα δέντρα, τον ουρανό. Εδώ δεν έχουμε μια ποίηση αστικής περιπλάνησης, ή αστικής μελαγχολίας, που συναντάμε συχνά σε ποιητές που ζουν στις μεγάλες πόλεις. Έχουμε μια ζωτική σύνδεση με την ιστορία της γης, της θάλασσας, και του ουρανού που φέρει η ποιήτρια μέσα της. Μαζί με τις λεπτομέρειες του σώματος, τις παράξενες εικόνες, κινήσεις και αντοχές του, το υλικό τις ποιήτριας αναδεικνύεται μαζί με τα τοπία που διαμόρφωσαν το βλέμμα της. Ο τρόπος που είδε τα πράγματα γύρω της και ο χώρος που τους έδωσε μέσα της μετασχηματίζονται μέσα στη γλώσσα. Οι αποσπασματικές εικόνες και σύντομες φράσεις δημιουργούν από κοινού την αίσθηση του ποιήματος-χτύπου, ο οποίος ταρακουνά τον αναγνώστη και τον βάζει μέσα στον κόσμο του δημιουργού.

Εκτός από τη δύναμη της ανθεκτικής ύπαρξης, που έχει αναπτύξει παράδοξους τρόπους να αντιλαμβάνεται τον κόσμο (στο ποίημα «Δημοτικό» βρίσκουμε τους στίχους: Μυρίζω με τη σπλήνα με τη χολή / Μυρίζω με τα μάτια, στα ποιήματα διακρίνονται και στιγμές επαναστατικής διάθεσης, όπως για παράδειγμα στο ποίημα «Ενάντια»: Φορώντας φύλλα / Ως απόδειξη των αισθημάτων μου / Ανατίναξα την πόλη, καθώς και δράσης που έχει τη δύναμη να αλλάζει το σκηνικό, όπως στο ποίημα «Ζωτικό ψεύδος»: Ανοίγω τα χέρια / Προσφέρω εκτάσεις να στρωθούν κρεβάτια / Κάτοπτρα για ευσεβείς / Καθυστερώ τη σίγουρη εκκίνηση της πτώσης. Διακρίνεται, επίσης, ένα ειρωνικό χιούμορ, όπως στο ποίημα «Ποιμενικό»: Προβλέπονται τραγωδίες στα κελάρια των εκκλησιών / Πιστοί και δόντια και εξαπτέρυγα / Εξορίζουν Χερουβείμ / […] / Ο ναός έχει καταληφθεί / Ένας θεός μόνο ξέρει. Όμως, αυτό που υπάρχει παντού στο βιβλίο, είναι η, αδυσώπητη σχεδόν, δύναμη της παρατήρησης. Η ποιητική φωνή δεν φωνάζει, δεν απαιτεί, μοιράζεται τον πόνο της χωρίς να είναι εξομολογητική, αλλά πάνω απ’ όλα βλέπει και παρατηρεί, και μας μεταφέρει τις επιλεγμένες λεπτομέρειες.

Η γλώσσα που επιλέγει διακινεί μοναδικές εικόνες και συνειρμούς, ενώ η δύναμη και η ανθεκτικότητα αναβλύζει από κάθε βήμα του ποιητικού υποκειμένου.

Από τη γλώσσα των ποιημάτων δεν περισσεύει τίποτα, όπως και τίποτα δεν εξηγείται. Η Κουλούρη τοποθετεί τους στίχους στο ποίημα με τρόπο που τους δίνει μια ισχυρή αυτοδυναμία. Έχουν τη δυνατότητα να αυτονομηθούν, σαν να θέλει να υπάρξει και καθένας ξεχωριστά, ή σε ζεύγη που ολοκληρώνουν μια φράση, και να πετάξει, δυνητικά, και μόνος του. Η αφήγηση, η ιστορία πίσω από κάθε ποίημα, υπονοείται σε τέτοιο βαθμό που σχεδόν μπορεί κανείς μόνο να τη φανταστεί. Εδώ κρύβεται και η γοητεία της πολυπρισματικής σύνθεσης: οι ψηφίδες της μας οδηγούν σε εικόνες ελεύθερες, αν και συγκεκριμένες. Όλο το βιβλίο είναι φτιαγμένο με αυτόν τον τρόπο: ξεκινά με τον επίλογο, ενισχύοντας έτσι τη δυνατότητα να διαβαστεί όχι γραμμικά, αλλά ακτινωτά: σαν μηνύματα που ξεκινούν από έναν άξονα και προχωρούν σε διαφορετικές κατευθύνσεις.

Η ανάγνωση, λοιπόν, των «Ρολογιών», επιφυλάσσει ιδιαίτερες συγκινήσεις στους φίλους της ποίησης. Κάθε ποίημα εξερευνά σε βάθος την παραλλαγή του θέματος που απασχολεί την ποιήτρια σε όλο το βιβλίο. Η γλώσσα που επιλέγει διακινεί μοναδικές εικόνες και συνειρμούς, ενώ η δύναμη και η ανθεκτικότητα αναβλύζει από κάθε βήμα του ποιητικού υποκειμένου. Το βιβλίο πάλλεται με τον υποδόριο χτύπο που μαρτυρά την ίδια τη ζωή (άλλωστε, είναι αφιερωμένο στους ζωντανούς). Η φωνή των ποιημάτων αυτών είναι μια φωνή που συμβαίνει με κάθε της παλμό/χτύπο/χρονική στιγμή, σαν φυσική δύναμη που ισορροπεί τους στήμονες μιας παπαρούνας, για να χρησιμοποιήσω έναν στίχο της Κουλούρη. Και, αν έπρεπε να ονομάσω ξανά το βιβλίο, θα μπορούσα να το πω Κλαδιά για τον υπαινιγμό μιας πτήσης, από το ποίημα «Βαλεριάνες». Γιατί φτιάχνει κάτι ανθεκτικό και ζωντανό που φέρει τη δυνατότητα, έστω και ως υπαινιγμό, για μια ουσιαστική απογείωση.

* Η ΛΕΝΑ ΚΑΛΛΕΡΓΗ είναι ποιήτρια.

altΡολόγια και άλλοι χτύποι
Μαρία Κουλούρη
Μελάνι 2015
Σελ. 40, τιμή εκδότη €8,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

Για την ποιητική συλλογή του Δημήτρη Κοσμόπουλου «Έθνος εξαιρετικά» (εκδ. Περισπωμένη). Kεντρική εικόνα: Ανεξάρτητη Μεραρχία. Διανομή αλληλογραφίας και δεμάτων. Συλλογή Μικρασιατικής Εκστρατείας/ Αρχείο ΕΡΤ.

Γράφει η Αγάθη Γεωργιάδη

...
«Γυναικών τε» του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη (κριτική) – Δέος και λατρεία για τις γυναίκες του κόσμου

«Γυναικών τε» του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη (κριτική) – Δέος και λατρεία για τις γυναίκες του κόσμου

Για την ποιητική συλλογή του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη «Γυναικών τε, Ποίηση», (εκδ. Εύμαρος). Κεντρική εικόνα: ο πίνακας του Γιάννη Μόραλη «Νέα γυναίκα». 

Γράφει η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη

...

«Μύθοι για το τέλος του κόσμου» της Ευτυχίας Παναγιώτου (κριτική) – O μύθος της ανθρώπινης συνθήκης

«Μύθοι για το τέλος του κόσμου» της Ευτυχίας Παναγιώτου (κριτική) – O μύθος της ανθρώπινης συνθήκης

Για την ποιητική συλλογή της Ευτυχίας Παναγιώτου «Μύθοι για το τέλος του κόσμου» (εκδ. Κέδρος). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Γκάι Ντένινγκ. 

Γράφει η Ευσταθία Δήμου

Οι ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Το διαδικτυακό περιοδικό Λόγου και Τέχνης Χάρτης (www.hartismag.gr), συνεχίζει για τρίτη χρονιά την απονομή ετήσιων βραβείων, με σκοπό την ανάδειξη των σημαντικότερων βιβλίων που κυκλοφόρησαν το περασμένο έτος. Σήμερα ανακοινώθηκε ο Βραχύς Κατάλογος σε όλες τις κατηγορίες. Δείτε βιβλία και συγγραφείς. 

...

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Βραβείο Nero Gold 2023: Νικητής ο Ιρλανδός συγγραφέας Πολ Μάρεϊ για το μυθιστόρημα «Τhe Bee Sting»

Το μυθιστόρημα του Πολ Μάρεϊ [Paul Murray] «The Bee Sting» είχε προκριθεί και στη μικρή λίστα του Βραβείου Μπούκερ και εκθειάστηκε από τη συγγραφέα Μπερναρντίν Εβαρίστο [Bernardine Evaristo] που είναι μέλος της επιτροπής του βραβείου Νero Gold. 

Επιμέλεια: Book Press...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

«Μέσα στο δίχτυ» της Άιρις Μέρντοχ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Άιρις Μέρντοχ [Iris Murdoch] «Μέσα στο δίχτυ» (μτφρ. Έφη Τσιρώνη), το οποίο κυκλοφορεί στις 6 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Όταν είδα τον Φιν να με περιμένει στη γωνία το...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ