VICO CAPTURE

Για το έργο του Giambattista Vico Η νέα επιστημονική γνώση (εισαγωγή-μτφρ-πίνακες: Γιώργος Κεντρωτής, εκδ. Gutenberg).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

Στη Νέα Επιστημονική Σκέψη, έργο θεμελιακό που άρχισε να γράφεται το 1720 και πήρε την οριστική του μορφή το 1744, ο Ναπολιτάνος Τζαμπαττίστα Βίκο, ταπεινός καθηγητής ρητορικής, το ’βαλε σκοπό να θεμελιώσει, ούτε λίγο ούτε πολύ, μια φιλοσοφία της ιστορίας, να ξεφλουδίσει το μύθο και ν’ αναζητήσει το ιστορικό του κουκούτσι στους ποιητικούς αρχέτυπους, επιστρατεύοντας την τεράστια ευρυμάθειά του και χρησιμοποιώντας ό,τι ερευνητικά εργαλεία, ετυμολογικά πρωτίστως, είχε στη διάθεσή του.

Στον καιρό της αγνοήθηκε, τόσο ώστε σ’  ένα γράμμα προς ένα φίλο του να λέει ο Βίκο: «Δημοσιεύοντας το έργο μου σ’ αυτή την πόλη μου φαίνεται σαν να το έριξα στην έρημο. Αποφεύγω κάθε δημόσιο χώρο για να μη συναντήσω τα πρόσωπα στα οποία το έχω στείλει, κι αν τύχει να τα συναντήσω τα χαιρετώ χωρίς να σταματήσω· γιατί όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο οι άνθρωποι αυτοί δεν μου δείχνουν ούτε το πιο αμυδρό σημάδι πως έλαβαν το βιβλίο μου, κι έτσι μου επιβεβαιώνουν την εντύπωση πως το έχω δημοσιεύσει σε μιαν έρημο».

Μα, με την κατοπινή απήχησή της, σαν τους κύκλους που απλώνονται γύρω από μια πέτρα ριγμένη στο νερό, προαναγγέλλει ιδέες και μεθόδους των Χέρντερ, Χέγκελ, Ντίλταϊ, Σπένγκλερ, του Βολφ στη θεωρία του για τον Όμηρο («αυτός ο Όμηρος ήταν μια ιδέα ή ένας ηρωικός αρχετυπικός χαρακτήρας ελλήνων ανδρών που διηγούντο τραγουδιστά τις ιστορίες τους», παρ. 873, σελ. 767), του Μπαχόφεν στην ερμηνεία της μυθολογίας, κ.ά.π., φτάνοντας ως και στον τρόπο που ο Τζαίημς Τζόυς συλλαμβάνει και δομεί την Αγρύπνια των Φίννεγκαν.

Σ’  ένα γράμμα προς ένα φίλο του να λέει ο Βίκο: «Δημοσιεύοντας το έργο μου σ’ αυτή την πόλη μου φαίνεται σαν να το έριξα στην έρημο. Αποφεύγω κάθε δημόσιο χώρο για να μη συναντήσω τα πρόσωπα στα οποία το έχω στείλει, κι αν τύχει να τα συναντήσω τα χαιρετώ χωρίς να σταματήσω· γιατί όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο οι άνθρωποι αυτοί δεν μου δείχνουν ούτε το πιο αμυδρό σημάδι πως έλαβαν το βιβλίο μου, κι έτσι μου επιβεβαιώνουν την εντύπωση πως το έχω δημοσιεύσει σε μιαν έρημο».

Η φιλοσοφία της ιστορίας είναι, κατά τον Βίκο, μια πολιτική θεολογία και μια επιστημονική γνώση, η μόνη τέτοια εφικτή. «Απορεί δε και θαυμάζει όποιος κάτσει να συλλογισθεί, πρώτα», γράφει (παρ. 331, σελ. 242), «για ποιο λόγο όλοι οι φιλόσοφοι καταπιάστηκαν τόσο σοβαρά με το να γνωρίσουν τον φυσικό κόσμο, ζητώντας με άλλα λόγια να κατακτήσουν μια γνώση, που μόνο ο Θεός, που τον δημιούργησε, μπορεί να έχει, και, ακολούθως, για ποιο λόγο αμέλησαν να μελετήσουν τον κόσμο των εθνών ή πολιτικό κόσμο, τον οποίον, αφού τον έφτιαξαν άνθρωποι, μόνο άνθρωποι θα μπορούσαν και να τον γνωρίσουν».

Το βάζει στόχο να περιγράψει «μιαν αιώνια ιδεϊκή ιστορία, σύμφωνα με την οποίαν εγγράφεται εν χρόνω η ιστορία όλων των εθνών και δη κατά τη γέννηση, την ανάπτυξη, την ωριμότητα, την παρακμή και την πτώση τους», (παρ. 349, σελ. 259), διότι «ο κόσμος των εθνών από τους ανθρώπους δημιουργήθηκε» και «δεν είναι δυνατόν να υπάρξει ιστορία ασφαλέστερη εκείνης που την αναδιηγείται ο δημιουργός της», και εξάλλου «οι αποδείξεις είναι εκ Θεού, πέραν του ότι, αγαπητέ αναγνώστη, σου επιδαψιλεύουν κάτι σαν θεϊκή απόλαυση. Και τούτο, διότι για τον Θεό η γνώση και η πράξη είναι ακριβώς ένα και το αυτό».

VICO Capture PLAGIA

Βαθύτατα πιστός, αναγνωρίζει εξίσου στη θρησκεία των εθνικών και στο χριστιανισμό, ως διάδοχα στάδια μιας αρχικά συγκαλυμμένης και κατόπιν αποκεκαλυμμένης εκδήλωσης της Θείας Πρόνοιας, το θεμελιωτικό της έργο στην ιστορία του ανθρώπου, όπως ο Βίκο θεωρεί τούτη την ιστορία, να ξετυλίγεται συνάμα σε μια συνέχεια και σε κύκλους. Διακρίνει τρεις εποχές που, μετά την προϊστορική εποχή των γιγάντων, εγκαινιάζουν την έγχρονη ιστορία χάρη στην ύπαρξη της θρησκείας, του γάμου και της ταφής: την εποχή των θεών, όπου καθετί υπαγορευόταν με οιωνούς και χρησμούς · την εποχή των ηρώων, που διαφέντευαν όλες τις αριστοκρατικές πολιτείες, και τέλος την εποχή των ανθρώπων, όπου οι άνθρωποι αναγνωρίστηκαν ως ίσοι ως προς την ανθρώπινή τους φύση – και τούτη η τριαδικότητα, στη θεώρηση του Βίκο, διακρίνει επίσης τη γλώσσα, το φυσικό δίκαιο, το πολιτικό καθεστώς, το νομοθετικό σύστημα.

Διακρίνει τρεις εποχές που, μετά την προϊστορική εποχή των γιγάντων, εγκαινιάζουν την έγχρονη ιστορία χάρη στην ύπαρξη της θρησκείας, του γάμου και της ταφής: την εποχή των θεών, όπου καθετί υπαγορευόταν με οιωνούς και χρησμούς · την εποχή των ηρώων, που διαφέντευαν όλες τις αριστοκρατικές πολιτείες, και τέλος την εποχή των ανθρώπων, όπου οι άνθρωποι αναγνωρίστηκαν ως ίσοι ως προς την ανθρώπινή τους φύση.

«Η Νέα Επιστημονική Σκέψη», γράφει ο Καρλ Λέβιτ στο Νόημα της Ιστορίας, «είν’ ένα σύστημα αποσπασματικά διατυπωμένο, ένα απέραντο σχέδιο μιας συγκριτικής παγκόσμιας ιστορίας που κάθε της τμήμα ξαναγράφεται εκ νέου μαζί με τις αρχές που διέπουν τη συνολική σύλληψη. Γι’ αυτό συχνά είναι παλίλλογη και σκοτεινή, αλλά έχει τη σκοτεινότητα εκείνη που προέρχεται από την παθιασμένη ζήτηση και αναζήτηση μιας ιδιοφυΐας».

Vico principi discienza nuovaΕντούτοις, όσο κι αν η Νέα Επιστημονική Γνώση αξιώνει αμέριστη την προσοχή του αναγνώστη, επίσης είναι πέρα για πέρα ψυχαγωγική: ένα άπατο σεντούκι γεμάτο αποθησαυρισμένες παλαιικές γνώσεις αναπάντεχα συνταιριαγμένες – και, αν σήμερα κάποιος μειδιά όταν για παράδειγμα διαβάζει: «Επί μακρότατη σειρά ετών οι ασεβείς και άξεστες φυλές των τριών υιών του Νώε είχαν βυθισθεί σε μια κτηνώδη κατάσταση· με την αγελαία τους περιπλάνηση διεσπάρησαν και εξαπλώθηκαν στο μέγα δάσος της γης, όπου λόγω της ζωώδους ανατροφής τους έγιναν γίγαντες και γέννησαν επίσης γίγαντες την εποχή κατά την οποία οι ουρανοί άστραψαν πρώτη φορά μετά τον Γενικό Κατακλυσμό» (και έντρομοι κείνοι οι «γίγαντες» έπλασαν, για τον ουρανό, τη μορφή του Δία· παρ. 193, σελ. 189), πόσο βαθύτατα νιώθει να τον αφορούν παράγραφοι σαν ετούτη:

«Όπως τα κτήνη, έτσι και οι λαοί έχουν συνηθίσει να μη σκέφτονται τίποτε άλλο ειμή μόνον τα ιδιαίτερα οφέλη και τις ιδιαίτερες προνομίες τους, στη δε φάση της ακραίας ιδιοτροπίας τους –ή, μάλλον, υπερηφάνειάς τους– φουσκώνουν από κτηνώδη οργή και μανία, αρκεί να τους πειράξεις και μια τρίχα μονάχα και, μολονότι έχουν μεγαλώσει και τη φήμη τους και ως προς τον πληθυσμό τους, και τα μέλη τους ζουν δίπλα το ένα στο άλλο, κατ’ ουσίαν διαβιούν χωριστά, το κάθε άτομο για τον εαυτό του –μονήρες μέσα στην απόλυτη μοναξιά– με τα γούστα και τις επιθυμίες του σαν να είναι πραγματικά ζώα, και ούτε καν ανά δύο δεν μπορούν να συμφωνήσουν, μιας και το καθένα κοιτάει τη δική του χαρά και ευχαρίστηση» (παρ. 1106, σελ. 953-54). Έτσι, «κυλούν αιώνες βαρβαρότητας και μες στα μοχθηρά μυαλά σκουριάζουνε σιγά-σιγά οι κακότροπες μικρολογίες, και οι άνθρωποι τώρα, με τη βαρβαρότητα του στοχασμού, έχουν μετατραπεί σε θηρία αγριότερα από τα θηρία που ήσαν, όταν υπέκυπταν μόνο στην πρώτη βαρβαρότητα, σε αυτή των αισθήσεων δηλονότι. Διότι οι πρώτοι λαοί κατέχονταν από μια γενναιόδωρη αγριότητα, μπροστά στην οποία όλοι μπορούσαν να αμυνθούν και από την οποία όλοι μπορούσαν να ξεφύγουν, αφού τους ήταν δυνατόν να την προβλέψουν· οι παρηκμασμένοι λαοί, αντιθέτως, ασκούν μια δειλή και αχάριστη αγριότητα γεμάτη κολακείες και εναγκαλισμούς, που είναι παγίδες καλοστημένες, για να αρπάξουν την περιουσία των φίλων και των συγγενών τους και για να τους στερήσουν τη ζωή…»

Η μετάφραση της Νέας Επιστημονικής Γνώσης, ακριβής μέχρι κεραίας και καμωμένη σε μικτή λόγια γλώσσα ιδανική για τον Βίκο, είναι χάρμα οφθαλμών και ώτων, διαβασμένη μεγαλόφωνα. 

Στη Νέα Επιστημονική Γνώση, ο Κος Κεντρωτής κατήγαγε μεταφραστικό άθλο (και  έναν άθλο, επίσης, στη συμπλήρωσή της με υποσημειώσεις και την ευρετηρίασή της). Η μετάφραση της Νέας Επιστημονικής Γνώσης, ακριβής μέχρι κεραίας και καμωμένη σε μικτή λόγια γλώσσα ιδανική για τον Βίκο, είναι χάρμα οφθαλμών και ώτων, διαβασμένη μεγαλόφωνα. 

* Ο ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.

altΗ νέα επιστημονική γνώση
Giambattista Vico
Μτφρ. Γιώργος Κεντρωτής
Gutenberg 2015
Σελ. 1048, τιμή εκδότη €50,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ορθόδοξη θεολογία, ψυχοθεραπεία και βιοηθική – Δύο βιβλία, δύο χριστιανικές θεωρήσεις

Ορθόδοξη θεολογία, ψυχοθεραπεία και βιοηθική – Δύο βιβλία, δύο χριστιανικές θεωρήσεις

Για τα βιβλία «Η θεραπεία της ψυχής – Πατέρες και ψυχολόγοι σε διάλογο», του Αλέξιου Ιερομόναχου Καρακαλλινού, και «Τα θεμέλια της βιοηθικής – Μια χριστιανική θεώρηση» (μτφρ. Πολυξένη Τσαλίκη-Κιοσόγλου), του Τρίσταμ Χ. Ένγκελχαρτ (Tristam H. Engelhardt Jr), που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Αρμός.

Γ...

«Η ιστορία της αθεΐας» του Ζορζ Μινουά (κριτική) – Μια περιδιάβαση στις περιπέτειες του αθεϊσμού στον Δυτικό κόσμο

«Η ιστορία της αθεΐας» του Ζορζ Μινουά (κριτική) – Μια περιδιάβαση στις περιπέτειες του αθεϊσμού στον Δυτικό κόσμο

Για το βιβλίο του Ζορζ Μινουά [Georges Minois] «Η ιστορία της αθεΐας – η αθεΐα στον Δυτικό κόσμο» (μτφρ. Βάλια Σερέτη, εκδ. Νάρκισσος).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Ο αθεϊσμός είναι ένα ίσως από τα επιδραστικά πνευματικά κινήματα του σύγχρονου κό...

«Ο δρόμος της ομορφιάς» του Βίτο Μανκούζο – Αναζητώντας έναν τρόπο να βλέπουμε

«Ο δρόμος της ομορφιάς» του Βίτο Μανκούζο – Αναζητώντας έναν τρόπο να βλέπουμε

Για το βιβλίο του Βίτο Μανκούζο [Vito Mancuso] «Ο δρόμος της ομορφιάς» (μτφρ. Παναγιώτης Αρ. Υφαντής, εκδ. Αρμός). Κεντρική εικόνα: ο πίνακας του William Turner “Dutch Boats in a Gale” [«Ολλανδικές βάρκες σε θύελλα»], 1801 © The Capricorn Foundation.

Γράφει ο Διονύση...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ