alt

Για το βιβλίο του Φώτη Καγγελάρη Homo Photographicus. Ψυχαναλυτικές και φιλοσοφικές διαστάσεις της εικόνας (εκδ. Ροπή).

Της Τέσης Λαζαράτου

Άραγε η φωτογραφία είναι πράξη ή σκέψη; Με τον όρο φωτογραφία αναφερόμαστε στην τέχνη - επιστήμη της δημιουργίας οπτικών εικόνων μέσω της καταγραφής και αποτύπωσης του φωτός, με χρήση κατάλληλων μέσων. Η σύνδεση, σαφής κι αναπότρεπτη. Αφού η φωτογραφία κι η ψυχανάλυση, τέκνα κι οι δυό του Ρομαντισμού, μας λέει ο Φώτης Καγγελάρης, γίνονται ο τρόπος να δούμε τον κόσμο αλλιώς, πίσω από το προφανές του. Άραγε, η φωτoγραφή του Φώτη Καγγελάρη, σπουδή φωτός ελέω σκιάς, αποκύημα σκέψης ή έπαρμα πράξης;

Η αντιληπτική πολιορκία παρότι πυκνά αποτρέπει κάθε απόπειρα ψυχικής εγγραφής, εν προκειμένω, αποβαίνει ανυποχώρητα υπέρ του νοήματος.

Δια χειρός του συγγραφέα, στο νέο του βιβλίο, Homo Photographicus, οι Ψυχαναλυτικές και Φιλοσοφικές διαστάσεις της Εικόνας τέμνουν τις Ψυχαναλυτικές και Φιλοσοφικές διαστάσεις του λόγου. Εικόνες πυρετικές και λόγος καταιγιστικός. Είτε ως εσχατολογικά προβλήματα δογματικής ακρίβειας, είτε ως εικοτολογική διατύπωση αυθαίρετων συμπερασμάτων, ένα είναι βέβαιο: Η αντιληπτική πολιορκία παρότι πυκνά αποτρέπει κάθε απόπειρα ψυχικής εγγραφής, εν προκειμένω, αποβαίνει ανυποχώρητα υπέρ του νοήματος. Και δι΄αυτού το άρρητον γίνεται ομιλούν. Ποτέ άλλoτε, δίνες συλλογισμών, από αυτές που καταλήγουν με αίσθημα αστάθειας, δεν απέδωσαν πιο στιβαρό κράτημα. Πουθενά αλλού, στρόβιλοι από αυτούς που προκαλούν απώλεια ισορροπίας, δεν επέφερε πιο ασφαλή περίεξη.

Σε μια «σιωπηρά φθεγγόμενη αφήγηση» (καγγελάρεια φράση), η εικόνα να διασταυρώνεται με τα αποτροπαϊκά προσωπεία των λέξεων. Με ένα κλικ στίξη, συμπλεκτικοί σύνδεσμοι να διεμβολίζουν την φευγαλεότητα της εικόνας. Ο μετασχηματισμός, θαυματοποιός αποσκευή του αυτεξούσιου υποκειμένου, να καθιστά εφικτή την μυσταγωγία των εγγραφών: αυτό το μυστικό κάτι. Δηλαδή η μακρυά και κοπιαστική διαδρομή από το κενό στο τίποτα… Η τέχνη του Φώτη Καγγελάρη, φωτo-γράφει ακριβώς αυτό το μυστικό. Δηλαδή ένα τίποτα-φως που καταυγάζει το κενό-σκοτάδι!

Ο Καγγελάρης δεν επαίρεται με τα στοιχεία της φύσης αλλά σχετίζεται καθ΄ολοκληρία. Με σεβασμό στις τρεις τους διαστάσεις: το ένυλο, το άυλο και την υλικότητα της φωτογραφιζόμενης επιφάνειας. Στον επόμενο χρόνο, τολμηρά αποφαίνεται: η φωτογραφία μετατρέπεται σε «μπάρα» μεταξύ του αθέατου και του θεατού.

Η εικόνα κι ο λόγος. Η πράξη κι η σκέψη. Το αναπαραστάσιμο και το μηδέποτε αναπαρασταθέν. Η χρονικότητα κι η χωρικότητα.

Μια γρήγορη αναδρομή στην λέξη μπάρα, δάνειο ιταλικής προέλευσης. Ποια μπάρα; Το επίμηκες κυλινδρικό αντικείμενο ή το γραφιστικό σύμβολο της πλάγιας κάθετης γραμμής (/ ή |); Ή, αυτό διαλέγω και σας το προτείνω ανεπιφύλακτα, η πλατιά επιφάνεια, μπροστά σε μπαρ, όπου ο μπάρμαν ή κι οι πελάτες τοποθετούν τα ποτά τους; Εκεί, ανάμεσα στα ορατά και το αόρατο, μια ζώνη μέθεξης! Με λόγια κι εικόνες. Με πράξεις και σκέψεις. Μπάρα που διασχίζει το επέκεινα. Με τις δύο της όχθες, η μια του μπάρμαν κι η άλλη του πελάτη - η μια της πράξης κι η άλλη της σκέψης, οιονεί ράγες. Δύο ράγες που θα μας ταξιδέψουν στην μία έρημο των σημαινομένων. Μέχρι το τέλος του σύμπαντος κόσμου τους, στη στέπα των σημασιών, αφηγηματικά παράλληλες κι εννοιολογικά διασταυρούμενες. Εικαστικά δρώσες. Με την μία ιριδίζουσα πρόσοψη της εικόνας ή και με τις εικοσιτέσσερις απαστράπτουσες χαρακιές του αλφαβητικού συστήματος γραφής. Θραυσμένα μέρη του όλον ή αφηγηματικά κλάσματα, σε τελική ανάλυση, εσαεί ενιαία; Η εικόνα κι ο λόγος. Η πράξη κι η σκέψη. Το αναπαραστάσιμο και το μηδέποτε αναπαρασταθέν. Η χρονικότητα κι η χωρικότητα. Η εφικτή ταυτότητα κι η υπαρκτική ετερότητα. Η ακηδία, και ο τάφος ο «στολισμένος» με την ωραία επιχρωματισμένη φωτογραφία, εικόνες ανεπανάληπτες από την φωτο-γραφή του Φώτη Καγγελάρη. Ο εγκιβωτισμός ανθρώπου από εικόνα κι το απελευθερωτικό πρόταγμα του συμβολικού. Μπάρα είναι ο τόπος της συνάντησης δυο διυστάμενων μερών: κοιτίδα του συμβόλου, το συγκείμενο στίγμα. Κάθε λογής μπάρα. Μπάρα, όπως λέμε ακτογραμμή, μπάρα όπως λέμε ταινία του Μοbious, μπάρα όπως λέμε φιλμ! Ωστόσο, το τελικό γεγονός της συν-βολής μένει να κριθεί. Το αν τελικά θα παραχθεί πράγματι συμβολοποιητική ισχύς κάθε φορά διακυβεύεται…

Πολυπράγμων, πολυμήχανος, πολυταξιδεμένος επινοητής ενός διαφεύγοντος κόσμου, στον οποίον επεμβαίνει με την φωτο-γραφική του μηχανή σαν μια απόπειρα θεραπείας του γεγονότος της ίδιας της ζωής.

Το συμπέρασμα παλίμψηστο κι ο συγγραφέας, σε ένα manifesto φωτογραφής, δεν ορρωδεί προ ουδενός: Διαπρύσιος κήρυκας, του ασύλληπτου μέρους της πραγματικότητας, του μαύρου χρώματος και του αγίου εγώ. Βλάσφημος κι είρων, σε βάρος των πιγκουίνων, της πασαρέλας, του γαργαλητού στο μυαλό των φωτογράφων. Εραστής του αθέατου, τελευταίος των ρομαντικών, εμμενής στις ενεργές κατευθύνσεις μιας αποταύτισης από τα κυρίαρχα σημαίνοντα του κοινωνικού πολέμου. Πολυπράγμων, πολυμήχανος, πολυταξιδεμένος επινοητής ενός διαφεύγοντος κόσμου, στον οποίον επεμβαίνει με την φωτο-γραφική του μηχανή σαν μια απόπειρα θεραπείας του γεγονότος της ίδιας της ζωής. Απεγνωσμένος, εγνωσμένου κύρους περιπατητής προς το χαροποιό πένθος και την χαρμολύπη. Ένθεος αντιπρόσωπος του μεταπολιτισμού της εικόνας κι οργισμένος καταστροφέας της ομηρίας, που η παγκοσμιοποιημένη κατανάλωση, της επιβάλει.

Ενώ η εικόνα στο πρώτο κεφάλαιο του Homo Photographicus περιγράφεται ως ζωογόνα πιθανότητα φαντασίωσης, πολύτιμη πρώτη ύλη δηλαδή της επιθυμίας, στο τελευταίο κεφάλαιο εκπίπτει στην εικονικότητα. Όπως λέει ο συγγραφέας, η νίκη της εικόνας είναι μόνο προσωρινή, κι εξ αυτής της προσωρινότητας θα συμπληρώναμε, είναι κι εθιστική. Από τον συμβολικό πλούτο της φωτογραφίας έως την ένδεια της κυριολεξίας της, χρειάστηκαν είκοσι πέντε κεφάλαια. 

Τι μεσολάβησε λοιπόν και το πουλάκι του πρώτου κεφαλαίου πέταξε στο επέκεινα του τελευταίου; Από το φράγμα ανάμεσα ορατό κι αόρατο, πώς φτάσαμε στο φράγμα του αποκλεισμού;

Τι μεσολάβησε λοιπόν και το πουλάκι του πρώτου κεφαλαίου πέταξε στο επέκεινα του τελευταίου; Από το φράγμα ανάμεσα ορατό κι αόρατο, πώς φτάσαμε στο φράγμα του αποκλεισμού; Αυτό το άρα δεν θα είναι του Descartes, θα είναι η προσωπική συνεισφορά σας. Θα φανερωθεί σαν μπάρα στην δικιά σας φωτογραφία με την οποία θα απαθανατίσετε την ιδιόχειρη φωτογραφή του Φώτη Καγγελάρη… Και τότε, μόνο τότε θα έχετε μετάσχει στο τρισδιάστατο τόπο που κατασκεύασε ερήμην σας, πλην εξαιτίας σας και θα έχετε αξιωθεί εκτός των ορατών και λίγη από κείνη τη αόρατη βεβαιότητα για την σύνδεση πράξης και σκέψης. Για να επιστέφουμε στο σημείο εκκίνησης… Αφού «Η ιδιόχειρη φωτογραφή του Φώτη Καγγελάρη», ό,τι μόλις διαβάσετε είναι η άκρη του νήματος. Κρατήστε την και μπείτε στον λαβύρινθο του Homo Photographicus, Ψυχαναλυτικές και Φιλοσοφικές διαστάσεις της Εικόνας.

Πρώτος σταθμός, ο συγκλονιστικός πίνακα του εξωφύλλου. Είναι της εικαστικού Ναταλίας Σταμοπούλου. Αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου έργου με τίτλο "Systema Photographica", σπουδή στη μελέτη του L. Wittgenstein Tractatus Logico Philosophicus. Στόχος της σπουδής αυτής είναι να δώσει στον φωτογράφο τη δυνατότητα να εκφραστεί ελεύθερα, ανεξάρτητα από το «αντικείμενο» προς φωτογράφιση, παρακάμπτοντας τον φόβο της καταγραφής του «χρόνου που σταματά».

Δεν θα μπορούσε να βρεθεί πιο ταιριαστό έργο για το εξώφυλλο μια κι ο Φώτης Καγγελάρης, ήδη από το πρώτο του κεφάλαιο, αναλύει το ίδιο έργο του Wittgenstein και τη σκέψη του για την εικόνα. Το έργο της Ναταλίας Σταμοπούλου "Systema Photographica", ευχόμαστε να εκτεθεί τάχιστα, για να το απολαύσουμε στο σύνολό του. Η συνέχεια δικιά σας.

* Η κεντρική φωτογραφία είναι του Henri Cartier-Bresson.

* Η ΤΕΣΗ ΛΑΖΑΡΑΤΟΥ είναι ψυχοθεραπεύτρια.

altHomo photographicus
Ψυχαναλυτικές και φιλοσοφικές διαστάσεις της εικόνας
Φώτης Καγγελάρης
Εκδ. Ροπή 2016
Σελ. 230, τιμή εκδότη €16,95

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΦΩΤΗ ΚΑΓΓΕΛΑΡΗ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ορθόδοξη θεολογία, ψυχοθεραπεία και βιοηθική – Δύο βιβλία, δύο χριστιανικές θεωρήσεις

Ορθόδοξη θεολογία, ψυχοθεραπεία και βιοηθική – Δύο βιβλία, δύο χριστιανικές θεωρήσεις

Για τα βιβλία «Η θεραπεία της ψυχής – Πατέρες και ψυχολόγοι σε διάλογο», του Αλέξιου Ιερομόναχου Καρακαλλινού, και «Τα θεμέλια της βιοηθικής – Μια χριστιανική θεώρηση» (μτφρ. Πολυξένη Τσαλίκη-Κιοσόγλου), του Τρίσταμ Χ. Ένγκελχαρτ (Tristam H. Engelhardt Jr), που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Αρμός.

Γ...

«Η ιστορία της αθεΐας» του Ζορζ Μινουά (κριτική) – Μια περιδιάβαση στις περιπέτειες του αθεϊσμού στον Δυτικό κόσμο

«Η ιστορία της αθεΐας» του Ζορζ Μινουά (κριτική) – Μια περιδιάβαση στις περιπέτειες του αθεϊσμού στον Δυτικό κόσμο

Για το βιβλίο του Ζορζ Μινουά [Georges Minois] «Η ιστορία της αθεΐας – η αθεΐα στον Δυτικό κόσμο» (μτφρ. Βάλια Σερέτη, εκδ. Νάρκισσος).

Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης

Ο αθεϊσμός είναι ένα ίσως από τα επιδραστικά πνευματικά κινήματα του σύγχρονου κό...

«Ο δρόμος της ομορφιάς» του Βίτο Μανκούζο – Αναζητώντας έναν τρόπο να βλέπουμε

«Ο δρόμος της ομορφιάς» του Βίτο Μανκούζο – Αναζητώντας έναν τρόπο να βλέπουμε

Για το βιβλίο του Βίτο Μανκούζο [Vito Mancuso] «Ο δρόμος της ομορφιάς» (μτφρ. Παναγιώτης Αρ. Υφαντής, εκδ. Αρμός). Κεντρική εικόνα: ο πίνακας του William Turner “Dutch Boats in a Gale” [«Ολλανδικές βάρκες σε θύελλα»], 1801 © The Capricorn Foundation.

Γράφει ο Διονύση...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ