saudade.html

Συνοπτική παρουσίαση τεσσάρων συλλογών με διηγήματα, των Περικλή Σφυρίδη, Μάρτυς Λάμπρου, Αρχοντούλα Διαβάτη, Ηλία Παπαμόσχου. 

Του Παναγιώτη Γούτα

Ο τόπος πάντα επηρεάζει τον εκάστοτε συγγραφέα στη γραφή του, ανεξάρτητα αν πρόκειται για γενέθλιο τόπο ή όχι. Άλλοτε ως φόντο κι άλλοτε ως δραστικό στοιχείο της αφήγησης, ο τόπος ενσταλάζει πάντα το χρώμα του, την ουσία του, τις μυρωδιές του, τις μνήμες του στο ύφος του συγγραφέα, κι εκείνος, με τη σειρά του, τον αποτυπώνει στο χαρτί μέσα από ιστορίες. Ο κανόνας, βέβαια, λέει πως ο τόπος γέννησης ή και διαβίωσης του συγγραφέα θα επηρεάσει και θα αποτυπωθεί στα κείμενα, σε βαθμό που να γίνεται ευδιάκριτος με την πρώτη ματιά από τον αναγνώστη. Οι συγγραφείς που μίλησαν και εξέφρασαν τόπους διαφορετικούς από εκείνους όπου πέρασαν τα παιδικά ή και τα εφηβικά τους χρόνια, είναι οι λαμπρές εξαιρέσεις. Δύο τέτοιες λαμπρές εξαιρέσεις που μου έρχονται πρόχειρα στον νου, ο Γιώργος Ιωάννου που, αν και Θεσσαλονικιός, περιέγραψε με μεγάλη παρατηρητικότητα και αποτύπωσε με μεγάλη ευαισθησία περιοχές της πρωτεύουσας, π. χ. την πλατεία Ομονοίας, αλλά και ο Δημήτρης Μίγγας, που, παρότι μη Θεσσαλονικιός στην καταγωγή, έγραψε θαυμάσια διηγήματα με φόντο τη Θεσσαλονίκη, στη σημαντική συλλογή διηγημάτων του «Της Σαλονίκης μοναχά…» (Μεταίχμιο, 2003), υπενθυμίζοντάς μας κάτι που πολλοί Θεσσαλονικείς το αγνοούμε ή και το λησμονούμε: Να βλέπουμε την πόλη μας από τη μεριά της θάλασσας… 

sfyridesΤο Η ανακομιδή του Χαριλάου (εκδ. Μπιλιέτο, 2013) είναι ένα ζουμερό διήγημα του γνωστού πεζογράφου και κριτικού Περικλή Σφυρίδη, που μέσα από τις σελίδες του αναβιώνεται το παλιό Χαριλάου, από την περίοδο της γερμανικής κατοχής και εντεύθεν. Ο Σφυρίδης, πηγαίνοντας σε ένα «παραδοσιακό» γιαουρτάδικο του συνοικισμού Χαριλάου, τον «Λέανδρο», πιάνει στο όρθιο κουβέντα με τον γιο του παλιού γιαουρτσή, τον Γιώργο, εβδομήντα χρονών τη χρονιά που γραφόταν το βιβλίο, και ανατρέχοντας στα παλιά θυμούνται απίθανες λεπτομέρειες για πρόσωπα που πια δεν υπάρχουν, έχοντας αφήσει όμως πρώτα το ίχνος τους στον συνοικισμό της πόλης. Ρώσοι και Τουρκάλες, Ελληνορώσοι και Πόντιοι, Σέρβοι και Αρμένισσες, συνυπήρχαν αρμονικά, σε χρόνια δύσκολα και σκληρά λόγω της φτώχιας και του πολέμου, χρόνια όμως που η αναπόλησή τους γαληνεύει τα πρόσωπα της αφήγησης που συνδιαλέγονται, αφού, τότε, η ανθρωπιά περίσσευε και η αξιοπρέπεια κυριαρχούσε. Ο Σφυρίδης, μάστορας του διηγήματος, δένει θαυμάσια την όρθια κουβέντα στο γιαουρτάδικο με την ανακομιδή των οστών, και κλείνει το διήγημα του με την αναφορά ενός ποιήματος του φίλου του, εκδότη, Βασίλη Δημητράκου (στον οποίον είναι αφιερωμένο το διήγημα), που τιτλοφορείται «Τα οστά». Το διήγημα του Σφυρίδη δεν μένει σε επίπεδο απλής νοσταλγίας, είναι ειλικρινές και πολυεπίπεδο – ένα προσκλητήριο νεκρών, τρόπον τινά, του παλιού Χαριλάου.

lamprou enoikiazetai to paronΑπό την περιοχή Χαριλάου κατηφορίζουμε στην Αθήνα και στη πρόσφατη συλλογή διηγημάτων της Μάρτυς Λάμπρου Ενοικιάζεται το παρόν (εκδ. Κέδρος, 2016). Δέκα διηγήματα συνθέτουν ένα ψηφιδωτό της σύγχρονης Αθήνας. Οι ήρωες της Λάμπρου, άνθρωποι αθέατοι, ζουν πίσω από κλειστές πόρτες, κατοικούν σε ισόγεια ή σε υπόγεια διαμερίσματα. Ο οπτικός τους ορίζοντας είναι στο ύψος των παπουτσιών των περαστικών ή, το πολύ, στο ύψος του βλέμματος. Θέματα που, μεταξύ άλλων, θίγονται: Η τραγική μοίρα των μεταναστών, η απομυθοποίηση του ερωτισμού των ροζ γραμμών του διαδικτύου, ο παραλογισμός της ζωής μέσα από εξομολογήσεις-αφηγήσεις γυναικών μέσα σε αστικά λεωφορεία, ο φόβος του θανάτου, τα προβλήματα των ηλικιωμένων. Διάσπαρτοι οι δρόμοι και τα σημεία της πρωτεύουσας στις ιστορίες της Λάμπρου: Κυψέλη, Πατησίων και Χέυδεν, 3ης Σεπτεμβρίου, Γκύζη, Βάρη, σταθμός Λαρίσης, Σύνταγμα, Πανεπιστημίου, Ιπποκράτους, Ομόνοια, πλατεία Βικτωρίας, λόφος του Στρέφη, Αλεξάνδρας, Περιστέρι. Εξέλαβα το «Ενοικιάζεται το παρόν» ως ένα οδοιπορικό στην Αθήνα του σήμερα, όπου ο αναγνώστης ακούει τη φωνή των ανθρώπων, των πινακίδων, των συνθημάτων, των δρόμων, των κάδων απορριμμάτων, της ίδιας της πόλης μέσα από τη φωνή της συγγραφέως. Διάχυτη παντού η βοή της πόλης. Η Λάμπρου γράφει με νεύρο και αφηγηματική ένταση, ενώ οι ιστορίες της, που έχουν κινηματογραφική ματιά, θα μπορούσαν να μεταποιηθούν σε ταινίες μικρού μήκους.

skoulariki coverΚαι από την Αθήνα του σήμερα, ξανά στη Θεσσαλονίκη. Αρχοντούλα Διαβάτη και Σκουλαρίκι στη μύτη (εκδ. Νησίδες, 2015). Μικρά κείμενα ποικίλου τύπου (ενσταντανέ, αφηγήματα, μικρά πεζά, διηγήματα). Η Διαβάτη με το καινούριο της βιβλίο δείχνει συγγραφική ωριμότητα γιατί απομακρύνθηκε από το χρονογράφημα και το κατεξοχήν ενσταντανέ, δηλαδή την πρόχειρη και ουδέτερη αποτύπωση στιγμιότυπων της ζωής, προχωρώντας σε πιο ουσιαστικά κείμενα. Στην πλειοψηφία των κειμένων την απασχολούν οι ανθρώπινες σχέσεις και η αντοχή τους στον χρόνο. Τα μικρά πεζά χαρακτηρίζονται από έντονη εσωτερικότητα και, σε αντίθεση με τη Λάμπρου, έχουν πάντα έναν ήσυχο αφηγηματικό ρυθμό. Οι καταστάσεις και τα γεγονότα είναι γειωμένα στη συνείδηση της συγγραφέως και η πόλη της Θεσσαλονίκης είναι παρούσα σε αρκετά κείμενα: Οδός Ευμένους, Μαρασλή, οδός Αγαπηνού, πλατεία Αγίας Σοφίας, Αρετσού, Μίκρα, πλατεία Αριστοτέλους, Αλεξάνδρου Παπαναστασίου, Περαιβού, Παπάφη, Διβολή, Αγία Μαρίνα, κάποια από τα σημεία, τους δρόμους και τις εκκλησίες του βιβλίου. Στις ιστορίες της Δ. συχνά θα συναντήσουμε ένα χρονικό κοντράστ ανάμεσα σε παρελθόν και παρόν, όπου, με την αφήγηση φωτίζεται και διευρύνεται το παρελθόν και συνειδητοποιείται και ερμηνεύεται (όσο αυτό είναι εφικτό) το παρόν. Το χρώμα και το άρωμα της πόλης αναδεικνύονται εντονότερα σε κείμενα όπου η Δ. αναφέρεται σε πολιτιστικά δρώμενα, πρόσωπα και συγγραφείς της συμπρωτεύουσας, συνομιλώντας (κατά την προσφιλή της συνήθεια) μαζί τους και σεβόμενη τη μνήμη και την αξία τους. Υπάρχουν κείμενα όπου γίνεται αναφορά και σε άλλες πόλεις πλην της Θεσσαλονίκης, που κυρίως βρίσκονται στην κεντρική ή στην ανατολική Μακεδονία (Πολύκαστρο, Δράμα, Καβάλα).

alepouΓια το τέλος θα μεταφερθώ από την κεντρική Μακεδονία και τη Θεσσαλονίκη, στη δυτική Μακεδονία, στη φύση, στα χρώματα και στο αδρό τοπίο πέριξ της πόλης της Καστοριάς. Ο Ηλίας Παπαμόσχος (Καστοριά, 1967) καταθέτει το πέμπτο του βιβλίο μικρών πεζών, που τιτλοφορείται Η αλεπού της σκάλας και άλλες ιστορίες (εκδ. Κίχλη, 2015). Ο Π., καθαρόαιμος διηγηματογράφος, με ακρίβεια στη έκφραση και στις περιγραφές του, πυκνότητα λόγου και έντονη ποιητικότητα, ειδικά στα κλεισίματα των κειμένων, στέκεται πάλι σε κείμενα μιας παλάμης και μιας ανάσας (πιο σύντομα αυτήν τη φορά από τα διηγήματα των προηγούμενων συλλογών του), στα οποία κυριαρχούν σκηνές-εικόνες κυνηγιού στη δυτική Μακεδονία (Η ομίχλη τα φυλάει, Το τελευταίο κυνήγι, Η αλεπού της σκάλας, Κλιμάκιο στωικών), προσωπογραφίες ιδιαίτερων ανθρώπινων χαρακτήρων (Η εγχείρηση, Ο γερο-Λέμας, Η θεία, Πολωνός ελαιοχρωματιστής), κείμενα για φύση, ζώα και έντομα (Πετεινοί λαλίστατοι, Η σπηλιά, Οι λιβελούλες, Κοτσύφι). Ιδιαίτερο πάντως ενδιαφέρον παρουσιάζουν κείμενα όπου η γεύση του θανάτου και η τραγικότητα της ζωής προβάλλονται και ενσταλάζονται σε άψυχα αντικείμενα, μέσα από κείμενα υψηλής ποιητικότητας (Το πλατάνι, Η καρέκλα του Γκλέν Γκούλντ, Το λαούτο). Φόντο και χρώμα των κειμένων το τοπίο της δυτικής Μακεδονίας και εν γένει του βορρά. Ο ίδιος ο συγγραφέας αναφέρει χαρακτηριστικά στο οπισθόφυλλο του βιβλίου του: «Αν κάτι δένει τις ιστορίες αυτές του βιβλίου, σ’ ένα βαθύτερο επίπεδο, αυτό είναι ο τόπος· η πυξίδα τους σημαδεύει τον βορρά. Αναρωτιέμαι τελικά μήπως ο τόπος είναι και ο τρόπος, μήπως η γλώσσα είναι το άλλο χώμα, το πνευματικό, από το οποίο αναφύεται το ύφος, που για κάποιους ταυτίζεται με τον άνθρωπο».

* Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΟΥΤΑΣ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ