underwater museum turns ocean floor into art gallery and doubles as artificial ree fb

Για τη συλλογή διηγημάτων του Παναγιώτη Ρίζου Ικετηρία (εκδ. Παπαδόπουλος).

Της Έλενας Μαρούτσου

Ο Παναγιώτης Ρίζος έδωσε το πρώτο στίγμα της γραφής του το 2014 με τις Τηγανητές Γοργόνες, μια συλλογή από σύντομα αφηγήματα με κυρίαρχα χαρακτηριστικά το χιούμορ, την παραδοξολογία, το λογοπαίγνιο, τη λοξή ματιά πάνω στην καθημερινότητα. Όπως είθισται μάλιστα στις πρώτες συγγραφικές απόπειρες πολλών από εμάς, η συλλογή εκείνη, παρότι ελπιδοφόρα και αρκετά απολαυστική, ήταν άνιση ως προς την λογοτεχνική αξία των μικροδιηγημάτων που την αποτελούσαν, αλλά και ανομοιογενής, καθώς συστέγαζε κείμενα από μια ευρεία θεματική και υφολογική γκάμα.

Τις παραπάνω αδυναμίες έρχεται τώρα να εξαλείψει το δεύτερο, ώριμο πλέον βιβλίο του, μια συλλογή διηγημάτων με τίτλο Ικετηρία. Όπως στην αρχαιότητα το μαλλί του προβάτου περιτύλιγε ένα κλαδί ελιάς, ως σύμβολο επίκλησης βοήθειας από μέρους κυνηγημένων ανθρώπων που προσέτρεχαν σε μια ξένη χώρα για να βρουν σωτηρία, έτσι κι εδώ τα δώδεκα αφηγήματα περιτυλίγουν έναν βασικό θεματικό κορμό, αυτόν του προσφυγικού ζητήματος. Συγκεκριμένα, στο στόχαστρο της γραφής του Ρίζου βρίσκονται οι Σύροι πρόσφυγες που διακομίζονται από τα παράλια της Τουρκίας στα δικά μας εδάφη, τα οποία πολύ συχνά δεν κατορθώνουν να πατήσουν.

Η καυτή πατάτα του προσφυγικού ζητήματος

Στο στόχαστρο της γραφής του Ρίζου βρίσκονται οι Σύροι πρόσφυγες που διακομίζονται από τα παράλια της Τουρκίας στα δικά μας εδάφη, τα οποία πολύ συχνά δεν κατορθώνουν να πατήσουν.

Ομολογώ πως όταν συνειδητοποίησα το θέμα που πραγματευόταν το βιβλίο, ένιωσα αμήχανα – μια αμηχανία που προέρχεται από την συγγραφική μου ιδιότητα∙ ως συγγραφέας, δηλαδή, θα δίσταζα να αγγίξω ένα θέμα τόσο καυτό ως προς την κοινωνική του βαρύτητα αλλά και την επικαιρότητά του. Θα ένιωθα κοντολογίς σαν να έβαζα τα χέρια μου σε νερό που κοχλάζει για να πιάσω μια πατάτα. Κι ως γνωστόν, η συγκεκριμένη καυτή πατάτα, όχι μόνο μπορεί να σου τσουρουφλίσει τα δάχτυλα, αλλά ενδέχεται να κυλήσει στο βρώμικο πάτωμα του διδακτισμού, της καταγγελίας και της «εύκολης» κοινωνικής ευαισθητοποίησης. Σύντομα όμως κατάλαβα πως ο Ρίζος έχει καταφέρει να πιάσει αυτό το φλέγον και πολυδιάστατο ζήτημα φορώντας τα γάντια του μαύρου χιούμορ, και πρόκειται για γάντια εξαιρετικά προστατευτικά, τόσο για τον συγγραφέα όσο και για τον αναγνώστη.

Ο συγγραφέας της Ικετηρίας ανεβάζει στη σκηνή ένα πλήθος προσώπων άλλοτε βγαλμένων από τα συρτάρια της πραγματικότητας κι άλλοτε από το ντουλάπι της φαντασίας: πρόσφυγες, διακινητές προσφύγων, ψαράδες, παπάδες, αξιωματικούς φύλαξης των θαλάσσιων συνόρων, αλλά και Παναγίες που μεταμορφώνονται σε γοργόνες, ξυλουργούς που μετατρέπουν βάρκες σε πλωτά φέρετρα για αυτοσχέδιες κηδείες, ξεναγούς και επισκέπτες ενός πλωτού Μουσείου Προσφύγων, όπου τα εκθέματα είναι πνιγμένοι πρόσφυγες στο βυθό.

Από το ρεαλισμό στην υπέρβασή του

Ξεκινώντας τη συλλογή του από μια κατά βάσιν ρεαλιστική ιστορία ενός ζευγαριού στην Κρήτη, όπου η σύντομη φιλοξενία μιας οικογένειας Σύρων προσφύγων γίνεται ο μοχλός αποκάλυψης του συναισθηματικού χάσματος ανάμεσα στον άντρα και τη γυναίκα και πυροδοτεί στο τέλος τον χωρισμό τους, ο Ρίζος σιγά σιγά τραβάει τις ιστορίες σε όλο και πιο υπερρεαλιστικά ύδατα, χρησιμοποιώντας στοιχεία δραματικής υπερβολής ώστε να ξεγυμνώσει την πραγματικότητα από κάθε συμβατικό ένδυμα και να αναδείξει την κρυμμένη φρίκη με τρόπο συμβολικό, αλλά άκρως αποτελεσματικό.

underwater museum turns ocean floor into art gallery and doubles as artificial ree2

Ο πόνος ως έκθεμα και ως θέαμα

Ο συγγραφέας αγγίζει με τον δικό του φαρσικό τρόπο, ένα ζήτημα που είναι εξαιρετικά λεπτό και ενδιαφέρον: την αναπόφευκτη σχεδόν μετατροπή ενός φλέγοντος κοινωνικού ζητήματος σε θέαμα.

Κατά τη γνώμη μου, οι ιστορίες που έχουν στηθεί ως ιλαροτραγωδία, ως γκροτέσκα φάρσα, είναι αυτές που παρουσιάζουν και μεγαλύτερο ενδιαφέρον: για παράδειγμα το διήγημα με τίτλο «Ταρίκ» όπου αφηγητής είναι ένα πτώμα-έκθεμα στο μουσείο Προσφύγων, καθώς και το τελευταίο, με τίτλο «Ουβερτούρα για ένα φινάλε», όπου παρακολουθούμε την βύθιση των φουσκωτών πλοιαρίων που μεταφέρουν πρόσφυγες ως σκηνικό δράμα ανεβασμένο προς τέρψιν μιας ελίτ θεατών, οι οποίοι το παρακολουθούν από την παραλία με τη συνοδεία ζωντανής μουσικής.

Ο συγγραφέας αγγίζει με τον δικό του φαρσικό τρόπο ένα ζήτημα που είναι εξαιρετικά λεπτό και ενδιαφέρον: την αναπόφευκτη σχεδόν μετατροπή ενός φλέγοντος κοινωνικού ζητήματος σε θέαμα. Η επαφή του δυτικού ανθρώπου με τις σύγχρονές του τραγωδίες διαμεσολαβείται τις περισσότερες φορές από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αλλά και αυτά της κοινωνικής δικτύωσης, ώστε εν τέλει ο πόνος να γίνεται είδηση και η είδηση εικόνα, ένας ακόμα τρόπος δηλαδή να τρέφεται ο θεατής με συγκίνηση εκ του ασφαλούς.

Κλείνοντας το βιβλίο ένιωσα πως ο συγγραφέας είχε φέρει εις πέρας μια δύσκολη αποστολή: να διαπλεύσει πάνω στο φουσκωτό μαύρο πλοιάριο του χιούμορ τα τρικυμισμένα νερά ενός ευαίσθητου θέματος πετυχαίνοντας να μας κάνει συνοδοιπόρους σε αυτό το ταξίδι, δείχνοντας, νιώθοντας, σχολιάζοντας, ταρακουνώντας μας, χωρίς όμως να βυθιστούμε αύτανδροι στον πόνο και την ενοχή.

* Η ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός.

** Οι εικόνες είναι από το Υποθαλάσσιο Μουσείο της Ισπανίας, στο νησί Λανθαρότε. 


Απόσπασμα από το διήγημα «Οβερτούρα για ένα φινάλε»

Οι βάρκες πάλευαν στο ρυθμό και στα κύματα. Σε κάθε μουσικό κύμα, σε κάθε μουσικό μοτίβο της ουβερτούρας, χανόταν κι από μία μέσα στα βαθιά μανιασμένα νερά. «Α!» έκαναν οι θεατές απέναντι, που κάθονταν στις πολυθρόνες τους πίνοντας ζεστή σοκολάτα και παρακολουθώντας από τις τεράστιες οθόνες ή με τα κυάλια τους, που βλέπαν στο σκοτάδι. «Α!» κάθε φορά που τα κύματα καταβρόχθιζαν κι άλλη μια βάρκα. Δεκαπέντε «Α!», όσα και οι βάρκες. Η παράσταση ήταν πριβέ και δεν υπήρχε διάδραση. Εκείνη τη νύχτα δεν υπήρχαν ούτε ναυαγοσώστες, ούτε σκάφη της ΥΠΑΤΗΣ ή του Λιμενικού. Διότι η παράσταση ήταν πριβέ. Κι η θάλασσα πριβέ. Και ο θάνατος πριβέ.


altΙκετηρία
Παναγιώτης Ρίζος
Παπαδόπουλος 2016
Σελ. 96, τιμή εκδότη €10,99

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΡΙΖΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ