alt

Της Έλενας Μαρούτσου

Ασθενείς είναι ο πρωτότυπος γαλλικός τίτλος του βιβλίου αυτού, που στα ελληνικά αποδόθηκε ως Πάντα ήρωες (μτφρ. Χάρις Αλεξίου) από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Πρόκειται για μια μαρτυρία από τον Γάλλο μουσικό Fabien Marsaud, που στα είκοσί του εξαιτίας ενός ατυχήματος διαγνώστηκε ως ατελώς τετραπληγικός και πέρασε δώδεκα μήνες σε κέντρο αποκατάστασης. Αυτούς τους μήνες περιγράφει ο συγγραφέας σε αυτό το βιβλίο μέχρι την ανέλπιστη και κόντρα στις προβλέψεις των γιατρών επανάκτηση της κινητικότητάς του, σχεδόν στο ακέραιο, αν εξαιρέσει κανείς μια πατερίτσα, ενθύμιο κι υπενθύμιση της κατάστασης που ονομάζουμε «αναπηρία».

«Χρειάζεται χρόνος για ν’ αποδεχτούμε αυτή τη λέξη.
Είναι μια λέξη που ήρθε για να μείνει.
Η επίσημη γλώσσα έχει επιλέξει αυτό τον όρο
εγώ δεν έχω τίποτε άλλο να προτείνω»,

λέει ο Fabien Marsaud σ’ ένα από τα slam κομμάτια του (ένα είδος ποίησης σε αρκετά καθημερινή γλώσσα που απαγγέλλεται με υπόκρουση μιας μίνιμαλ μουσικής), κι όμως, σκέφτομαι, με έναν τρόπο κάτι προτείνει. Ο πρωτότυπος τίτλος Patients νομίζω πως με τη διπλή του σημασία –«ασθενείς» αλλά και «υπομονετικοί»– αποδίδει εξαιρετικά εύστοχα την κατάσταση αδυναμίας στην οποία έχουν περιέλθει οι άνθρωποι που η τύχη στους χτύπησε με αυτό τον ακραία βίαιο τρόπο, αλλά και την ψυχική κατάσταση της υπομονής με την οποία αντιμετωπίζουν αυτό το χτύπημα.

Μη οδοιπόροι, μη ήρωες

Ο Fabien Marsaud μιλάει γι' αυτό το είδος ενεργητικής υπομονής, για το είδος του κουράγιου που δείχνουν αυτοί οι άνθρωποι, «αλλά όχι ενός κουράγιου ηρωικού, όχι» επιμένει στο τέλος του βιβλίου, εξού και δεν αντιλαμβάνομαι γιατί ο ελληνικός εκδοτικός οίκος παρέβλεψε αυτή τη ξεκάθαρη τοποθέτηση κι επέλεξε το συγκεκριμένο τίτλο.

Ο συγγραφέας χαρακτηρίζει τους ανθρώπους αυτούς (ας μου επιτραπεί να τους αποκαλέσω «συνοδοιπόρους του» έχοντας βέβαια συνείδηση της τραγικής ειρωνείας που υποδηλώνει ο όρος) ως τέλειους «μάρτυρες της ατιμίας και της αδικίας της ύπαρξης». Η θέση στην οποία βρίσκονται λοιπόν είναι τραγική, όχι με την αρχαία σημασία της λέξης (στις αρχαίες τραγωδίες υπάρχει αιτία για τις συμφορές που πλήττουν τα πρόσωπα, έστω κι αν πάνε πίσω αρκετές γενιές) αλλά με την υπαρξιακή, αυτή του παράλογου, του εντελώς αναίτιου και άρα άσκοπου.

Ο συγγραφέας τρέφει αναμφίβολα συμπάθεια και τρυφερότητα προς τα πρόσωπα που παρελαύνουν σε αυτές τις σελίδες αλλά δεν τους τοποθετεί στο βάθρο των ηρώων

Ο συγγραφέας τρέφει αναμφίβολα συμπάθεια και τρυφερότητα προς τα πρόσωπα που παρελαύνουν σε αυτές τις σελίδες –για τα οποία λέει στην αρχή πως οποιαδήποτε ομοιότητά τους με πρόσωπα που υπάρχουν ή που έχουν υπάρξει δεν είναι σε καμία περίπτωση αποτέλεσμα σύμπτωσης– αλλά δεν τους τοποθετεί στο βάθρο των ηρώων. Αντιθέτως, λέει πολύ χαρακτηριστικά, με αφορμή κάποιες σκέψεις του για το πώς βλέπουν οι άλλοι έναν ανάπηρο και πώς η ιστορία κι οι ιδιαιτερότητές του εξαφανίζονται κάνοντας την αναπηρία τη μόνη του ταυτότητα:

«Και όμως μπορούμε να βρούμε τα ίδια είδη προσωπικότητας όπως κι αλλού: έναν ντροπαλό, έναν θρασύ, έναν συμπαθητικό τύπο ή έναν χοντρομαλάκα».

Οι καθηλωμένοι «συνοδοιπόροι» του συγγραφέα είναι μάρτυρες αλλά όχι άγιοι. Δεν παρουσιάζονται με κάποια αύρα που θα μεσολαβούσε σαν πέπλο ανάμεσα σ’ εκείνους και τα μάτια του αναγνώστη. Ο Fabien Marsaud σηκώνει το πέπλο για να μας τους δείξει στην πραγματικότητά τους, μια πραγματικότητα συχνά ασφυκτική, τις περισσότερες φορές θλιβερή, πού και πού αστεία, κάποτε απεγνωσμένα επιθετική, στιγμές στιγμές εξευτελιστική ή εξαντλητική, ως επί το πλείστον μοναχική αλλά και με στιγμές συγκινητικής συντροφικότητας.

Αναπόφευκτα καθρεφτίσματα

Καθώς διάβαζα λοιπόν αυτό το βιβλίο σκεφτόμουν πως αν ήταν μυθιστόρημα δεν θα ήταν καλό. Πρόσωπα έρχονται κι εξαφανίζονται, η πλοκή δεν έχει ανατροπές ή κορυφώσεις, όλο κάτι πάει να γίνει που δεν γίνεται, ιστορίες μένουν στη μέση, η δομή κι η γλώσσα δεν παρουσιάζουν κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Όμως το βιβλίο αυτό δεν είναι μυθιστόρημα κι έτσι όλα τα παραπάνω ίσως τελικά λειτουργούν υπέρ του. Εννοώ πως το βιβλίο αυτό έχει τα ελαττώματα που έχει κι η ίδια η ζωή. Ως μαρτυρία της λοιπόν κι όχι μετουσίωσή της ίσως είναι αναπόφευκτο, μπορεί και ωφέλιμο, να τα καθρεφτίζει.

Μέσα σε αυτόν τον καθρέφτη ο συγγραφέας μας δείχνει σκηνές που στην αρχή ίσως καταθλίβουν με την λεπτομερή καταγραφή της δύσκολης καθημερινότητάς τους –χαρακτηριστικό παράδειγμα η καταγραφή της διαδικασίας πρωινής τουαλέτας των ανθρώπων που δεν μπορούν να πάνε στην τουαλέτα– αλλά στην πορεία δημιουργούν έναν καμβά που σιγά σιγά τον συνηθίζεις (όπως το συνηθίζουν κι αυτοί) και αρχίζεις πάνω του να διακρίνεις πάνω του τα σχέδια που γράφουν αυτοί οι άνθρωποι με την επιθυμία τους για ζωή.

«Έξαφνα είδα πως ο πόνος γίνεται η πηγή για έμπνευση
κι οι σκιές του παρελθόντος δίνουν
στην πένα μου κατεύθυνση.
Αίσθημα παραγωγικό κι ο θυμός κι η απελπισία
μου δίνουν θέμα ισχυρό, να ξαναπώ την ιστορία.
να ελευθερώσω τις κραυγές μας,
τους πόνους μας να μοιραστώ
σε μια ριπή οφθαλμού γεννιέται
το λυπημένο μου γραφτό».

Γιατί γράφονται και γιατί διαβάζονται οι μαρτυρίες – μια άποψη

Έχω την αίσθηση πως πίσω από κάθε έργο από αυτά που ανήκουν στην κατηγορία της «μαρτυρίας», επειδή συνήθως πρόκειται για επώδυνες και δύσκολες εμπειρίες, υπάρχει η επιθυμία να «βγει» κάτι θετικό, κάτι που να δίνει νόημα σε αυτή την οδύνη, όσο αναίτια και άσκοπη κι αν μοιάζει. Αυτό το νόημα πιστεύω πως υπηρετεί η καταγραφή της και το μοίρασμά της με το αναγνωστικό κοινό.

Η αιτία που οι μαρτυρίες ασκούνε έλξη σε ένα μεγάλο μέρος αναγνωστών, νομίζω πως είναι η επιθυμία να διευρύνουμε την εμπειρία μας, το οπτικό μας πεδίο, για να συμπεριλάβει περιοχές που ίσως βρίσκονται στις παρυφές τους

Όσο για την άλλη πλευρά, η αιτία δηλαδή που οι μαρτυρίες ασκούνε έλξη σε ένα μεγάλο μέρος αναγνωστών, νομίζω πως είναι η επιθυμία να διευρύνουμε την εμπειρία μας, το οπτικό μας πεδίο, για να συμπεριλάβει περιοχές που ίσως βρίσκονται στις παρυφές τους. Δεν θα αγνοήσω και το κουράγιο που παίρνει κανείς απ’ τη πολυχρησιμοποιημένη προς παρηγορία σκέψη πως άλλοι βρίσκονται σε πολύ χειρότερη μοίρα, κάτι που συνήθως μας κάνει να αισθανόμαστε πολύ ελαφρύτερά τα δικά μας βάσανα. Όμως, η παρηγορητική λειτουργία αυτών των αναγνώσεων είναι κατά τη γνώμη μου βραχείας διάρκειας. Ο άνθρωπος -σαν αυτές τις κούκλες που έχουν στη βάση τους ένα βαρίδι κι όσο κι αν τις κουνήσεις πάντα επιστρέφουν στο κέντρο βάρος τους– έχει την τάση να επιστρέφει στα δικά του βάρη: μετά την ολόψυχη συμμετοχή στο δράμα της Σταύρωσης, όλοι παραπονιόμαστε για βαρύ στομάχι μετά την Ανάσταση. Αυτή είναι, κι ίσως πρέπει να είναι, η ανθρώπινη φύση.

Άλλωστε ούτε κι αυτό το βιβλίο ποντάρει στη διαρκή συναίσθηση του πόνου που συνοδεύει την «αναπηρία». Μάλλον αποκαθηλώνει τους τεραπληγικούς, τους παραπληγικούς και όλους τους παρομοίως πληγέντες, για να μας τους δείξει στις ανθρώπινές τους διαστάσεις. Μέσα από αυτό το πρίσμα μπορούμε εξάλλου και ταυτιζόμαστε, όσοι πάμε με τα πόδια κι όσοι με καροτσάκι, στο κοινό δρόμο μας που σημαδεύεται από την ευθραυστότητα της ύπαρξης και τη μεταβλητότητα της μοίρας.

«Σε τεντωμένα νήματα βαδίζουμε όλοι προφανώς,
κουτσαίνει η μοίρα καθενός
και η ύπαρξη είναι εύθραυστη σαν σπόνδυλος
αυχενικός». 

ΕΛΕΝΑ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ

altΠάντα ήρωες
Fabien Marsaud
Μτφρ. Χάρις Αλεξίου
Μεταίχμιο 2014
Σελ. 192, τιμή € 11,00

alt

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Κολυμπώντας στη λιμνούλα υπό βροχή» του Τζορτζ Σόντερς (κριτική) – Για την αυθεντική αγάπη της γραφής και της ανάγνωσης

«Κολυμπώντας στη λιμνούλα υπό βροχή» του Τζορτζ Σόντερς (κριτική) – Για την αυθεντική αγάπη της γραφής και της ανάγνωσης

Για το βιβλίο του Τζορτζ Σόντερς [George Sauders] «Κολυμπώντας στη λιμνούλα υπό βροχή» (μτφρ. Ανδρέας Παππάς, εκδ. Πατάκη). Οι Ρώσοι «μάστορες» της γραφής, τα μαθήματα δημιουργικής γραφής, αλλά και η χαρά της ανάγνωσης. Kεντρική εικόνα: © Syracuse.edu.

Γράφει ο Διονύ...

«Πώς να διαβάζουμε λογοτεχνία» του Τέρυ Ίγκλετον – Μια γλαφυρή εισαγωγή στον κόσμο της ανάγνωσης

«Πώς να διαβάζουμε λογοτεχνία» του Τέρυ Ίγκλετον – Μια γλαφυρή εισαγωγή στον κόσμο της ανάγνωσης

Για το βιβλίο του Τέρυ Ίγκλετον [Τerry Eagleton] «Πώς να διαβάσουμε λογοτεχνία» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Πεδίο]. Κεντρική εικόνα: (© Unsplash). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Το ερώτημα του τίτλου ...

«Τα όνειρα της καμήλας και άλλες ιστορίες για τη Συρία» της Ελένης Παπανδρέου (κριτική) – Στην επικράτεια του παραμυθιού

«Τα όνειρα της καμήλας και άλλες ιστορίες για τη Συρία» της Ελένης Παπανδρέου (κριτική) – Στην επικράτεια του παραμυθιού

Για το λεύκωμα της Ελένης Παπανδρέου «Τα όνειρα της καμήλας και άλλες ιστορίες για τη Συρία» (εκδ. Ιωλκός). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία της Ελένης Παπανδρέου από την έκδοση. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Στο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ